Sa Unsang Paagi ang Katakos sa Panghunahuna Magpanalipod Kanimo?

ANG dagkong mga balod nindot tan-awon, apan alang sa mga marinero kini nagpasabot ug kapeligrohan. Kining nagbul-og nga katubigan mahimong makapildi sa ilang kinabuhi.

Sa samang paagi, ang mga alagad sa Diyos makaatubang ug patongpatong nga mga kapit-osan nga makalumos kanila. Tingali imong nakita nga ang sunodsunod nga mga pagsulay ug mga tentasyon nakahatag ug kabug-at sa mga Kristohanon. Siyempre, buot gayod nimo nga masumpo kini, nga determinado sa paglikay sa espirituwal nga pagkalunod. (1 Timoteo 1:19) Ang katakos sa panghunahuna maoy hinungdanong bahin sa imong depensa. Unsa kini, ug sa unsang paagi kini mabatonan?

Ang Hebreohanong pulong nga mezim·mahʹ, nga gihubad ug “katakos sa panghunahuna,” naggikan sa lintunganayng pulong nga nagkahulogang “pagplano o paglaraw.” (Proverbio 1:4) Busa, ang pipila ka bersiyon sa Bibliya naghubad sa mezim·mahʹ ingong “kaalam” o “abanteng panglantaw.” Ang mga eskolar sa Bibliya nga si Jamieson, Fausset, ug Brown naghubit sa mezim·mahʹ ingong “pagkamabinantayon nga pinaagi niana malikayan ang daotan ug makaplagan ang maayo.” Kini nagkahulogang pagtimbangtimbang sa malungtaron ug dihadiha nga mga resulta sa atong mga lihok. Kay dunay katakos sa panghunahuna, atong timbangtimbangon pag-ayo ang atong mga kapilian sa dili pa kita molihok, ilabina kon kinahanglang mohimo ug hinungdanong mga desisyon.

Sa dihang ang usa ka tawo nga may katakos sa panghunahuna mohimog mga desisyon bahin sa umaabot o bahin sa iyang presenteng mga kahimtang, analisahon una niya ang posibleng mga kapeligrohan o mga lit-ag. Sa dihang mailhan na niya ang posibleng mga kapeligrohan, siya mangitag paagi sa paglikay niini, nga hunahunaon ang epekto sa iyang palibot ug sa mga kauban. Sa ingon siya makaplano sa angayng buhaton nga mopahinabog maayong resulta, o basin mga panalangin pa gani gikan sa Diyos. Atong tagdon ang pipila ka praktikal nga mga pananglitan nga nag-ilustrar niining maong proseso.

Likayi ang Lit-ag sa Seksuwal nga Imoralidad

Sa dihang ang dagkong mga balod mosugat sa dulong sa sakayan, kini nga kahimtang gitawag ug sungsongon sa balod. Peligrong mokulob ang sakayan sa mga marinero gawas kon maayo silang mopakalaki sa pagsungsong sa mga balod.

Susama usab niana ang atong kahimtang, tungod kay kita nagkinabuhi sa usa ka kalibotan nga nabuang sa sekso. Adlaw-adlaw, makaatubang kita ug daghang mga ideya ug mga hulagway nga makapukaw sa seksuwal nga gana. Kini aduna gayoy epekto sa atong normal nga mga tinguha sa sekso. Kinahanglang atong gamiton ang katakos sa panghunahuna ug magmadeterminado sa pag-atubang sa tentasyon inay kay magpaanod lang ngadto sa peligrosong mga kahimtang.

Pananglitan, ang Kristohanong mga lalaki kasagarang magtrabaho uban niadtong walay pagtahod sa mga babaye, nga nag-isip kanila ingong seksuwal nga mga kasangkapan lamang. Tingali kanunayng sagolan sa mga kauban sa trabaho ang ilang mga estorya ug malaw-ayng mga panistis ug mga palabtik bahin sa sekso. Kini nga atmospera sa ngadtongadto makapugas ug imoral nga mga ideya diha sa hunahuna sa usa ka Kristohanon.

 Ang usa ka Kristohanong babaye kinahanglan usab tingaling manarbaho ug sa ingon makasinati ug mga problema. Siya magtrabaho tingali uban sa mga lalaki ug babaye nga dili sama niyag moral nga mga sukdanan. Malagmit usa sa iyang mga kaubang lalaki magpakitag interes kaniya. Sa sinugdanan tingali ang maong lalaki magpakitag konsiderasyon kaniya, nga magtahod pa gani kaniya tungod sa iyang relihiyosong mga panghunahuna. Ang iyang makanunayong atensiyon ug presensiya mahimong magtukmod sa Kristohanong babaye nga makigsuod.

Isip mga Kristohanon, sa unsang paagi ang katakos sa panghunahuna makatabang kanato sa maong mga kahimtang? Una, makapaalisto kini kanato sa espirituwal nga mga kapeligrohan, ug ikaduha, makapalihok kini kanato sa pagplano kon unsay angayng himoon. (Proverbio 3:21-23) Sa mga kahimtang nga sama niana, kinahanglang atong klarong ipakita ngadto sa mga kauban sa trabaho nga lahi ang atong mga sukdanan tungod sa atong Kasulatanhong mga tinuohan. (1 Corinto 6:18) Ang atong sinultihan ug panggawi makapalig-on nianang maong mensahe. Dugang pa, ang atong pagpakiglabot sa pipila ka kauban kinahanglan tingaling limitehan.

Apan, ang mga kahimtang nga motultol sa imoralidad dili lang motungha diha sa trabahoan. Motungha usab kini kon tugotan sa magtiayon ang mga problema nga modaot sa ilang panaghiusa. Usa ka nagapanawng magtatan-aw miingon: “Ang pagkabungkag sa usa ka kaminyoon dili kay kalit lang nga mahitabo. Ang magtiayon tingali anam-anam nga mawad-an nag pagbati sa usag usa, nga talagsa nang mag-estoryahanay o mag-uban. Sila mangagpas tingali alang sa materyal nga mga kabtangan aron mapun-an ang kahaw-ang sa ilang kaminyoon. Ug kay talagsa ra silang mohatag ug komplimento sa usag usa, basin maibog na hinuon sila sa ubang mga membro sa kaatbang nga sekso.”

Kining batid nga ministro mipadayon sa pag-ingon: “Ang mga magtiayon kinahanglan nga kanunayng mogahin ug panahon sa paghisgot kon duna bay mga butang nga nagdaot sa ilang relasyon. Sila kinahanglang magplano kon sa unsang paagi sila mag-uban sa pagtuon, pag-ampo, ug pagsangyaw. Dako kaayo ang mabatonan nilang kaayohan pinaagi sa pag-estoryahanay diha ‘sa balay, sa dalan, sa paghigda, ug sa pagbangon,’ sama sa ginahimo sa mga ginikanan ug mga anak.”—Deuteronomio 6:7-9.

Pagsagubang sa Dili-Kristohanong Panggawi

Gawas nga magtabang kanato sa pag-atubang nga malamposon sa mga tentasyon sa moral, ang katakos sa panghunahuna makatabang usab kanato sa pagsagubang sa mga suliran nga naglangkit sa mga isigka-Kristohanon. Kon ang mga balod mohapak sa ulin sa sakayan, kini gitawag ug pabor sa hangin. Ang mga balod mag-alsa sa ulin ug magpatakilid niini. Tungod niini mobabag ang sakayan sa direksiyon sa mga balod ug posibleng maguba tungod niini.

Kita usab may purohan nga maapektohan sa kapeligrohang maggikan sa wala-damhang direksiyon. Kita nag-alagad kang Jehova “abaga sa abaga” uban sa daghan natong matinumanon nga Kristohanong mga igsoong lalaki ug babaye. (Sofonias 3:9) Kon usa kanila molihok sa dili-Kristohanong paagi, morag madaot ang atong pagsalig ug tingali kini makapaguol pag-ayo kanato. Sa unsang paagi kita matabangan sa katakos sa panghunahuna nga dili mawad-ag panimbang ug dili sobrang masakitan?

Hinumdomi nga “walay tawo nga dili makasala.” (1 Hari 8:46) Busa, kita dili angayng matingala kon panalagsa makapikal o makasilo ang usa ka Kristohanong igsoon kanato. Kay nasayod niini, makapangandam kita kon ugaling mahitabo kana ug makapamalandong kon sa unsang paagi kita angayng molihok. Sa unsang paagi misanong si apostol Pablo sa dihang ang pipila sa iyang Kristohanong mga igsoon naghisgot bahin kaniya sa makapasakit, matamayong paagi? Imbes mawad-an sa iyang espirituwal nga panimbang, siya mihinapos nga mas hinungdanong maangkon ang pag-uyon ni Jehova kay sa pag-uyon sa tawo. (2 Corinto 10:10-18) Ang maong tinamdan magtabang kanato sa paglikay sa pagreaksiyon dayon sa dihang maglagot.

Morag susama kini kon mapandol ang atong tudlo sa tiil. Kon mahitabo kini, tingali dili kita makahunahuna ug tarong sulod sa usa o duha ka minuto. Apan human mahuwasan sa sakit, kita makahunahuna ug makalihok na nga normal. Sa susama, kinahanglang dili kita moreaksiyon dayon batok sa makapasakit nga sulti o buhat. Hinunoa, hunong sa makadiyot ug hunahunaa ang mga resulta kon kita mobalos nga dili maghunahuna.

Si Malcolm, nga usa ka misyonaryo sa daghan nang katuigan, nag-asoy kon unsay iyang buhaton kon siya masuko. “Ang una nakong buhaton mao ang pagrepaso sa usa ka listahan sa mga pangutana:  Nasuko ba ako niining igsoona tungod kay magkalahi ang among mga kinaiya? Hinungdanon ba gayod ang iyang gisulti? Ang epekto sa malarya nganha sa akong emosyon nakapasamot ba sa akong pagbati? Molahi kaha ang akong panghunahuna paglabay sa pipila ka oras?” Sa masubsob, nakita ni Malcolm nga ang panagsungi dili hinungdanon ug puwede rang ipalabay. a

Si Malcolm midugang: “Usahay, bisan pa sa tanan nakong paningkamot sa pagsulbad sa problema, ang maong igsoon dili gihapon mahigalaon. Ako naningkamot nga dili mabalisa tungod niini. Human ko mahimo ang tanan nakong maarangan, akong tan-awon ang kahimtang sa lahi nga paagi. Akong hunahunaon kini ingong usa ka butang nga tingali masulbad sa paglabay sa panahon imbes hunahunaon kini ingong usa ka butang nga kinahanglan gayod nakong sulbaron. Dili ko tugotan nga magdaot kini kanako sa espirituwal o mag-apektar kini sa akong relasyon kang Jehova ug sa akong mga igsoon.”

Sama kang Malcolm, dili nato angayng tugotan ang sayop nga panggawi sa usa ka tawo nga makapabalisa pag-ayo kanato. Diha sa matag kongregasyon dunay daghang makalilipay, matinumanong mga igsoong lalaki ug babaye. Usa ka kalipay ang paglakaw sa Kristohanong dalan nga “kiliran sa kiliran” uban kanila. (Filipos 1:27) Ang paghinumdom sa mahigugmaong pagpaluyo sa atong langitnong Amahan makatabang usab kanato sa pagtan-aw sa kahimtang sa hustong paagi.—Salmo 23:1-3; Proverbio 5:1, 2; 8:12.

Ayaw Higugmaa ang mga Butang sa Kalibotan

Ang katakos sa panghunahuna makatabang usab kanato sa pag-atubang sa laing malipoton nga kapit-osan. Kon ang mga balod mohapak sa kilid sa barko, kini gitawag ug balabag nga balod. Sa normal nga panahon, kining matanga sa mga balod mahimong hinayhinay nga magpasimang sa sakayan palayo sa direksiyon niini. Apan, panahon sa unos, ang balabag nga balod makapakulob sa sakayan.

 Sa susama, kon kita magpadala sa kapit-osan aron matagamtam ang tanang ikatanyag sa daotang kalibotan, kining materyalistikong estilo sa kinabuhi makapasimang sa atong direksiyon sa espirituwal. (2 Timoteo 4:10) Kon dili kita magbantay, ang gugma sa kalibotan sa ngadtongadto motukmod kanato sa pagbiya sa bug-os sa atong Kristohanong dalan. (1 Juan 2:15) Sa unsang paagi makatabang kanato ang katakos sa panghunahuna?

Una, makatabang kini kanato sa pagtimbangtimbang kon unsang mga kapeligrohan ang ato tingaling maatubang. Ang kalibotan mogamit sa tanang mahanduraw nga matang sa mga taktika sa pagpamaligya aron kita madani. Kini walay-hunong nga nagpasiugda sa usa ka estilo sa kinabuhi nga angay konong pangagpason sa tanan—ang mapagawalong estilo sa kinabuhi sa mga adunahan, sa mga makabibihag, ug sa mga malamposon konohay. (1 Juan 2:16) Kita gisaaran nga pagadayegon ug pagauyonan sa tanan, ilabina sa atong mga katalirongan ug mga silingan. Ang katakos sa panghunahuna makatabang sa pagsumpo niining maong propaganda, nga magpahinumdom kanato sa kahinungdanon nga ‘padayong mahigawas sa gugma sa salapi,’ sanglit si Jehova nagsaad nga ‘dili gayod niya kita biyaan.’—Hebreohanon 13:5.

Ikaduha, ang katakos sa panghunahuna magpugong kanato sa pagsunod niadtong “mitipas gikan sa kamatuoran.” (2 Timoteo 2:18) Lisod kaayong supakon ang mga tawong atong giangayan ug gisaligan. (1 Corinto 15:12, 32-34) Bisan pag wala kaayo kita maimpluwensiyahi sa atong pagpakig-uban niadtong mibiya sa Kristohanong dalan, kini makabalda sa atong espirituwal nga pag-uswag ug sa kapulihay makapameligro kanato. Mahisama kita sa barko nga misimang ug gamay gikan sa hustong direksiyon niini. Diha sa dugayng panaw niini, kini molayo kaayo sa destinasyon niini.—Hebreohanon 3:12.

Ang katakos sa panghunahuna makatabang kanato sa pagtino sa atong tinuod nga espirituwal nga kahimtang ug sa atong kalagmitang espirituwal nga kahimtang sa umaabot. Tingali atong makita nga kinahanglang makigbahin pa kita ug dugang sa Kristohanong mga kalihokan. (Hebreohanon 6:11, 12) Matikdi kon sa unsang paagi gigamit sa usa ka batan-ong Saksi ang katakos sa panghunahuna sa pagtabang kaniya sa pagpangagpas ug espirituwal nga mga tumong: “Ako dunay kahigayonan nga makabaton ug usa ka karera sa pagpanulat. Gusto kaayo nako kini, apan akong nahinumdoman ang bersikulo sa Bibliya nga nag-ingong ang ‘kalibotan nagakahanaw,’ apan ‘siya nga nagabuhat sa kabubut-on sa Diyos magpabilin hangtod sa kahangtoran.’ (1 Juan 2:17) Ako nangatarongan nga ang akong mga tinuohan kinahanglang makita diha sa akong pagkinabuhi. Gibiyaan sa akong mga ginikanan ang Kristohanong pagtuo, ug dili nako buot nga sundogon ang ilang panig-ingnan. Busa ako nakahukom sa pagkinabuhi nga may katuyoan ug nagpalista sa bug-os-panahong ministeryo ingong regular payunir. Human sa upat ka makapatagbawng mga tuig, ako nasayod nga ako wala masayop sa akong gipili.”

Malamposong Pag-atubang sa Espirituwal nga mga Unos

Nganong dinalian man nga kita magpasundayag karon ug katakos sa panghunahuna? Ang mga marinero kinahanglang alisto sa mga ilhanan sa kapeligrohan, ilabina kon talisugod ang unos. Kon kalit nga motugnaw ang panahon ug mokusog ang hangin, ilang ihikot ug maayo ang trapal sa mga gawang ug mangandam alang sa kinagrabehang mahitabo. Sa susama, kita kinahanglang mangandam sa pag-atubang sa samag-unos nga mga kapit-osan samtang nagkaduol na sa kataposan kining daotang sistema. Ang tul-id nga mga sukdanan sa katilingban nagakabungkag, ug ang ‘mga tawong daotan misamot pa kangil-ad.’ (2 Timoteo 3:13) Maingon nga ang mga marinero kanunayng maminaw sa mga balita sa panahon, kita kinahanglang mamati sa matagnaong mga pasidaan sa inspiradong Pulong sa Diyos.—Salmo 19:7-11.

Kon kita naggamit sa katakos sa panghunahuna, kita nagpadapat sa kahibalo nga motultol sa kinabuhing walay kataposan. (Juan 17:3) Kita makadahom nga may motunghang mga problema ug makahukom kon sa unsang paagi sulbaron kini. Sa ingon kita makahimog lig-ong determinasyon nga dili mapasimang sa Kristohanong dalan, ug kita makapahimutang ug “usa ka maayong patukoranan alang sa umalabot” pinaagi sa pagtukod ug pagpangagpas ug espirituwal nga mga tumong.—1 Timoteo 6:19.

Kon atong ampingan ang praktikal nga kaalam ug katakos sa panghunahuna, kita dili angayng “mahadlok sa bisan unsang kalit nga makalilisang nga butang.” (Proverbio 3:21, 25, 26) Hinunoa, kita makabaton ug kahupayan sa saad sa Diyos: “Sa diha nga ang kaalam mosulod sa imong kasingkasing ug ang kahibalo mahimong kahimut-anan sa imong kalag, ang katakos sa panghunahuna magabantay kanimo.”—Proverbio 2:10, 11.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 23]

Ang regular nga komunikasyon makapalig-on sa kaminyoon