Nagalihok ba ang Daotang mga Puwersa?

“Ang kalibotan gidaog sa kalibog, nga samag ang mga gahom sa okulto naningkamot pag-ayo sa pagbabag sa tanang agianan nga kaikyasan.”—Jean-Claude Souléry, magsusulat.

‘Ang pagkawalay-mahimo sa tawo nakapabati kaniya nga dunay daotan kaayong puwersa nga nagalihok.’—Josef Barton, historyano.

ANG grabeng kalisang sa Septiyembre 11, 2001, sa mga pag-atake sa terorista nakapahinuklog sa daghan. Nagsulat sa Financial Times sa Inglaterra, si Michael Prowse miingon: “Walay hayop ang mohimo o makahimo sa ingon ka linuog nga paagi.” Usa ka editoryal sa New York Times nag-ingon nga gawas pa sa pagplano nga gikinahanglan sa pag-atake, “hinungdanon nga tagdon usab ang grabeng pagdumot nga maoy nagtukmod sa maong pag-atake. Kadto maoy pagdumot nga milabaw sa naandang mga paagi sa pakiggubat, nga walay giilang mga limitasyon o mga kasabotan.”

Ang mga tawo sa nagkalainlaing tinuohan namalandong bahin sa posibilidad nga ang usa ka daotang gahom nagalihok. Usa ka negosyante sa Sarajevo nga nakasaksi sa makalilisang nga mga buhat sa etnikong pagdumot sa Bosnia mipahayag: “Human ang usa ka tuig nga gubat sa Bosnia, ako nagtuo nga kining tanan gikontrolar ni Satanas. Kabuangan gayod kini.”

Sa gipangutana kon nagtuo ba siya sa Yawa, ang historyanong si Jean Delumeau mitubag: “Unsaon nako paglimod sa gahom sa daotan sa dihang makita ko ang nagakahitabo ug ang mga nahitabo sukad sa akong pagkatawo: Ang ikaduhang gubat sa kalibotan, nga dihay kapin sa 40 milyones ka mga biktima; ang Auschwitz ug ang mga kampo konsentrasyon; ang dinaghang pagpatay sa Cambodia; ang pag-ulag dugo ilalom sa malupigong pagmando ni Ceauşescu; ang pagpaantos nga maoy sistema sa kagamhanan sa daghang dapit sa tibuok kalibotan. Ang talaan sa makalilisang nga mga buhat dili matapos. . . . Busa ako nagtuo nga kita may katarongan sa pagtawag sa maong mga buhat nga ‘yawan-on,’ dili nga daw kini gipahinabo sa Yawa nga may mga sungay ug mga tiil nga buak, kondili sa usa ka Yawa nga maoy simbolo sa espiritu ug sa gahom sa daotan nga nagalihok dinhi sa kalibotan.”

Sama kang Jean Delumeau, daghang tawo naghunahuna usab nga “yawan-on” ang makalilisang nga mga butang nga nagakahitabo karon sa tawhanong katilingban, sugod sa pamilya ngadto sa internasyonal nga lebel. Apan unsay ipasabot niini? Ang maong makalilisang nga mga buhat ikapasangil ba sa dili-persona nga mga gahom sa daotan, o duna bay nagalihok nga mga persona nga daotang mga puwersa, nga maoy nagtukmod sa mga tawo sa paghimog mangilngig nga mga krimen nga mas grabe pa kay sa kasagarang pagkadaotan sa tawo? Si Satanas nga Yawa, ang prinsipe sa pagkadaotan, mao bay utok sa maong mga puwersa?

[Picture Credit Line sa panid 3]

Children: U.S. Coast Guard photo