Laktaw ngadto sa video

Laktaw ngadto sa kaundan

Napalihok Tungod sa “Halangdong mga Butang sa Diyos”

Napalihok Tungod sa “Halangdong mga Butang sa Diyos”

Napalihok Tungod sa “Halangdong mga Butang sa Diyos”

“Atong nadungog sila nga nagasulti diha sa atong mga pinulongan bahin sa halangdong mga butang sa Diyos.”—BUHAT 2:11.

1, 2. Unsang kahibulongang butang ang nahitabo sa Jerusalem sa Pentekostes 33 K.P.?

 USA ka buntag sa ulahing bahin sa tingpamulak sa tuig 33 K.P., usa ka kahibulongang butang ang nahitabo sa pundok sa mga lalaki ug babaye, mga tinun-an ni Jesu-Kristo nga nagtigom sa pribadong balay didto sa Jerusalem. “Sa kalit may nahitabong kabanha gikan sa langit sama gayod nianang nagahuros nga makusog nga hangin, ug kini mipuno sa tibuok nga balay diin sila nanglingkod. Ug ang mga dila nga maorag kalayo mipakita kanila . . . , ug silang tanan napuno sa balaang espiritu ug misugod sa pagsulti sa lainlaing mga pinulongan.”—Buhat 2:2-4, 15.

2 Usa ka dakong panon ang nagtigom diha sa atubangan sa balay. Apil kanila ang mga Hudiyo nga natawo sa langyawng nasod, “masimbahong mga tawo” nga nangadto sa Jerusalem aron sa pagsaulog sa pista sa Pentekostes. Sila nahingangha tungod kay ang matag usa kanila nakadungog sa mga tinun-an nga nagsulti sa iyang lumad nga pinulongan “bahin sa halangdong mga butang sa Diyos.” Sa unsang paagi kadto nahitabo sa dihang ang nagsulti pulos man mga Galileanhon?—Buhat 2:5-8, 11.

3. Unsang mensahe ang gipahayag ni apostol Pedro sa panon sa katawhan panahon sa Pentekostes?

3 Usa sa maong Galileanhon mao si apostol Pedro. Iyang gipatin-aw nga pipila ka semana ang milabay, si Jesu-Kristo gipatay sa dili-matarong nga mga tawo. Apan, gibanhaw sa Diyos ang iyang Anak gikan sa mga patay. Human niana, si Jesus nagpakita sa daghan sa iyang mga tinun-an, lakip na kang Pedro ug sa uban pa nga presente niining tungora. Napulo ka adlaw ang milabay, si Jesus misaka sa langit. Siya mao ang nagbubo sa balaang espiritu ibabaw sa iyang mga tinun-an. Duna ba kiniy kahulogan alang niadtong nagsaulog sa Pentekostes? Oo, aduna. Ang kamatayon ni Jesus nag-andam sa dalan aron sila makabaton ug kapasayloan sa ilang mga sala ug makadawat sa “walay bayad nga gasa nga balaang espiritu” kon sila magpasundayag ug pagtuo kaniya. (Buhat 2:22-24, 32, 33, 38) Busa sa unsang paagi ang maong mga tumatan-aw misanong sa “halangdong mga butang sa Diyos” nga ilang nadungog? Ug sa unsang paagi kining maong asoy motabang kanato sa pagtimbangtimbang sa atong kaugalingong pag-alagad kang Jehova?

Napalihok!

4. Unsang tagna ni Joel ang natuman sa adlaw sa Pentekostes 33 K.P.?

4 Kay nakadawat na sa balaang espiritu, ang mga tinun-an sa Jerusalem nagpaambit dayon sa maayong balita sa kaluwasan ngadto sa uban, nga nagsugod diha sa panon sa katawhan nga nagtigom nianang buntaga. Ang ilang pagwali nagtuman sa usa ka talagsaong tagna, nga gisulat walo ka siglo kanhi ni Joel, nga anak ni Petuel: “Ibubo ko ang akong espiritu sa tanang matang sa unod, ug ang inyong mga anak nga lalaki ug ang inyong mga anak nga babaye managna. Kon bahin sa inyong tigulang nga mga lalaki, sila magadamgo ug mga damgo. Kon bahin sa inyong batan-ong mga lalaki, sila makakita ug mga panan-awon. Ug bisan sa mga sulugoong lalaki ug sa mga sulugoong babaye ibubo ko ang akong espiritu nianang mga adlawa . . . sa dili pa moabot ang dako ug makalilisang nga adlaw ni Jehova.”—Joel 1:1; 2:28, 29, 31; Buhat 2:17, 18, 20.

5. Sa unsang diwa nga ang unang-siglong mga Kristohanon nanagna? (Tan-awa ang potnot.)

5 Nagpasabot ba kini nga magpatungha ang Diyos ug tibuok nga kaliwatan sa mga manalagna, lalaki ug babaye, nga susama kang David, Joel, ug Debora, ug gamiton sila sa pagtagna sa umaabot nga mga hitabo? Wala. Ang Kristohanong ‘mga anak nga lalaki ug mga anak nga babaye, mga sulugoong lalaki ug mga sulugoong babaye’ managna sa diwa nga sila palihokon sa balaang espiritu ni Jehova sa pagmantala sa “halangdong mga butang” nga nahimo ni Jehova ug himoon pa. Busa sila mag-alagad ingong mga tigpamaba alang sa Labing Hataas. a Apan, sa unsang paagi misanong ang panon sa katawhan?—Hebreohanon 1:1, 2.

6. Sa pagkadungog sa pakigpulong ni Pedro, napalihok ang panon sa katawhan sa pagbuhat sa unsa?

6 Human madungog sa panon sa katawhan ang pagpatin-aw ni Pedro, daghan kanila ang napalihok. Sila “kinasingkasing nga misagop sa iyang pulong” ug “nabawtismohan, ug nianang adlawa mga tulo ka libong kalag ang nadugang.” (Buhat 2:41) Ingong kinaiyanhong mga Hudiyo ug Hudiyong mga kinabig, sila aduna nay paninugdang kahibalo sa Kasulatan. Kanang maong kahibalo, dinuyogan sa pagtuo sa ilang nakat-onan gikan kang Pedro, maoy pasukaranan nga sila mabawtismohan “sa ngalan sa Amahan ug sa Anak ug sa balaang espiritu.” (Mateo 28:19) Human sa ilang bawtismo “sila nagpadayon sa pagdeboto sa ilang kaugalingon sa ginatudlo sa mga apostoles.” Sa samang panahon, sila misugod sa pagpaambit sa bag-ong nakaplagan nga pagtuo ngadto sa uban. Gani, “adlaw-adlaw sila kanunayng atua sa templo nga nagkauyon, . . . nga nagadayeg sa Diyos ug nakakaplag ug pabor sa tanang tawo.” Tungod niining kalihokang pagsangyaw, “sa adlaw-adlaw padayong gitipon ni Jehova ngadto kanila ang mga ginaluwas.” (Buhat 2:42, 46, 47) Ang Kristohanong mga kongregasyon natukod dayon diha sa daghang kayutaan diin nagpuyo kining bag-ong mga magtutuo. Sa walay duhaduha kining maong pag-uswag, sa usa ka sukod, maoy gumikan sa ilang masibotong mga paningkamot sa pagwali sa “maayong balita” sa dihang sila namauli.—Colosas 1:23.

Ang Pulong sa Diyos Gamhanan

7. (a) Unsay makapadani sa mga tawo sa tanang kanasoran ngadto sa organisasyon ni Jehova karon? (b) Unsang kalaoman alang sa dugang pag-uswag ang imong nakita diha sa tibuok-kalibotang natad ug sa imong dapit? (Tan-awa ang potnot.)

7 Komosta kadtong nagtinguha nga mahimong mga alagad sa Diyos karon? Sila usab kinahanglang magtuon pag-ayo sa Pulong sa Diyos. Samtang ginabuhat nila kana, sila makaila kang Jehova ingong Diyos kinsa “maluluy-on ug mapuangoron, mahinay sa kasuko ug dagaya sa mahigugmaong-kalulot ug kamatuoran.” (Exodo 34:6; Buhat 13:48) Sila mahibalo bahin sa malulotong pagtagana ni Jehova sa lukat pinaagi kang Jesu-Kristo, kansang giula nga dugo makahinlo kanila gikan sa tanang kasal-anan. (1 Juan 1:7) Pabilhan usab nila ang pagkahibalo bahin sa katuyoan sa Diyos nga adunay “pagkabanhaw sa mga matarong ug mga dili-matarong.” (Buhat 24:15) Ang ilang kasingkasing matugob sa gugma alang sa Tuboran niining “halangdong mga butang,” ug sila mapalihok sa pagwali niining bililhong mga kamatuoran. Dayon sila mahimong dedikado, bawtismado nga mga alagad sa Diyos ug magpadayon sa ‘pag-uswag sa tukmang kahibalo sa Diyos.’ bColosas 1:10b; 2 Corinto 5:14.

8-10. (a) Sa unsang paagi ang eksperyensiya sa usa ka Kristohanong babaye nagpamatuod nga ang Pulong sa Diyos “gamhanan”? (b) Unsay gitudlo niining maong eksperyensiya kanimo bahin kang Jehova ug sa iyang mga pakiglabot sa iyang mga alagad? (Exodo 4:12)

8 Ang kahibalo nga nabatonan sa mga alagad sa Diyos gikan sa ilang pagtuon sa Bibliya dili taphaw. Ang maong kahibalo magpalihok sa ilang kasingkasing, magbag-o sa ilang paagi sa paghunahuna, ug magpabilin diha kanila. (Hebreohanon 4:12) Pananglitan, usa ka babaye nga ginganlag Camille ang nagtrabaho ingong tig-atiman sa mga tigulang. Usa sa iyang giatiman mao si Martha, nga usa sa mga Saksi ni Jehova. Tungod kay si Martha adunay grabeng sakit sa utok, kinahanglang kanunay siyang bantayan. Kinahanglang pahinumdoman siya sa pagkaon—bisan sa pagtulon sa iyang pagkaon. Apan, usa ka butang ang natisok pag-ayo sa hunahuna ni Martha, nga ato unyang makita.

9 Usa ka adlaw, nakita ni Martha si Camille nga naghilak tungod sa kaguol labot sa pipila ka personal nga mga problema. Gihalog ni Martha si Camille ug giawhag siya nga magtuon sa Bibliya uban kaniya. Apan ang usa ba ka tawo nga anaa sa kahimtang ni Martha makadumala ug panagtuon sa Bibliya? Oo, makahimo siya! Bisan tuod dakong bahin sa iyang panumdoman ang nawala, si Martha wala malimot sa iyang halangdong Diyos; ni malimot siya sa bililhong mga kamatuoran nga iyang nakat-onan gikan sa Bibliya. Panahon sa pagtuon, giingnan ni Martha si Camille nga basahon ang matag parapo, tan-awon ang gisitar nga mga teksto, basahon ang pangutana sa ubos sa panid, ug dayon tubagon kana. Taudtaod kining nagpadayon, ug bisan pa sa mga limitasyon ni Martha, miuswag ang kahibalo ni Camille sa Bibliya. Naamgohan ni Martha nga kinahanglang makig-uban si Camille sa mga tawo nga interesadong moalagad sa Diyos. Tungod niana, gihatagan niya ang iyang estudyante ug sinina ug sapatos, aron si Camille dunay haom nga pamesti inigtambong niya sa iyang unang tigom sa Kingdom Hall.

10 Natandog si Camille sa mahigugmaong interes, panig-ingnan, ug kombiksiyon ni Martha. Siya mihinapos nga ang gipaningkamotang itudlo ni Martha kaniya gikan sa Bibliya hinungdanon kaayo, tungod kay halos nakalimtan na ni Martha ang tanan gawas sa iyang nakat-onan gikan sa Kasulatan. Sa ulahi, sa dihang si Camille gibalhin sa laing pasilidad, iyang naamgohan nga panahon na nga molihok siya. Sa dihang nakahigayon, siya miadto sa Kingdom Hall, nga nagsul-ob sa sinina ug sapatos nga gihatag ni Martha kaniya, ug mihangyo nga magtuon sa Bibliya. Si Camille miuswag pag-ayo ug nabawtismohan.

Napalihok sa Pagbanaag sa mga Sukdanan ni Jehova

11. Dugang pa sa pagkamasiboton sa buluhatong pagsangyaw, sa unsang paagi ikapasundayag nato nga kita napalihok sa mensahe sa Gingharian?

11 Karon, adunay kapin sa unom ka milyong Saksi ni Jehova kinsa, sama kang Martha ug karon kang Camille, nagwali sa “maayong balita sa Gingharian” sa tibuok kalibotan. (Mateo 24:14; 28:19, 20) Sama sa unang-siglong mga Kristohanon, sila natandog pag-ayo sa “halangdong mga butang sa Diyos.” Ilang gipabilhan nga sila nakapribilehiyo sa pagdala sa ngalan ni Jehova ug nga iyang gibubo ang iyang espiritu nganha kanila. Busa, sila naningkamot gayod ‘sa paglakaw nga takos kang Jehova aron bug-os nga makapahimuot kaniya,’ nga nagpadapat sa iyang mga sukdanan sa tanang bahin sa ilang kinabuhi. Lakip sa ubang mga butang, kini nag-apil sa mga sukdanan sa Diyos sa pamesti ug panghindik.—Colosas 1:10a; Tito 2:10.

12. Unsang espesipikong tambag bahin sa pamesti ug panghindik ang atong makita nga gisulat diha sa 1 Timoteo 2:9, 10?

12 Oo, si Jehova naglatid ug mga sukdanan maylabot sa atong personal nga panagway. Gipakita ni apostol Pablo ang pipila sa mga kinahanglanon sa Diyos niining bahina. “Gitinguha ko nga ang mga babaye magdayandayan sa ilang kaugalingon sa mahapsay nga sinina, uban ang pagkamakasaranganon ug maayong panghunahuna, dili pinaagi sa mga estilo sa pagsalapid sa buhok ug sa bulawan o sa mga perlas o sa mahalon kaayong sapot, kondili sa paagi nga nahiangay sa mga babaye nga nagpaila nga masimbahon sa Diyos, sa ato pa, pinaagi sa maayong mga buhat.” c Unsay atong makat-onan gikan niining mga pulonga?—1 Timoteo 2:9, 10.

13. (a) Unsay buot ipasabot sa “mahapsay nga sinina”? (b) Nganong makaingon kita nga makataronganon ang mga sukdanan ni Jehova?

13 Ang mga pulong ni Pablo nagpakita nga ang mga Kristohanon angayng “magdayandayan sa ilang kaugalingon sa mahapsay nga sinina.” Kinahanglang dili sila maglagolago. Halos ang tanan, bisan kadtong kabos, makakab-ot nianang makataronganong mga sukdanan pinaagi sa pagseguro nga ang ilang sinina maoy hapsay, hinlo, ug presentable. Pananglitan, kada tuig ang mga Saksi sa usa ka nasod sa Amerika del Sur mobaktas ug milyamilya latas sa lasang ug dayon mobiyahe sulod sa daghang oras sakay sa bangka aron makatambong sa ilang distritong kombensiyon. Kasagaran nang dunay mahulog sa suba o masangit ang sinina sa kahoykahoy ug magisi samtang nagpanaw. Busa inig-abot sa mga kombensiyonista sa dapit diin himoon ang kombensiyon, kasagaran medyo nagkato na sila. Busa sila mogahin ug panahon sa pagtaod ug mga butones, pag-ayo sa mga siper, ug paglaba ug pag-utaw sa mga sinina nga ilang isul-ob panahon sa kombensiyon. Ilang gipabilhan ang pagdapit nga mokaon diha sa lamesa ni Jehova, ug buot nilang magsul-ob ug haom nga besti.

14. (a) Unsay buot ipasabot sa pagpamesti uban ang “pagkamakasaranganon ug maayong panghunahuna”? (b) Unsay nalangkit sa atong pagpamesti ‘ingong mga tawo nga nagpaila nga masimbahon sa Diyos’?

14 Gipakita pa ni Pablo nga kita angayng mamesti uban ang “pagkamakasaranganon ug maayong panghunahuna.” Kini nagpasabot nga ang atong panapot dili angayng mapagawalon, katingad-an, makapapukaw sa gana sa sekso, magladlad sa mga parte sa lawas nga naandan nang tabonan, o sobra ka makiuso. Dugang pa, kita angayng mamesti sa paagi nga magbanaag ug ‘pagtahod sa Diyos.’ Angay natong hinuktokan kana, dili ba? Ang gipasabot dinhi dili kay magsul-ob ra ug haom nga besti kon motambong sa mga tigom sa kongregasyon ug dayon dili na magpakabana sa pamesti sa ubang mga panahon. Ang atong personal nga panagway angayng magbanaag kanunay ug matinahoron, dungganon nga tinamdan tungod kay kita maoy mga Kristohanon ug mga ministro 24 oras kada adlaw. Dayag nga ang atong mga sinina sa trabahoan ug sa eskuylahan nagdepende sa matang sa trabaho nga atong buhaton. Bisan pa niana, kita angayng mamesti nga makasaranganon ug may dignidad. Kon ang atong besti kanunayng magbanaag sa atong pagtuo sa Diyos, kita dili gayod magpanuko sa pagsangyaw sa di-pormal nga paagi tungod kay maulaw kita sa atong panagway.—1 Pedro 3:15.

“Ayaw Ninyo Higugmaa ang Kalibotan”

15, 16. (a) Nganong hinungdanon nga atong likayan ang pagsundog sa kalibotan maylabot sa pamesti ug panghindik? (1 Juan 5:19) (b) Tungod sa unsang praktikal nga hinungdan nga atong likayan ang mga uso sa pamesti ug panghindik?

15 Ang tambag nga narekord sa 1 Juan 2:15, 16 naghatag usab ug giya sa atong pagpili sa pamesti o panghindik. Atong mabasa: “Ayaw ninyo higugmaa ang kalibotan o ang mga butang nga anaa sa kalibotan. Kon adunay mahigugma sa kalibotan, ang gugma sa Amahan wala diha kaniya; tungod kay ang tanan nga anaa sa kalibotan—ang tinguha sa unod ug ang tinguha sa mga mata ug ang mapagawalong pagpasundayag sa mga kahinguhaan sa kinabuhi sa usa—wala magagikan sa Amahan, apan nagagikan sa kalibotan.”

16 Pagkatukma-sa-panahon kanang tambaga! Sa panahon diin ang pagpit-os sa isigkaingon migrabe pag-ayo, kinahanglang dili nato tugotan ang kalibotan nga maoy mokontrolar sa atong pamesti. Ang mga estilo sa pamesti ug panghindik nag-anam ka daot sa di pa dugayng katuigan. Bisan ang lagda sa pamesti diha sa negosyo ug sa mga propesyonal dili kanunayng maghatag ug kasaligan nga sukdanan sa kon unsay angayan alang sa mga Kristohanon. Kini maoy dugang hinungdan kon nganong kita angayng magmahunahunaon kanunay sa panginahanglan nga ‘mohunong na sa pagpaumol sumala niining sistemaha sa mga butang’ kon buot natong magkinabuhi sumala sa mga sukdanan sa Diyos ug busa ‘nagdayandayan sa pagtulon-an sa atong Manluluwas, ang Diyos, sa tanang butang.’—Roma 12:2; Tito 2:10.

17. (a) Unsang mga pangutana ang mahimo natong konsiderahon sa dihang mamalit ug sinina o mamili ug estilo? (b) Nganong ang mga ulo sa pamilya magpakitag kaikag sa panagway sa mga membro sa pamilya?

17 Sa dili pa mohukom nga paliton ang usa ka sinina, maalamong suknaon ang imong kaugalingon: ‘Nganong ganahan man ko niining estiloha? Kini ba gisul-ob sa usa ka iladong maglilingaw—usa nga akong gidayeg? Gisundog ba kini sa mga membro sa usa ka gang sa kadalanan o sa usa ka pundok nga nagpasiugda ug independente, rebelyoso nga espiritu?’ Angay usab natong susihon pag-ayo ang besti. Kon kini sinina o sayal, komosta ang gitas-on? Ang tabas? Ang sinina ba makasaranganon, haom, ug may dignidad, o kini hugot, makapukaw sa gana sa sekso, o nagkato? Pangutan-a ang imong kaugalingon, ‘Dili kaha ako makapandol kon akong isul-ob kining sininaa?’ (2 Corinto 6:3, 4) Nganong mabalaka man kita niana? Tungod kay ang Bibliya nag-ingon: “Bisan gani si Kristo wala magpahimuot sa iyang kaugalingon.” (Roma 15:3) Ang Kristohanong mga ulo sa pamilya kinahanglang magpakitag kaikag sa panagway sa mga membro sa pamilya. Isip pagtahod sa mahimayaong Diyos nga ilang ginasimba, ang mga ulo sa pamilya kinahanglang dili magpanuko sa paghatag ug lig-on, mahigugmaon nga tambag kon kana gikinahanglan.—Santiago 3:13.

18. Unsay magpalihok kanimo sa paghatag ug mainampingong pagtagad sa imong pamesti ug panghindik?

18 Ang mensahe nga atong gidala naggikan kang Jehova, nga mao ang sulondan sa dignidad ug pagkabalaan. (Isaias 6:3) Ang Bibliya nag-awhag kanato sa pagsundog kaniya “ingon nga hinigugmang mga anak.” (Efeso 5:1) Ang atong pamesti ug panghindik makabanaag ug maayo o daotan sa atong langitnong Amahan. Tino nga buot natong lipayon ang iyang kasingkasing!—Proverbio 27:11.

19. Unsang mga benepisyo ang madawat gumikan sa pagmantala sa “halangdong mga butang sa Diyos” ngadto sa uban?

19 Unsay imong gibati tungod sa “halangdong mga butang sa Diyos” nga imong nakat-onan? Sa pagkatinuod, pagkadako sa atong pribilehiyo nga atong nakat-onan ang kamatuoran! Tungod kay kita nagpasundayag ug pagtuo sa giula nga dugo ni Jesu-Kristo, ang atong mga sala mapasaylo. (Buhat 2:38) Tungod niini, kita adunay kagawasan sa pagsulti atubangan sa Diyos. Kita dili mahadlok sa kamatayon sama niadtong walay paglaom. Hinunoa, nabatonan nato ang pasalig ni Jesus nga “ang tanan nga anaa sa handomanang lubnganan makadungog sa iyang tingog ug manggula.” (Juan 5:28, 29) Si Jehova mapuangorong nagpadayag niining tanang butang kanato. Dugang pa, iyang gibubo ang iyang espiritu kanato. Busa, ang pagkamapasalamaton alang niining tanang maayong mga gasa angayng magpalihok kanato sa pagtahod sa iyang hataas nga mga sukdanan ug pagdayeg kaniya uban ang kasibot, nga magmantala niining “halangdong mga butang” ngadto sa uban.

[Mga footnote]

a Sa dihang gitudlo ni Jehova si Moises ug Aaron sa pagpakigsulti kang Paraon alang sa iyang katawhan, giingnan Niya si Moises: “Gihimo ko ikaw nga Diyos ngadto kang Paraon, ug si Aaron nga imong igsoon mahimong imong manalagna.” (Exodo 7:1) Si Aaron nag-alagad ingong manalagna, dili sa diwa nga managna sa umaabot nga mga hitabo, kondili pinaagi sa pagkahimong tigpamaba ni Moises.

b Sa dakong panon nga mitambong sa tinuig nga pagsaulog sa Panihapon sa Ginoo nga gihimo niadtong Marso 28, 2002, milyonmilyon ang dili pa aktibong nag-alagad kang Jehova. Among giampo nga ang kasingkasing sa daghan niining maong mga interesado sa dili madugay mapalihok sa pagkab-ot sa pribilehiyo nga mahimong mga magmamantala sa maayong balita.

c Bisan tuod ang mga pulong ni Pablo gitumong sa Kristohanong mga babaye, ang mao gihapong mga prinsipyo mapadapat sa Kristohanong mga lalaki ug mga batan-on.

Unsaon Nimo Pagtubag?

• Unsang “halangdong mga butang” ang nadunggan sa mga tawo panahon sa Pentekostes 33 K.P., ug sa unsang paagi sila misanong?

• Sa unsang paagi ang usa mahimong tinun-an ni Jesu-Kristo, ug unsay nalakip sa pagkahimong tinun-an?

• Nganong hinungdanon nga kita magtagad sa atong pamesti ug panghindik?

• Unsang mga butanga ang angayng konsiderahon sa dihang mohukom kon angayan ba ang usa ka sinina o estilo?

[Mga Pangutana sa Pagtuon]

[Hulagway sa panid 15]

Gipahibalo ni Pedro nga si Jesus nabanhaw gikan sa mga patay

[Mga hulagway sa panid 17]

Ang imo bang personal nga panagway haom nga nagbanaag sa Diyos nga imong ginasimba?

[Mga hulagway sa panid 18]

Ang Kristohanong mga ginikanan kinahanglang magpakitag kaikag sa panagway sa mga membro sa pamilya