Nganong Magpabawtismo?

“Panglakaw kamo . . . ug paghimog mga tinun-an sa katawhan sa tanang kanasoran, nga magabawtismo kanila.”—MATEO 28:19.

1, 2. (a) Ubos sa unsang mga kahimtang gihimo ang pipila ka pagbawtismo? (b) Unsang mga pangutana ang gipatungha mahitungod sa pagbawtismo?

 ANG Frankish nga Haring Karlomagno nagpugos sa naparot nga mga Saxon nga mabawtismohan sa tingob niadtong 775-77 K.P. “Gipugos niya nga makabig sila sa Kristiyanidad sa ngalan lamang,” misulat ang historyanong si John Lord. Sa samang paagi, human makaminyo sa usa ka Gregong Ortodoksong prinsesa sa 987 K.P., ang Rusong magmamando nga si Vladimir I mihukom nga ang iyang mga sakop kinahanglang mahimong “mga Kristohanon.” Iyang gilagda ang tiningob nga mga pagbawtismo sa iyang katawhan—nga tinionan ug espada kon gikinahanglan!

² Angay ba ang maong mga pagbawtismo? Makahuloganon ba gayod kadto? Angay bang bawtismohan ang si bisan kinsa na lang?

Bawtismo—Sa Unsang Paagi?

3, 4. Nganong ang pagwisik o pagbubog tubig diha sa ulo maoy dili husto nga Kristohanong bawtismo?

³ Sa dihang gipugos ni Karlomagno ug ni Vladimir I ang mga tawo sa pagpabawtismo, ang maong mga magmamando naglihok nga sukwahi sa Pulong sa Diyos. Sa pagkatinuod, walay kapuslanan kon ang mga pagbawtismo naglangkit sa pagwisik, pagbubog tubig sa ulo, o paglusbog pa sa mga tawo nga wala matudloi sa Kasulatanhong kamatuoran.

⁴ Tagda ang nahitabo sa dihang si Jesus nga taga-Nasaret miduol kang Juan Bawtista sa 29 K.P. Gibawtismohan ni Juan ang mga tawo didto sa Suba sa Jordan. Sila boluntaryong miduol kaniya aron magpabawtismo. Iya ba lang gipatindog sila sa Jordan samtang iyang gibuboan ug diyutayng tubig gikan sa suba ang ilang mga ulo o giwisikan sila niana? Unsay nahitabo sa dihang si Juan nagbawtismo kang Jesus? Si Mateo nagtaho nga human mabawtismohi “si Jesus mihaw-as gilayon sa tubig.” (Mateo 3:16) Didto siya sa ilalom sa tubig, kay gilusbog man sa Suba sa Jordan. Sa susama, ang masimbahon nga Etiopianhong eunuko nabawtismohan sa ‘dakong tubig.’ Gikinahanglan ang maong dakong tubig kay ang mga bawtismo ni Jesus ug sa iyang mga tinun-an naglangkit sa bug-os nga paglusbog.—Buhat 8:36.

5. Sa unsang paagi ang unang mga Kristohanon nagbawtismo sa mga tawo?

 ⁵ Ang Gregong mga pulong nga gihubad nga “pagbawtismo,” “bawtismo,” ug uban pa, nagtumong sa paglusbog, pagtuslob, o pag-unlod sa tubig. Ang Smith’s Bible Dictionary nag-ingon: “Ang bawtismo angay ug literal nga nagkahulogang paglusbog.” Busa ang pipila ka hubad sa Bibliya naghisgot kang “Juan nga Tiglusbog” ug “Juan nga tigtuslob.” (Mateo 3:1, Rotherham; Diaglott interlinear) Ang History of the Christian Religion and Church, During the Three First Centuries ni Augustus Neander nag-ingon: “Ang bawtismo sa sinugdan gihimo pinaagi sa paglusbog.” Ang bantogang Pranses nga sinulat nga Larousse du XX^e Siècle (Paris, 1928) mikomento: “Ang unang mga Kristohanon nagdawat sa bawtismo pinaagi sa paglusbog sa bisan diin nga may tubig.” Ug ang New Catholic Encyclopedia nag-ingon: “Dayag nga ang Bawtismo sa bag-o pa ang Simbahan maoy pinaagi sa paglusbog.” (1967, Tomo II, panid 56) Busa karong adlawa, ang bawtismo ingong usa sa mga Saksi ni Jehova maoy boluntaryong lakang nga naglangkit sa bug-os nga paglusbog sa tubig.

Usa ka Bag-ong Katarongan sa Bawtismo

6, 7. (a) Alang sa unsang katuyoan nga si Juan namawtismo? (b) Unsay bag-o bahin sa bawtismo sa mga sumusunod ni Jesus?

⁶ Ang mga bawtismo nga gihimo ni Juan lain ug katuyoan kay sa mga bawtismo nga gihimo sa mga sumusunod ni Jesus. (Juan 4:1, 2) Si Juan nagbawtismo sa mga tawo isip publikong simbolo sa ilang paghinulsol tungod sa mga sala batok sa Balaod. a (Lucas 3:3) Apan ang usa ka bag-ong butang nalangkit sa bawtismo sa mga sumusunod ni Jesus. Sa Pentekostes 33 K.P., si apostol Pedro miawhag sa iyang mga mamiminaw: “Paghinulsol kamo, ug magpabawtismo ang matag usa kaninyo sa ngalan ni Jesu-Kristo alang sa kapasayloan sa inyong mga sala.” (Buhat 2:37-41) Bisan pag siya nakigsulti sa mga Hudiyo ug sa mga proselita, si Pedro wala maghisgot bahin sa bawtismo ingong simbolo sa paghinulsol sa mga sala batok sa Balaod; ni iyang gipasabot nga ang bawtismo diha sa ngalan ni Jesus naghawas sa paghugas sa mga sala.—Buhat 2:10.

⁷ Niadtong okasyona, gigamit ni Pedro ang una sa “mga yawi sa gingharian.” Alang sa unsang katuyoan? Aron ibutyag sa iyang mga mamiminaw ang kahibalo bahin sa ilang kahigayonan sa pagsulod sa Gingharian sa langit. (Mateo 16:19) Sanglit ang mga Hudiyo nagsalikway kang Jesus ingong Mesiyas, ang paghinulsol ug pagpasundayag ug pagtuo kaniya maoy bag-o ug bililhong butang diha sa pagpangayo ug sa pagdawat sa pasaylo sa Diyos. Makahatag silag dayag nga ebidensiya sa maong pagtuo pinaagi sa pagkalusbog sa tubig diha sa ngalan ni Jesu-Kristo. Sa maong paagi makapasimbolo sila sa personal nilang pagpahinungod ngadto sa Diyos pinaagi ni Kristo. Ang tanang nagtinguha sa pag-uyon sa Diyos karong adlawa kinahanglang magpasundayag ug susamang pagtuo, magpahinungod sa ilang kaugalingon kang Jehova nga Diyos, ug magpailalom sa Kristohanong bawtismo ingong simbolo sa way-pagpanuko nga pagpahinungod ngadto sa Labing Hataas nga Diyos.

Gikinahanglan ang Tukmang Kahibalo

8. Nganong dili tanan ang takos sa Kristohanong bawtismo?

⁸ Dili tanan ang takos sa Kristohanong bawtismo. Gisugo ni Jesus ang iyang mga sumusunod: “Panglakaw kamo ug paghimog mga tinun-an sa katawhan sa tanang kanasoran, nga magabawtismo kanila sa ngalan sa Amahan ug sa Anak ug sa balaang espiritu, nga magatudlo kanila sa pagtuman sa tanang butang nga akong gisugo kaninyo.” (Mateo 28:19, 20) Sa dili pa mabawtismohan, ang mga tawo kinahanglang ‘pagatudloan sa pagtuman sa tanang butang nga gisugo ni Jesus sa iyang mga tinun-an.’ Busa, ang pinugos nga mga pagbawtismo niadtong walay pagtuo nga gibase sa tukmang kahibalo sa Pulong sa Diyos maoy walay kapuslanan ug supak sa sugo nga gihatag ni Jesus sa iyang matuod nga mga sumusunod.—Hebreohanon 11:6.

9. Unsay kahulogan nga mabawtismohan “sa ngalan sa Amahan”?

⁹ Unsay kahulogan nga mabawtismohan “sa ngalan sa Amahan”? Kini nagkahulogan nga ang kandidato sa bawtismo nag-ila sa katungdanan ug awtoridad sa langitnong Amahan. Busa si Jehova  nga Diyos giila ingon nga atong Maglalalang, “ang Labing Hataas sa tibuok yuta,” ug ang Soberano sa Uniberso.—Salmo 83:18; Isaias 40:28; Buhat 4:24.

10. Unsay kahulogan sa pagbawtismo ‘sa ngalan sa Anak’?

¹⁰ Ang pagbawtismo ‘sa ngalan sa Anak’ nagkahulogan sa pag-ila sa katungdanan ug awtoridad ni Jesus ingon nga bugtong Anak sa Diyos. (1 Juan 4:9) Kadtong kuwalipikado sa bawtismo nagtuo nga si Jesus mao ang gitagana sa Diyos ingong “usa ka lukat baylo sa daghan.” (Mateo 20:28; 1 Timoteo 2:5, 6) Ang mga kandidato sa bawtismo kinahanglang mag-ila usab sa “labaw nga katungdanan” nga niana gibayaw sa Diyos ang iyang Anak.—Filipos 2:8-11; Pinadayag 19:16.

11. Unsay ipasabot sa pagbawtismo ‘sa ngalan sa balaang espiritu’?

¹¹ Unsay ipasabot sa pagbawtismo ‘sa ngalan sa balaang espiritu’? Kini nagpasabot nga ang mga kandidato sa bawtismo nag-ila nga ang balaang espiritu maoy aktibong gahom ni Jehova, nga gigamit sa nagkalainlaing mga paagi nga nahiuyon sa iyang katuyoan. (Genesis 1:2; 2 Samuel 23:1, 2; 2 Pedro 1:21) Kadtong kuwalipikado alang sa bawtismo nag-ila nga ang balaang espiritu motabang kanila sa pagsabot sa “lawom nga mga butang sa Diyos,” sa pagtuman sa buluhatong pagwali sa Gingharian, ug sa pagpasundayag sa mga bunga sa espiritu nga “gugma, kalipay, pakigdait, hataas-nga-pailob, kalulot, pagkamaayo, pagtuo, kalumo, pagpugong-sa-kaugalingon.”—1 Corinto 2:10; Galacia 5:22, 23; Joel 2:28, 29.

Kahinungdanon sa Paghinulsol ug Pagkakabig

12. Sa unsang paagi ang Kristohanong bawtismo nalangkit sa paghinulsol?

¹² Gawas lang sa kahimtang sa way-sala nga tawong si Jesus, ang bawtismo maoy giuyonan-sa-Diyos nga simbolo nga nalangkit sa paghinulsol. Sa dihang maghinulsol kita, mobati kitag halalom nga pagbasol mahitungod sa usa ka butang nga atong nabuhat o wala mabuhat. Ang mga Hudiyo sa unang siglo nga buot magpahimuot sa Diyos kinahanglang maghinulsol sa ilang mga sala batok kang Kristo. (Buhat 3:11-19) Ang pipila ka Hentil nga mga magtutuo sa Corinto naghinulsol bahin sa pakighilawas, pagsimbag diyosdiyos, pagpangawat, ug ubang bug-at nga mga sala. Tungod sa ilang paghinulsol, sila “nahugasan na” sa dugo ni Jesus; “nabalaan na,” o napalain, alang sa pag-alagad sa Diyos; ug “napahayag na nga matarong” diha sa ngalan ni Kristo ug pinaagi sa espiritu sa Diyos. (1 Corinto 6:9-11) Ang paghinulsol maoy bililhong lakang padulong sa pagbaton ug maayong tanlag ug hinatag-sa-Diyos nga kahupayan gikan sa pagbating sad-an tungod sa sala.—1 Pedro 3:21.

13. Mahitungod sa bawtismo, unsay nalangkit sa pagkakabig?

¹³ Ang pagkakabig kinahanglang mahitabo una pa sa atong bawtismo ingong mga Saksi ni Jehova. Ang pagkakabig maoy boluntaryong buhat nga sa walay pagpanuko himoon sa usa nga nakahimog bug-os-kasingkasing nga desisyon nga mosunod kang Kristo Jesus. Ang maong mga tawo mosalikway sa ilang kanhing daotang dalan ug mohukom sa pagbuhat kon unsay matarong sa panan-aw sa Diyos. Diha sa Kasulatan, ang Hebreohanon ug Gregong mga berbo nga may kalabotan sa pagkakabig adunay diwa sa pagtalikod, pagliso. Kining lihoka nagpasabot sa pagliso ngadto sa Diyos gikan sa daotang dalan. (1 Hari 8:33, 34) Ang pagkakabig nagkinahanglan ug “mga buhat nga nahiangay sa paghinulsol.” (Buhat 26:20) Kinahanglan nga kita mobiya sa bakak nga pagsimba, molihok nga nahiuyon sa mga sugo sa Diyos, ug mohatag sa linaing pagkamahinalaron kang Jehova. (Deuteronomio 30:2, 8-10; 1 Samuel 7:3) Ang pagkakabig mosangpot sa mga kausaban sa atong panghunahuna, mga tumong, ug personalidad. (Ezequiel 18:31) Kita “moliso” samtang ang dili-diyosnong mga hiyas mapulihan ug bag-ong personalidad.—Buhat 3:19; Efeso 4:20-24; Colosas 3:5-14.

Hinungdanon ang Bug-os-Kasingkasing nga Pagpahinungod

14. Unsay ipasabot sa pagpahinungod sa mga sumusunod ni Jesus?

¹⁴ Gikinahanglan usab nga ang bug-os-kasingkasing nga pagpahinungod sa Diyos mauna sa pagpabawtismo sa mga sumusunod ni Jesus. Ang pagpahinungod nagpasabot sa pagkagilain alang sa usa ka sagradong katuyoan. Hinungdanon kaayo ang maong lakang nga angay natong ipahayag kang Jehova diha sa pag-ampo ang atong desisyon sa paghatag kaniyag linaing pagkamahinalaron hangtod sa hangtod. (Deuteronomio 5:9) Hinuon, kita wala magpahinungod ngadto sa usa ka buluhaton o sa usa ka tawo kondili ngadto sa Diyos mismo.

15. Nganong ang mga kandidato sa bawtismo ilusbog sa tubig?

 ¹⁵ Sa dihang kita nagpahinungod sa atong kaugalingon ngadto sa Diyos pinaagi ni Kristo, kita nagpahayag sa atong determinasyon nga ang atong kinabuhi gamiton sa pagbuhat sa kabubut-on sa Diyos sumala sa gipadayag diha sa Kasulatan. Ingong simbolo sa maong pagpahinungod, ang mga kandidato sa bawtismo ilusbog sa tubig, sama sa pagkabawtismo ni Jesus sa Suba sa Jordan ingong simbolo sa pagtanyag sa iyang kaugalingon ngadto sa Diyos. (Mateo 3:13) Mamatikdan nga si Jesus nag-ampo niadtong hinungdanon kaayong okasyon.—Lucas 3:21, 22.

16. Sa unsang paagi haom nga ipadayag ang atong kalipay sa dihang kita makakita sa mga tawo nga nagpabawtismo?

¹⁶ Ang bawtismo ni Jesus maoy seryoso apan malipayon nga okasyon. Mao man usab ang Kristohanong bawtismo karong adlawa. Sa dihang kita makakita sa mga tawong nagpasimbolo sa ilang pagpahinungod sa Diyos, ikapadayag ang atong kalipay pinaagi sa matinahorong pagpakpak ug sa mainitong komendasyon. Apan ang pag-abiba, pagtaghoy, ug susamang mga buhat pagalikayan tungod sa pagtahod sa pagkasagrado sa maong pagpadayag sa pagtuo. Ang atong kalipay ipadayag sa maligdong nga paagi.

17, 18. Unsay makatabang sa pagtino kon kaha ang mga indibiduwal kuwalipikado ba alang sa bawtismo?

¹⁷ Lahi kanilang magwisik ug tubig sa mga masuso o magpugos sa pagbawtismo sa mga masa sa katawhan nga walay kahibalo sa Kasulatan, ang mga Saksi ni Jehova dili gayod magpugos kang bisan kinsa sa pagpabawtismo. Sa pagkamatuod, dili sila mobawtismo niadtong walay espirituwal nga mga kuwalipikasyon. Sa dili pa ang usa ka tawo mahimong dili-bawtismadong magwawali sa maayong balita, tinoon sa Kristohanong mga ansiyano nga siya nakasabot sa paninugdang mga pagtulon-an sa Bibliya, nagkinabuhing nahiuyon na niana, ug apirmatibong motubag sa pangutanang sama niini, “Gusto ba gayod nimo nga mahimong usa sa mga Saksi ni Jehova?”

¹⁸ Nga may pipila ka eksepsiyon, sa dihang ang mga indibiduwal nakigbahin na sa buluhatong pagwali sa Gingharian ug nagpahayag nga gusto nang magpabawtismo, ang Kristohanong mga ansiyano makigsulti kanila sa pagtino kon sila maoy mga magtutuo nga nakapahinungod na kang Jehova ug nakakab-ot sa mga kinahanglanon sa Diyos alang sa bawtismo. (Buhat 4:4; 18:8) Ang personal nga mga tubag sa kapig 100 ka pangutana bahin sa mga pagtulon-an sa Bibliya makatabang sa mga ansiyano sa pagtino kon kadtong nanubag nakakab-ot ba sa Kasulatanhong mga kinahanglanon alang sa bawtismo. Ang pipila dili kuwalipikado ug busa dili madawat alang sa Kristohanong bawtismo.

Aduna bay Nakapalangan Kanimo?

19. Tungod sa Juan 6:44, kinsa ba ang kaubang mga manununod ni Jesus?

¹⁹ Ang daghang gipugos nga mga sumasalmot sa tiningob nga mga pagbawtismo tingali giingnan nga malangit sila sa pagkamatay. Apan mahitungod sa mga sumusunod sa iyang lakang, si Jesus miingon: “Walay tawo nga makaari kanako gawas kon ang Amahan, kinsa nagpadala kanako, magkabig kaniya.” (Juan 6:44) Nakabig ni Jehova ngadto kang Kristo ang 144,000 nga mahimong kaubang mga manununod ni Jesus sa langitnong Gingharian. Ang pinugos nga bawtismo wala gayod magbalaan kang bisan kinsa alang sa maong mahimayaong dapit diha sa kahikayan sa Diyos.—Roma 8:14-17; 2 Tesalonica 2:13; Pinadayag 14:1.

20. Unsay makatabang sa pipila nga wala pa mabawtismohi?

²⁰ Sukad ilabina sa tungatunga sa katuigang 1930, ang mga panon sa katawhan nga naglaom nga makalabang-buhi sa “dakong kasakitan” ug makapuyo sa yuta sa walay kataposan miduyog sa kang Jesus nga panon sa “ubang mga karnero.” (Pinadayag 7:9, 14; Juan 10:16) Kuwalipikado sila alang sa bawtismo kay sila nagpahiuyon sa ilang mga kinabuhi sa Pulong sa Diyos ug nahigugma  kaniya uban sa ‘bug-os nilang kasingkasing, kalag, kusog, ug hunahuna.’ (Lucas 10:25-28) Bisan pag ang pipila ka tawo nahibalo nga ang mga Saksi ni Jehova ‘nagsimba sa Diyos pinaagi sa espiritu ug kamatuoran,’ sila wala pa mosunod sa panig-ingnan ni Jesus ug mohatag ug dayag nga ebidensiya sa tiunayng gugma ug sa linaing pagkamahinalaron kang Jehova pinaagi sa pagpabawtismo. (Juan 4:23, 24; Deuteronomio 4:24; Marcos 1:9-11) Ang tim-os ug espesipikong pag-ampo mahitungod niining hinungdanong lakang makahatag kanila sa panukmod ug kaisog nga magpahiuyon sa bug-os sa Pulong sa Diyos, mohimog way-pagpanuko nga pagpahinungod kang Jehova nga Diyos, ug magpabawtismo.

21, 22. Tungod sa unsang mga hinungdan ang pipila naglangan sa pagpahinungod ug pagpabawtismo?

²¹ Ang pipila naglangan sa pagpahinungod ug pagpabawtismo kay sila nalinga pag-ayo sa mga kahikayan sa kalibotan o sa pagpangagpas sa bahandi mao nga sila may gamay na lang nga panahon alang sa espirituwal nga mga butang. (Mateo 13:22; 1 Juan 2:15-17) Pagkamalipayon unta nila kon ila pang giusab ang ilang mga panghunahuna ug mga tumong! Ang pagpakigsuod kang Jehova makapatugob kanila sa espirituwal, makatabang sa paghupay sa kabalaka, ug makahatag kanila sa kalinaw ug katagbawan nga maoy resulta sa pagbuhat sa kabubut-on sa Diyos.—Salmo 16:11; 40:8; Proverbio 10:22; Filipos 4:6, 7.

²² Ang uban nag-ingon nga sila nahigugma kang Jehova apan wala magpahinungod ug magpabawtismo kay sila naghunahuna nga sa maong paagi wala silay tulubagon sa Diyos. Apan ang matag usa kanato manubag gayod sa Diyos. Ang responsabilidad nahisang-at kanato sa dihang kita nakadungog sa pulong ni Jehova. (Ezequiel 33:7-9; Roma 14:12) Ingong ‘pinili nga katawhan,’ ang karaang mga Israelinhon natawo sa usa ka nasod nga napahinungod kang Jehova, ug busa sila may obligasyon sa pag-alagad kaniyang matinumanon nga nahiuyon sa iyang mga kalagdaan. (Deuteronomio 7:6, 11) Walay bisan kinsa nga natawo nga napahinungod sa Diyos karong adlawa, apan kon kita nakadawat ug tukmang instruksiyon bahin sa Kasulatan, kinahanglang molihok kita diha sa pagtuo pinasukad niana.

23, 24. Unsang mga pagduhaduha ang dili angayng makapalangan sa mga indibiduwal sa pagpabawtismo?

²³ Ang pagduhaduha nga sila walay igong kahibalo tingali nakapalangan sa pipila sa pagpabawtismo. Bisan pa niana, daghan pa kaayo ang kinahanglang makat-onan natong tanan kay “ang tawo dili makatugkad sa buhat nga nahimo sa matuod nga Diyos sukad sa sinugdan hangtod  sa kataposan.” (Ecclesiastes 3:11) Tagda ang Etiopianhong eunuko. Ingong proselita, siya may nahibaloan bahin sa Kasulatan, apan wala siya makabaton sa tanang tubag bahin sa mga katuyoan sa Diyos. Bisan pa niana, human makakat-on bahin sa tagana ni Jehova alang sa kaluwasan pinaagi sa halad lukat ni Jesus, ang eunuko nagpabawtismo dayon sa tubig.—Buhat 8:26-38.

²⁴ Ang uban magpanuko sa pagpahinungod sa Diyos kay sila nahadlok nga dili makatuman niana. Matod sa 17-anyos nga si Monique: “Naglangan ako sa pagpabawtismo kay nahadlok nga dili makatuman sa akong pagpahinungod.” Bisan pa niana, kon mosalig kita kang Jehova uban sa bug-os natong kasingkasing, ‘siya magatul-id sa atong mga alagianan.’ Siya motabang kanato sa ‘pagpadayon sa paglakaw diha sa kamatuoran’ ingong iyang matinumanong napahinungod nga mga alagad.—Proverbio 3:5, 6; 3 Juan 4.

25. Unsang pangutana ang angayng hisgotan karon?

²⁵ Tungod sa walay-pagduhaduha nga pagsalig kang Jehova ug kinasingkasing nga gugma alang kaniya, kada tuig libolibo ang nadasig sa pagpahinungod ug pagpabawtismo. Ug tinong ang tanang nagpahinungod nga mga alagad sa Diyos buot nga magmatinumanon kaniya. Ugaling lang, nagkinabuhi kita sa lisod nga mga panahon, ug nag-atubang kitag nagkalainlaing mga pagsulay sa pagtuo. (2 Timoteo 3:1-5) Unsay mahimo nato sa pagtuman sa atong pagpahinungod kang Jehova? Hisgotan kini sa sunod artikulo.

[Footnote]

Nahinumdom Ka Ba?

• Sa unsang paagi himoon ang Kristohanong bawtismo?

• Unsang kahibalo ang gikinahanglan aron ang usa mabawtismohan?

• Unsang mga lakang ang mosangko sa pagbawtismo sa matuod nga mga Kristohanon?

• Nganong ang uban naglangan sa pagpabawtismo, apan sa unsang paagi sila tingali matabangan?

[Mga Pangutana sa Pagtuon]

[Mga hulagway sa panid 14]

Nahibalo ka ba kon unsay kahulogan nga magpabawtismo ‘sa ngalan sa Amahan, sa Anak, ug sa balaang espiritu’?