Maayong Pagpangulo—Ang Tibuok-Kalibotan nga Gumonhap

Usa ka magsusulat ug magbabalak kadtong tawhana. Ang iyang kasingkasing nahupong sa paglaom alang sa umaabot. Mga 90 ka tuig kanhi, gihanduraw niya ang usa ka dapit “diin walay kahadlok sa hunahuna ug hinangad ang ulo; diin gratis ang pagkuhag kahibalo; diin wala matipaktipak ang kalibotan tungod sa nasodnong mga babag sa pagkamapihigon; diin ang mga pulong mogawas gikan sa kahiladman sa kamatuoran; [ug] diin pinaagi sa walay-hunong nga pagpanlimbasog, ang katawhan mahimong modangat sa kahingpitan.”

UNYA ang maong magsusulat nagpahayag sa paglaom nga ang iyang nasod ug ang ubang bahin sa kalibotan may adlaw ra nga mahigmata sa maong dapit. Kon ang maong mananaog sa Premyong Nobel nga magbabalak buhi pa karong adlawa, siya mahiubos kaayo. Bisan pa sa mga kauswagan ug mibuthong kauswagan sa kahibalo o teknik, ang kalibotan mas nabahinbahin. Ug ang katibuk-ang panglantaw alang sa kaugmaon sa tawo maoy mangiob gihapon.

Sa gisukna kon nganong ang kapintasan kalit misilaob tali sa pipila ka partido sa iyang nasod, gipunting sa usa ka mag-uuma ang gihunahuna niyang hinungdan. “Tungod sa dili-maayong mga pangulo,” matod niya. Sa iyang librong Humanity—A Moral History of the Twentieth Century, ang historyanong si Jonathan Glover nagpahayag sa susamang panglantaw, nga nag-ingon: “Ang sistematikong paglaglag sa usa ka tribo [sa mao rang nasod] maoy dili tungod sa kalit miulbo nga pagdumtanay sa mga tribo, kadto giplano sa mga tawo nga gustong magpadayon sa paghupot ug gahom.”

 Sa misilaob ang gubat tali sa duha ka republika sa kanhing Yugoslavia sa sayong bahin sa katuigang 1990, usa ka magsusulat sa balita misulat: “Kita malipayong nag-uban pagpuyo sulod sa daghang katuigan ug karon misangko kini sa pagpatay sa mga batang masuso. Unsa bay nagakahitabo kanato?”

Libolibong kilometros gikan sa Uropa ug Aprika mao ang nasod sa India, ang dapit-natawhan sa magbabalak nga gihisgotan sa sinugdan. Sa usa ka lektura nga nag-ulohang “Makalahutay ba ang India Ingong Usa ka Nasod?,” ang awtor nga si Pranay Gupte miingon: ‘Mga 70 porsiyento sa dakong populasyon sa India maoy ubos sa edad 30, bisan pa niana walay mga pangulo ang makahatag kanilag maayong sulondan.’

Sa pipila ka nasod, ang mga pangulo kinahanglang moluwat sa ilang katungdanan tungod sa mga sumbong sa korapsiyon. Nan, tungod sa nagkalainlaing mga hinungdan, ang kalibotan lagmit may krisis sa pagpangulo. Gipamatud-an sa mga kahimtang nga ang mga pulong sa usa ka manalagna nga nabuhi mga 2,600 ka tuig kanhi maoy tinuod. Siya miingon: “Dili iya sa yutan-ong tawo ang iyang dalan. Dili iya sa tawo nga nagalakaw bisan ang pagtultol sa iyang lakang.”—Jeremias 10:23.

May solusyon ba ang kasakitan sa kalibotan karon? Kinsay makapangulo sa katawhan padulong sa usa ka kalibotan diin ang tawhanong katilingban wala matipaktipak sa panag-away ni nahupngan sa kahadlok, diin gratis ang pagkuhag matuod nga kahibalo, ug diin ang katawhan nagauswag padulong sa kahingpitan?

[Picture Credit Line sa panid 3]

Fatmir Boshnjaku