Ang mga Suliran sa Kalainan sa Kahimtang sa Kinabuhi

“ANG PAGKAMANAGSAMA MAHIMONG USA TINGALI KA KATUNGOD, APAN WALAY AWTORIDAD DINHI SA YUTA NGA MAKAPATUMAN GAYOD NIINI.”

Mao kanay giingon ni Honoré de Balzac, ika-19ng siglo nga nobelistang Pranses. Mouyon ka ba niya? Daghan ang kinaiyanhong mibati nga ang mga kalainan sa kahimtang sa kinabuhi wala mahiuyon sa moral nga sukdanan. Apan, bisan niining ika-21ng siglo, ang tawhanong katilingban nabahinbahin gihapon ngadto sa daghang hut-ong sa katilingban.

SI Calvin Coolidge, presidente sa Tinipong Bansa gikan sa 1923 hangtod sa 1929, nabalaka bahin sa suliran sa mga kalainan sa hut-ong sa katilingban ug naghisgot sa “bug-os nga pagpuo sa tanang tawo nga anaa sa taas nga hut-ong sa katilingban.” Bisan pa niana, mga 40 ka tuig human sa pagkapresidente ni Coolidge, ang Kerner Commission, nga gitudlo sa pagtuon sa relasyon sa rasa, nagpahayag ug kahadlok nga ang Tinipong Bansa segurado nga mahimong duha ka katilingban: “ang usa itom, ang usa puti—bulag ug dili managsama.” Giangkon sa pipila nga kini nga panagna natuman na ug nga “ang ekonomikanhon ug rasanhon nga kal-ang nagakadako” nianang nasora.

Nganong lisod mang kab-oton ang pagkamanagsama sa mga tawo? Ang usa ka dakong hinungdan mao ang kinaiya sa tawo. Ang kanhi kongresista sa T.B. nga si William Randolph Hearst kas-a miingon: “Ang tanang tawo gilalang nga managsama sa labing menos usa ka bahin ug kanang bahina mao ang ilang tinguha nga mahimong dili managsama.” Unsay buot niyang ipasabot? Tingali mas tin-aw ang pagkasulti niana sa ika-19ng siglo nga Pranses nga magsusulat ug drama nga si Henry Becque: “Ang nakapalisod kab-oton sa pagkamanagsama mao nga buot lang natong mahisama sa atong mga labaw.” Sa laing pagkasulti, ang mga tawo buot mahisama niadtong labaw nilag kahimtang diha sa katilingban; apan diyutay lang ang andam molimite sa ilang mga pribilehiyo ug mga bentaha aron mahisama niadtong mga tawong giisip nilang ubos kanila.

Kaniadto, ang mga tawo nahimugso ingong ordinaryong mga tawo, ingong bahin sa piniling sakop sa katilingban, o ingong membro pa gani sa harianong panimalay. Tinuod gihapon kana diha sa pipila ka dapit. Apan, diha sa kadaghanang nasod karon, ang salapi—o ang kawalay-salapi—mao ang magtino kon ang usa ka tawo bahin ba sa ubos, tungatunga, o sa hataas nga hut-ong sa katilingban. Apan, dunay ubang mga butang nga magtino kon unsang hut-onga sa katilingban nahisakop ang usa ka tawo, sama sa rasa, edukasyon, ug literasiya. Ug sa ubang mga dapit, ang gender (lalaki o babaye) maoy usa ka dakong basehanan sa pagpihig, nga ang mga babaye giisip nga sakop sa ubos nga hut-ong.

 Aduna bay mga Timailhan sa Paglaom?

Ang pamalaod nga manalipod sa tawhanong mga katungod nakatabang sa pagbuntog sa pipila ka babag sa hut-ong sa katilingban. Sa Tinipong Bansa gipasa ang mga balaod nga batok sa pagpihig sa rasa. Ang pagpihig sa rasa gidili sa Habagatang Aprika. Bisag anaa pa gihapon, ang pagpangulipon maoy ilegal diha sa dakong bahin sa kalibotan. Ang mga hukom nga gipakanaog sa mga korte sa balaod nagpugos sa pag-ila sa mga katungod sa pipila ka lumad nga mga tawo nga makapanag-iya ug yuta, ug ang mga balaod nga batok sa pagpihigpihig nakatabang sa pipila ka hut-ong sa katilingban nga ubos ug kahimtang.

Nagpaila ba kini nga matapos na ang mga kalainan sa hut-ong sa katilingban? Dili gayod. Bisan tuod nagakahuyang na tingali ang pipila ka kalainan sa hut-ong sa katilingban, ang bag-ong mga hut-ong nagsugod sa pagtungha. Ang librong Class Warfare in the Information Age nag-ingon: “Morag dili na angayng lainlainon ang mga tawo karon ngadto sa hut-ong sa mga kapitalista ug sa mga mamumuo, apan kini ang kahimtang tungod kay kining dagkong mga hut-ong nabahinbahin ngadto sa mas gagmayng mga pundok sa masuk-anong mga tawo.”

Ang mga kalainan sa kahimtang sa kinabuhi magbahinbahin ba sa mga tawo hangtod sa hangtod? Buweno, sumala sa hisgotan sa mosunod nga artikulo, ang kahimtang aduna pay paglaom.