Laktaw ngadto sa video

Laktaw ngadto sa kaundan

Nahilakip Ka ba Niadtong Gihigugma sa Diyos?

Nahilakip Ka ba Niadtong Gihigugma sa Diyos?

Nahilakip Ka ba Niadtong Gihigugma sa Diyos?

“Siya nga nakabaton sa akong mga sugo ug nagsunod niini, siya mao ang nahigugma kanako. Sa ingon usab siya nga nahigugma kanako higugmaon sa akong Amahan.”—JUAN 14:21.

1, 2. (a) Giunsa pagpakita ni Jehova ang iyang gugma alang sa katawhan? (b) Unsay gisugdan ni Jesus sa gabii sa Nisan 14, 33 K.P.?

 SI Jehova nahigugma sa iyang tawhanong linalang. Gani, gihigugma niya pag-ayo ang kalibotan sa katawhan “nga gihatag niya ang iyang bugtong nga Anak, aron nga ang tanan nga magpasundayag ug pagtuo kaniya dili malaglag kondili makabaton ug kinabuhing walay kataposan.” (Juan 3:16) Samtang nagkaduol na ang panahon sa pagsaulog sa Memoryal sa kamatayon ni Kristo, ang matuod nga mga Kristohanon kinahanglang mas mahunahunaon kay sukad masukad nga si Jehova “nahigugma kanato ug gipadala ang iyang Anak ingong usa ka halad pasig-uli alang sa atong mga sala.”—1 Juan 4:10.

2 Sa gabii sa Nisan 14, 33 K.P., si Jesus ug ang iyang 12 ka apostoles nagtigom sa lawak sa itaas didto sa Jerusalem aron sa pagsaulog sa Paskuwa, nga naghandom sa pagpagawas sa mga Israelinhon gikan sa Ehipto. (Mateo 26:17-20) Human sauloga kining Hudiyohanong pista, gipalakaw ni Jesus si Judas Iscariote ug gisugdan niya ang halandomong panihapon nga nahimong Kristohanong Memoryal sa kamatayon ni Kristo. a Ginamit ang tinapay nga walay lebadura ug pula nga bino ingong mga emblema, o mga simbolo, sa iyang pisikal nga lawas ug dugo, gipaambit ni Jesus ang nahibiling 11 ka apostoles niining hiniusang panihapon. Ang mga detalye kon sa unsang paagi gihimo niya kini gihisgotan sa mga magsusulat sa Unang Tulo ka Ebanghelyo nga si Mateo, Marcos, ug Lucas ug ni apostol Pablo, kinsa nagtawag niana nga “panihapon sa Ginoo.”—1 Corinto 11:20; Mateo 26:26-28; Marcos 14:22-25; Lucas 22:19, 20.

3. Sa unsang hinungdanong mga paagi lahi sa uban ang asoy ni apostol Juan bahin sa kataposang mga takna ni Jesus uban sa iyang mga tinun-an sa lawak sa itaas?

3 Makaiikag, si apostol Juan wala maghisgot bahin sa pagpasa sa tinapay ug bino, tungod tingali kay sa panahon nga gisulat niya ang iyang asoy sa Ebanghelyo (mga 98 K.P.), ang pamaagi naestablisar na pag-ayo taliwala sa unang mga Kristohanon. (1 Corinto 11:23-26) Apan, ilalom sa inspirasyon, si Juan lamang ang naghatag kanatog pipila ka hinungdanong impormasyon bahin sa gisulti ug gibuhat ni Jesus una pa ug human gayod Niya sugdi ang Memoryal sa Iyang kamatayon. Dili lang kay lima ra ka mga kapitulo sa Ebanghelyo ni Juan ang naghisgot niining kulbahinam nga mga detalye. Kini tin-awng nagpasundayag sa matang sa mga tawo nga gihigugma sa Diyos. Susihon nato ang Juan mga kapitulo 13 hangtod sa 17.

Pagkat-on Gikan sa Sumbanang Gugma ni Jesus

4. (a) Giunsa pagpasiugda ni Juan ang pangunang tema sa pagpakigtigom ni Jesus sa iyang mga tinun-an sa dihang gisugdan niya ang Memoryal? (b) Unsa ang usa ka hinungdanong rason kon nganong gihigugma ni Jehova si Jesus?

4 Ang gugma maoy pangunang tema niining tanang kapitulo nga naundan sa panamilit nga tambag ni Jesus sa iyang mga sumusunod. Gani, ang lainlaing mga matang sa pulong “gugma” makita diha ug 31 ka beses. Ang halalom nga gugma ni Jesus alang sa iyang Amahan, si Jehova, ug alang sa iyang mga tinun-an dayag gayod niining mga kapituloha. Ang gugma ni Jesus alang kang Jehova gipatin-aw diha sa tanang asoy sa Ebanghelyo bahin sa iyang kinabuhi, apan si Juan lamang ang nagsulat nga si Jesus klarong miingon: “Gihigugma ko ang Amahan.” (Juan 14:31) Miingon usab si Jesus nga si Jehova nahigugma kaniya ug misaysay kon ngano. Siya miingon: “Ingon nga ang Amahan nahigugma kanako ug ako nahigugma kaninyo, magpabilin kamo sa akong gugma. Kon sundon ninyo ang akong mga sugo, kamo magpabilin sa akong gugma, ingon nga ako nagsunod sa mga sugo sa Amahan ug nagpabilin sa iyang gugma.” (Juan 15:9, 10) Oo, gihigugma ni Jehova ang iyang Anak tungod sa iyang bug-os nga pagkamasinugtanon. Pagkamaayong leksiyon alang sa tanang sumusunod ni Jesu-Kristo!

5. Giunsa pagpasundayag ni Jesus ang iyang gugma alang sa iyang mga tinun-an?

5 Ang dakong gugma ni Jesus alang sa iyang mga sumusunod gipasiugda sa sinugdanan gayod sa asoy ni Juan bahin sa kataposang pakigkita ni Jesus sa iyang mga apostoles. Si Juan miingon: “Karon, tungod kay nahibalo siya sa wala pa ang pista sa paskuwa nga miabot na ang iyang takna aron siya mobiya niining kalibotana ug moadto sa Amahan, si Jesus, kay nahigugma sa mga iyaha nga ania sa kalibotan, naghigugma kanila hangtod sa kataposan.” (Juan 13:1) Nianang halandomong gabii, gihatagan niya sila ug dili-makalimtang leksiyon bahin sa mahigugmaong pag-alagad sa uban. Gihugasan niya ang ilang mga tiil. Kini maoy usa ka butang nga angay untang buhaton nga kinabubut-on sa matag usa kanila alang kang Jesus ug sa ilang mga igsoon, apan wala nila kana buhata. Gihimo ni Jesus kining ubos nga buhat ug dayon miingon sa iyang mga tinun-an: “Kon ako, bisan tuod Ginoo ug Magtutudlo, naghugas sa inyong mga tiil, kamo usab angay nga maghinugasay sa mga tiil sa usag usa. Kay ako nagtagana ug sumbanan alang kaninyo, nga, ingon sa akong gibuhat kaninyo, pagabuhaton usab ninyo.” (Juan 13:14, 15) Ang matuod nga mga Kristohanon angayng magmaandam ug malipay sa pag-alagad sa ilang mga igsoon.—Mateo 20:26, 27, potnot sa Ingles; Juan 13:17.

Sunda ang Bag-ong Sugo

6, 7. (a) Unsang hinungdanong detalye ang gihatag ni Juan mahitungod sa pagsugod sa Memoryal? (b) Unsang bag-ong sugo ang gihatag ni Jesus sa iyang mga tinun-an, ug unsay nakabag-o niana?

6 Ang asoy ni Juan bahin sa nahitabo sa lawak sa itaas sa gabii sa Nisan 14 mao lamang ang bugtong asoy nga espesipikong naghisgot sa pagbiya ni Judas Iscariote. (Juan 13:21-30) Ang pagharmonya sa mga asoy sa Ebanghelyo nagpakita nga nakalakaw na kining maong traydor una pa sugdi ni Jesus ang Memoryal sa Iyang kamatayon. Dayon nakigsulti siyag maayo sa iyang matinumanong mga apostoles, nga naghatag kanilag panamilit nga tambag ug mga instruksiyon. Samtang mangandam kita sa pagtambong sa Memoryal, angay kitang maikag pag-ayo sa giingon ni Jesus nianang okasyona, ug labi na kay gusto gayod natong mahilakip niadtong gihigugma sa Diyos.

7 Ang unang instruksiyon nga gihatag ni Jesus sa iyang mga tinun-an human sugdi ang Memoryal sa iyang kamatayon maoy bag-ong butang. Siya miingon: “Ako magahatag kaninyog bag-ong sugo, nga kamo maghigugmaay sa usag usa; ingon sa akong paghigugma kaninyo, nga kamo usab maghigugmaay sa usag usa. Pinaagi niini ang tanan makaila nga kamo akong mga tinun-an, kon kamo adunay gugma sa inyong taliwala.” (Juan 13:34, 35) Unsay nakabag-o niining sugoa? Wala madugay nianang gabhiona, giklaro ni Jesus ang mga butang, nga nag-ingon: “Mao kini ang akong sugo, nga maghigugmaay kamo sa usag usa ingon sa akong paghigugma kaninyo. Walay usa nga may gugmang labaw pa kay niini, nga ang usa magtugyan sa iyang kalag alang sa iyang mga higala.” (Juan 15:12, 13) Ang Moisesnong Balaod nagsugo sa mga Israelinhon sa ‘paghigugma sa ilang isigkatawo sama sa ilang kaugalingon.’ (Levitico 19:18) Apan labaw pa niana ang sugo ni Jesus. Ang mga Kristohanon kinahanglang mahigugma sa usag usa sama sa paghigugma ni Kristo kanila, nga andam mosakripisyo sa ilang kinabuhi alang sa ilang mga igsoon.

8. (a) Unsay nalangkit sa nagsakripisyo-sa-kaugalingon nga gugma? (b) Sa unsang paagi ang mga Saksi ni Jehova nagpasundayag ug nagsakripisyo-sa-kaugalingon nga gugma?

8 Ang panahon sa Memoryal maoy haom nga panahon sa pagsusi sa atong kaugalingon, sa tagsatagsa ug ingong kongregasyon, aron matino kon nabatonan ba gayod nato kining timailhan sa matuod nga Kristiyanidad—ang gugma nga sama sa iya ni Kristo. Ang maong nagsakripisyo-sa-kaugalingon nga gugma mahimong magpasabot, ug usahay nagpasabot, nga ang usa ka Kristohanon magpameligro sa iyang kinabuhi inay budhian ang iyang mga igsoon. Apan, kasagaran kaayo nga naglangkit kini sa atong pagkaandam nga mosakripisyo sa atong personal nga mga kaayohan aron motabang ug moalagad sa atong mga igsoon ug sa uban. Si apostol Pablo maoy maayong panig-ingnan niining bahina. (2 Corinto 12:15; Filipos 2:17) Ang mga Saksi ni Jehova ilado sa tibuok kalibotan tungod sa ilang nagsakripisyo-sa-kaugalingon nga espiritu, nga nagtabang sa ilang mga igsoon ug sa ilang mga silingan ug naggugol ug panahon sa pagpahibalo sa ilang mga isigkatawo sa kamatuoran sa Bibliya. bGalacia 6:10.

Mga Relasyon nga Angayng Mahalon

9. Aron magpabilin ang atong bililhong relasyon sa Diyos ug sa iyang Anak, malipay kitang mobuhat sa unsa?

9 Wala nay mas bililhon pa kanato kay sa higugmaon kita ni Jehova ug sa iyang Anak, si Kristo Jesus. Apan, aron maangkon ug bation kining gugmaha, kinahanglang duna kitay buhaton. Nianang kataposang gabii uban sa iyang mga tinun-an, si Jesus miingon: “Siya nga nakabaton sa akong mga sugo ug nagsunod niini, siya mao ang nahigugma kanako. Sa ingon usab siya nga nahigugma kanako higugmaon sa akong Amahan, ug ako mahigugma kaniya ug magpadayag sa akong kaugalingon ngadto kaniya.” (Juan 14:21) Tungod kay atong gimahal ang atong relasyon uban sa Diyos ug sa iyang Anak, kita malipayong motuman sa ilang mga sugo. Naglakip kini sa bag-ong sugo sa pagpakita ug nagsakripisyo-sa-kaugalingon nga gugma ug usab sa gisugo ni Kristo human sa iyang pagkabanhaw nga ‘magwali ngadto sa katawhan ug maghatag ug bug-os nga pamatuod,’ nga maningkamot sa “paghimog mga tinun-an,” niadtong modawat sa maayong balita.—Buhat 10:42; Mateo 28:19, 20.

10. Unsang bililhong mga relasyon ang bukas alang sa mga dinihogan ug sa “ubang mga karnero”?

10 Sa wala madugay nianang gabhiona, sa pagtubag sa pangutana nga gisukna kaniya sa matinumanong apostol nga si Judas (Tadeo), si Jesus miingon: “Kon ang usa nahigugma kanako, sundon niya ang akong pulong, ug higugmaon siya sa akong Amahan, ug kami moadto kaniya ug mopuyo uban niya.” (Juan 14:22, 23) Bisan dinhi pa sa yuta, ang dinihogang mga Kristohanon, nga gidapit sa pagmando uban kang Kristo sa langit, adunay suod kaayo nga relasyon kang Jehova ug sa iyang Anak. (Juan 15:15; 16:27; 17:22; Hebreohanon 3:1; 1 Juan 3:2, 24) Apan ang ilang kauban nga “ubang mga karnero,” kansang paglaom mao ang pagpuyo sa yuta sa walay kataposan, may bililhon usab nga relasyon sa ilang “usa ka magbalantay,” si Jesu-Kristo, ug sa ilang Diyos, si Jehova, basta sila magmasinugtanon.—Juan 10:16; Salmo 15:1-5; 25:14.

“Kamo Dili Bahin sa Kalibotan”

11. Unsang makapahinuklog nga pasidaan ang gihatag ni Jesus sa iyang mga tinun-an?

11 Panahon niining kataposang pakigkita uban sa iyang matinumanong mga tinun-an una pa sa iyang kamatayon, si Jesus mihatag ug makapahinuklog nga pasidaan: Kon ang usa ka tawo gihigugma sa Diyos, siya pagadumtan sa kalibotan. Siya miingon: “Kon ang kalibotan nagdumot kaninyo, kamo nahibalo nga kini nagdumot na kanako sa wala pa kini magdumot kaninyo. Kon kamo bahin pa sa kalibotan, higugmaon sa kalibotan ang mga iyaha. Karon tungod kay kamo dili man bahin sa kalibotan, apan gipili ko kamo gikan sa kalibotan, tungod niini ang kalibotan nagdumot kaninyo. Hinumdomi ang pulong nga akong giingon kaninyo, Ang ulipon dili labaw kay sa iyang agalon. Kon sila naglutos kanako, sila magalutos usab kaninyo; kon sila nagbantay sa akong pulong, sila magbantay usab sa inyoha.”—Juan 15:18-20.

12. (a) Nganong gipasidan-an ni Jesus ang iyang mga tinun-an nga pagadumtan sila sa kalibotan? (b) Unsay maayong konsiderahon sa tanan samtang nagkaduol ang Memoryal?

12 Gihatag ni Jesus kining maong pasidaan aron kining 11 ka apostoles ug ang tanang matuod nga mga Kristohanon sunod kanila dili maluya ug mohunong tungod sa pagdumot sa kalibotan. Siya midugang: “Gisulti ko kining mga butanga kaninyo aron kamo dili mapandol. Palagpoton kamo sa mga tawo gikan sa sinagoga. Sa pagkatinuod, ang takna nagsingabot sa dihang ang matag usa nga mopatay kaninyo maghunahuna nga siya nakahimo ug sagradong pag-alagad sa Diyos. Apan pagabuhaton nila kining mga butanga tungod kay wala man sila makaila sa Amahan o kanako.” (Juan 16:1-3) Ang usa ka leksikon sa Bibliya nagpatin-aw nga ang matang sa berbo dinhi nga gihubad ug “mapandol” nagpasabot ug “pagpahinabo sa usa ka tawo nga magduhaduha ug mobiya sa usa nga angay unta niyang saligan ug sugton; pagpahinabo nga mobulag.” Samtang ang panahon sa pagsaulog sa Memoryal nagkaduol na, ang tanan angayng mamalandong sa dalan sa kinabuhi sa mga matinumanon, kaniadto ug karon, ug sundogon ang ilang panig-ingnan sa pagkamalahutayon ilalom sa pagsulay. Ayawg tugoti nga tungod sa pagsupak o paglutos mobiya ka kang Jehova ug kang Jesus, kondili magmadeterminado nga mosalig ug mosugot kanila.

13. Unsay gihangyo ni Jesus alang sa kaayohan sa iyang mga sumusunod diha sa iyang pag-ampo sa iyang Amahan?

13 Sa iyang paniklop nga pag-ampo una pa mobiya nianang lawak sa itaas didto sa Jerusalem, si Jesus miingon sa iyang Amahan: “Gihatag ko ang imong pulong kanila, apan ang kalibotan nagdumot kanila, tungod kay sila dili bahin sa kalibotan, ingon nga ako dili bahin sa kalibotan. Naghangyo ako kanimo, dili nga kuhaon sila gikan sa kalibotan, kondili nga bantayan sila tungod sa usa nga daotan. Sila dili bahin sa kalibotan, ingon nga ako dili bahin sa kalibotan.” (Juan 17:14-16) Makaseguro kita nga si Jehova magabantay niadtong iyang gihigugma, sa pagpalig-on kanila samtang nagpabilin silang bulag sa kalibotan.—Isaias 40:29-31.

Pagpabilin Diha sa Gugma sa Amahan ug sa Gugma sa Anak

14, 15. (a) Sa unsa gitandi ni Jesus ang iyang kaugalingon, nga lahi sa unsang ‘daot nga punoan sa paras’? (b) Kinsa ang “mga sanga” sa “matuod nga punoan sa paras”?

14 Panahon sa pribadong pakigkabildo niya uban sa iyang matinumanong mga tinun-an sa gabii sa Nisan 14, gipakasama ni Jesus ang iyang kaugalingon sa “matuod nga punoan sa paras,” nga lahi sa ‘daot nga punoan sa paras’ sa dili-matinumanong Israel. Siya miingon: “Ako mao ang matuod nga punoan sa paras, ug ang akong Amahan mao ang magtitikad.” (Juan 15:1) Kasiglohan sayo pa niana, ang manalagnang si Jeremias nagsulat niining mga pulonga ni Jehova ngadto sa iyang masinupakong katawhan: “Ikaw gitanom ko ingong usa ka piniling pula nga paras . . . Busa naunsa ba nga alang kanako nahimo ka mang daot nga mga utbong sa langyawng paras?” (Jeremias 2:21) Ug ang manalagnang si Oseas misulat: “Ang Israel maoy usa ka nagakaut-ot nga paras. Siya nagpadayon sa pagpatunghag bunga alang sa iyang kaugalingon. . . . Ang ilang kasingkasing nahimong salingkapaw.”—Oseas 10:1, 2.

15 Inay magpatungha sa mga bunga sa matuod nga pagsimba, ang Israel nahulog sa apostasya ug namungag kaugalingong bunga. Tulo ka adlaw una pa sa iyang kataposang pakigkita sa iyang matinumanong mga tinun-an, giingnan ni Jesus ang salingkapaw nga Hudiyong mga lider: “Ako magaingon kaninyo, Ang gingharian sa Diyos pagakuhaon gikan kaninyo ug igahatag ngadto sa usa ka nasod nga magpatunghag mga bunga niini.” (Mateo 21:43) Ang bag-ong nasod mao ang “Israel sa Diyos,” nga gilangkoban sa 144,000 ka dinihogang mga Kristohanon, kinsa gipakasama sa “mga sanga” sa “matuod nga punoan sa paras,” si Kristo Jesus.—Galacia 6:16; Juan 15:5; Pinadayag 14:1, 3.

16. Unsay gidasig ni Jesus nga buhaton sa 11 ka matinumanong mga apostoles, ug unsay ikaingon bahin sa matinumanong nanghibilin niining panahon sa kataposan?

16 Giingnan ni Jesus ang 11 ka apostoles nga kauban niya nianang lawak sa itaas: “Ang tanan kong sanga nga dili mamunga iyang pagaputlon, ug ang tanan nga mamunga iyang pagahinloan, aron nga kini mamunga ug daghan pa. Magpabilin nga nahiusa kanako, ug ako nahiusa kaninyo. Ingon nga ang sanga dili makapamunga sa kaugalingon niini gawas kon kini magpabilin sa punoan sa paras, sa samang paagi dili kamo makapamunga, gawas kon kamo magpabilin nga nahiusa kanako.” (Juan 15:2, 4) Ang modernong kasaysayan sa katawhan ni Jehova nagpakita nga ang matinumanong nanghibilin sa dinihogang mga Kristohanon nagpabiling nahiusa sa ilang Ulo, si Kristo Jesus. (Efeso 5:23) Gidawat nila ang paghinlo ug pagpul-ong. (Malaquias 3:2, 3) Sukad sa 1919, nagpatungha silag daghang bunga sa Gingharian, una ang ubang dinihogang mga Kristohanon ug, sukad sa 1935, ang nagkadaghan nga “dakong panon” sa mga kauban.—Pinadayag 7:9; Isaias 60:4, 8-11.

17, 18. (a) Unsang mga pulong ni Jesus ang motabang sa mga dinihogan ug sa ubang mga karnero sa pagpabilin diha sa gugma ni Jehova? (b) Sa unsang paagi motabang kanato ang pagtambong sa Memoryal?

17 Sa tanang dinihogang mga Kristohanon ug sa ilang mga kauban, ang dugang mga pulong ni Jesus mapadapat: “Ang akong Amahan mahimaya niini, nga kamo magpadayon sa pagpamungag daghan ug magpamatuod nga akong mga tinun-an. Ingon nga ang Amahan nahigugma kanako ug ako nahigugma kaninyo, magpabilin kamo sa akong gugma. Kon sundon ninyo ang akong mga sugo, kamo magpabilin sa akong gugma, ingon nga ako nagsunod sa mga sugo sa Amahan ug nagpabilin sa iyang gugma.”—Juan 15:8-10.

18 Kitang tanan gustong magpabilin diha sa gugma sa Diyos, ug kini magtukmod kanato nga mahimong mabungahong mga Kristohanon. Buhaton nato kini pinaagi sa pagpahimulos sa tanang kahigayonan nga magwali sa “maayong balita sa gingharian.” (Mateo 24:14) Buhaton usab nato ang atong maarangan sa pagpasundayag sa “bunga sa espiritu” diha sa atong personal nga kinabuhi. (Galacia 5:22, 23) Ang pagtambong sa Memoryal sa kamatayon ni Kristo magpalig-on sa atong determinasyon sa pagbuhat niini, kay mapahinumdoman kita sa dakong gugma sa Diyos ug ni Kristo kanato.—2 Corinto 5:14, 15.

19. Unsang dugang tabang ang pagahisgotan sa sunod nga artikulo?

19 Human sugdi ang Memoryal, si Jesus misaad nga ang iyang Amahan magpadala ngadto sa iyang matinumanong mga sumusunod ug usa ka “magtatabang, ang balaang espiritu.” (Juan 14:26) Kon sa unsang paagi kining maong espiritu motabang sa mga dinihogan ug sa ubang mga karnero sa pagpabilin diha sa gugma ni Jehova pagasusihon sa mosunod nga artikulo.

[Mga footnote]

a Sa 2002, sumala sa Biblikanhong kalkulasyon, ang Nisan 14 magsugod sa pagsalop sa adlaw, Huwebes, Marso 28. Nianang gabhiona, ang mga Saksi ni Jehova sa tibuok kalibotan magtigom aron sa paghandom sa kamatayon sa Ginoo, si Jesu-Kristo.

b Tan-awa ang librong Mga Saksi ni Jehova—Mga Magmamantala sa Gingharian sa Diyos, nga gipatik sa mga Saksi ni Jehova, mga kapitulo 19 ug 32.

Mga Pangutana Agig Pagsubli

• Unsang praktikal nga leksiyon sa mahigugmaong pag-alagad ang gihatag ni Jesus sa iyang mga tinun-an?

• Maylabot sa unsa nga ang panahon sa Memoryal maoy haom nga panahon alang sa pagsusi sa kaugalingon?

• Nganong dili kita angayng mapandol sa pasidaan ni Jesus bahin sa pagdumot ug paglutos nga himoon sa kalibotan?

• Kinsa ang “matuod nga punoan sa paras”? Kinsa ang “mga sanga,” ug unsay dahomon kanila?

[Mga Pangutana sa Pagtuon]

[Hulagway sa panid 15]

Gihatagan ni Jesus ang iyang mga apostoles ug dili-makalimtang leksiyon bahin sa mahigugmaong pag-alagad

[Mga hulagway sa panid 16, 17]

Ang mga tinun-an ni Kristo motuman sa iyang sugo sa pagpakita ug nagsakripisyo-sa-kaugalingon nga gugma