Ang Bulawanong Lagda—Usa ka Unibersal nga Pagtulon-an

“Ang tanang butang nga buot ninyo nga pagabuhaton sa mga tawo nganha kaninyo, kinahanglang pagabuhaton usab ninyo sa ingon ngadto kanila.”—Mateo 7:12.

KANANG mga pulonga gisulti ni Jesu-Kristo duolan sa duha ka libo ka tuig kanhi diha sa iyang nabantog nga Wali sa Bukid. Kasiglohan sukad niadto, daghan ang nasulti ug nasulat bahin nianang yanong mga pulong. Pananglitan, gidayeg kini ingong “ang lintunganay sa Kasulatan,” “sumaryo sa katungdanan sa Kristohanon ngadto sa iyang isigkatawo,” ug “pasukaranang prinsipyo sa pamatasan.” Nahimo kining ilado kaayo nga kini sagad nga gitawag ingong ang Bulawanong Lagda.

Apan, dili lamang ang gitawag ug Kristohanong kalibotan maoy nagdawat sa ideya sa Bulawanong Lagda. Ang Judaismo, Budhismo, ug Gregong pilosopiya nagbatbat niining pasukaranang prinsipyo bahin sa pamatasan diha sa daghang paagi. Nailado, ilabina sa mga tawo sa Halayong Sidlakan, ang mga pulong ni Confucius, nga tinahod sa Sidlakan ingong ang kinalabwang manggialamon ug magtutudlo. Diha sa The Analects, ang ikatulo sa Four Books ni Confucius, atong mabasa nga gipahayag ang maong ideya sa tulo ka beses. Sa pagtubag sa mga pangutana sa mga estudyante, si Confucius kaduha miingon: “Ang dili nimo buot nga buhaton kanimo, ayawg buhata sa uban.” Sa laing higayon, sa dihang nanghambog ang iyang estudyanteng si Zigong nga “Ang dili nako buot nga buhaton kanako sa uban, dili usab nako buot nga buhaton kanila,” ang magtutudlo misanong uban niining seryosong tubag, “Oo, apan dili pa nimo kini mahimo.”

Sa pagbasa niining mga pulonga, imong masabtan nga ang gisulti ni Confucius maoy negatibong bersiyon sa gisulti ni Jesus sa ulahi. Ang dayag nga kalainan mao nga ang Bulawanong Lagda nga gipahayag ni Jesus nagkinahanglan ug positibong mga lihok sa paghimog maayo sa uban. Pananglit ang mga tawo molihok uyon sa positibong mga pulong ni Jesus, nga mahingawa ug maghimog mga lakang sa pagtabang sa uban, ug magkinabuhi uyon niining maong lagda adlaw-adlaw. Sa imong hunahuna himoon kaha niana ang kalibotan karon nga mas maayong dapit? Tino gayod.

Gisulti man ang lagda sa positibo, negatibo, o sa bisan unsang paagi, ang hinungdanon mao nga ang mga tawo sa lainlaing mga panahon ug mga dapit ug may nagkadaiyang mga gigikanan nagpakitag dakong pagsalig diha sa ideya sa Bulawanong Lagda. Nagpakita lamang kini nga ang gisulti ni Jesus sa Wali sa Bukid maoy usa ka unibersal nga pagtulon-an nga nakaapektar sa kinabuhi sa mga tawo bisan diin ug sa tanang yugto sa kasaysayan.

Pangutan-a ang imong kaugalingon: ‘Gusto ba nakong trataron sa matinahoron, dili-mapihigon, matinud-anong paagi? Gusto ba  nakong magpuyo sa usa ka kalibotan nga walay pagpihigpihig sa rasa, krimen, ug gubat? Gusto ba nakong mahimong bahin sa usa ka pamilya diin ang tanan nagpakitag kabalaka sa pagbati ug kaayohan sa uban?’ Sa pagkatinuod, kinsay mobalibad sa maong mga kahimtang? Ang makapasubong kamatuoran mao nga diyutay ra kaayo ang nagtagamtam niining mga kahimtanga. Alang sa kadaghanang tawo, wala na sila maglaom pa sa maong mga butang.

Ang Bulawanong Lagda Naduhigan

Latas sa kasaysayan, dihay mga kaso sa mga krimen batok sa katawhan diin bug-os nga gibalewala ang mga katungod sa mga tawo. Naglakip kini sa pagnegosyog ulipon gikan sa Aprika, mga kampo sa kamatayon sa Nazi, pinugos nga pagpatrabaho sa bata, ug mabangis nga mga pagpuo sa kaliwat sa daghang dapit. Ang makapalisang nga listahan mahimong mas taas pa.

Karong panahona, ang atong modernong kalibotan maoy makikaugalingon. Diyutay rang mga tawo ang maghunahuna bahin sa uban sa dihang mameligro ang ilang kaugalingong kahamugaway o gituohan nga mga katungod. (2 Timoteo 3:1-5) Nganong daghan man ang nahimong mahakogon, mapintas, walay-pagbati, ug makikaugalingon? Dili ba tungod kay ang Bulawanong Lagda, bisan pag kaylap gihapong nahibaloan, giisip ingong dili realistikanhon, nga usa ka nahibiling pagtulon-an sa moral gikan sa kanhiay pang panahon? Ikasubo, ingon niini ang kahimtang bisan taliwala sa daghan nga nangangkong nagtuo sa Diyos. Ug kon basehan ang kiling sa mga kahimtang, ang mga tawo mosamot pa unya sa pagkahimong makikaugalingon.

Busa, ang hinungdanong mga pangutana nga kinahanglang tagdon mao: Unsay nalangkit sa pagkinabuhi sumala sa Bulawanong Lagda? Duna pa bay nagkinabuhi sumala niini? Ug moabot pa kaha ang panahon sa dihang ang tanang tawo magkinabuhi uyon sa Bulawanong Lagda? Alang sa matinud-anong mga tubag niining mga pangutanaha, palihog basaha ang sunod nga artikulo.

[Hulagway sa panid 3]

Si Confucius ug ang uban nagtudlo ug lainlaing bersiyon sa Bulawanong Lagda