Laktaw ngadto sa video

Laktaw ngadto sa kaundan

Ang mga Kristohanon Nagkinahanglan sa Usag Usa

Ang mga Kristohanon Nagkinahanglan sa Usag Usa

Ang mga Kristohanon Nagkinahanglan sa Usag Usa

“Kita mga sangkap nga iya sa usag usa.”—EFESO 4:25.

1. Unsay giingon sa usa ka ensiklopedia bahin sa lawas sa tawo?

 ANG lawas sa tawo maoy kahibulongang linalang! Nag-ingon ang The World Book Encyclopedia: “Ang mga tawo nagtawag usahay sa lawas sa tawo ingong makina—ang labing kahibulongang makina nga nahimo sukad. Siyempre, ang lawas sa tawo dili makina. Apan ikatandi kini sa makina sa daghang paagi. Sama sa makina, ang lawas dunay daghang parte. Ang matag parte sa lawas, sama sa matag pisa sa makina, dunay linaing mga obra. Apan ang tanang parte o pisa magtinabangay ug busa mahimong hapsay ang pag-obra sa lawas o makina.”

2. Sa unsang paagi nga managsama ang lawas sa tawo ug ang Kristohanong kongregasyon?

2 Oo, ang lawas sa tawo daghag parte, o mga sangkap, ug ang matag usa nagtagana sa butang gikinahanglan. Walay ugat, kaunoran, o ubang sangkap sa lawas nga walay pulos. Sa susama, ang matag membro sa Kristohanong kongregasyon dunay ikatampo sa espirituwal nga kahimsog ug katahom niini. (1 Corinto 12:14-26) Bisan tuod ang usa ka membro sa kongregasyon dili angayng mobati nga labaw sa uban, walay angayng mag-isip sa iyang kaugalingon nga dili hinungdanon.—Roma 12:3.

3. Sa unsang paagi gipakita sa Efeso 4:25 nga ang mga Kristohanon nagkinahanglan sa usag usa?

3 Sama sa mga sangkap sa lawas sa tawo nga nagsaligay sa usag usa, ang mga Kristohanon nagkinahanglan sa usag usa. Giingnan ni apostol Pablo ang dinihogan sa espiritu nga mga isigkamagtutuo: “Karon nga gisalikway na ninyo ang kabakakan, magsulti sa tinuod ang matag usa kaninyo sa iyang silingan, tungod kay kita mga sangkap nga iya sa usag usa.” (Efeso 4:25) Tungod kay sila “iya sa usag usa,” dunay matinud-anong komunikasyon ug bug-os nga kooperasyon taliwala sa mga membro sa espirituwal nga Israel—ang “lawas ni Kristo.” Oo, ang matag usa kanila iya sa uban pa. (Efeso 4:11-13) Malipayong nahiusa kanila ang matinud-anon, matinabangon nga mga Kristohanon nga dunay yutan-ong paglaom.

4. Sa unsang mga paagi matabangan ang mga bag-ohan?

4 Kada tuig, libolibo nga naglaom nga mopuyo sa usa ka yutan-ong paraiso ang nabawtismohan. Ang ubang mga membro sa kongregasyon malipayng motabang kanila nga ‘mouswag ngadto sa pagkahamtong.’ (Hebreohanon 6:1-3) Kining maong tabang mahimong mag-apil sa pagtubag sa mga pangutana bahin sa Bibliya o paghatag ug praktikal nga tabang diha sa ministeryo. Matabangan nato ang mga bag-ohan pinaagi sa pagpakita ug maayong panig-ingnan sa regular nga pagpakig-ambit diha sa Kristohanong mga tigom. Sa panahon sa kalisdanan, makahatag usab kitag pagdasig o kaha paghupay. (1 Tesalonica 5:14, 15) Kinahanglang mangita kitag mga paagi sa pagtabang sa uban sa ‘pagpadayon sa paglakaw diha sa kamatuoran.’ (3 Juan 4) Kita bata man o tigulang, mao pay pagsugod sa paglakaw diha sa kamatuoran o naglakaw diha niana sulod na sa daghang tuig, mapalambo nato ang espirituwal nga kaayohan sa mga isigkamagtutuo—ug sila nagkinahanglan gayod kanato.

Sila Naghatag ug Gikinahanglang Tabang

5.Sa unsang paagi si Aquila ug Priscila napamatud-ang matinabangon kang Pablo?

5 Ang Kristohanong mga magtiayon nalakip niadtong nakakaplag ug katagbawan sa pagtabang sa mga isigkamagtutuo. Pananglitan, si Aquila ug ang iyang asawa nga si Priscila (Prisca), mitabang kang Pablo. Sila nag-abiabi kaniya diha sa ilang balay, nagtrabaho uban kaniya ingong mga maghihimog tolda, ug mitabang kaniya sa pagtukod ug bag-ong mga kongregasyon sa Corinto. (Buhat 18:1-4) Sa wala ibutyag nga paagi, gipameligro pa gani nila ang ilang kinabuhi alang kang Pablo. Nagpuyo sila sa Roma sa dihang giingnan ni Pablo ang mga Kristohanon didto: “Ipangomosta ako kang Prisca ug Aquila nga akong mga isigkamagbubuhat diha kang Kristo Jesus, nga nagpameligro sa ilang mga liog alang sa akong kalag, kang kinsa dili lamang ako kondili usab ang tanang kongregasyon sa mga nasod nagpasalamat.” (Roma 16:3, 4) Sama kang Aquila ug Priscila, ang ubang modernong-adlaw nga mga Kristohanon nagpalig-on sa mga kongregasyon ug mitabang sa mga isigkamagsisimba sa lainlaing mga paagi, usahay nagrisgo pa gani sa ilang kinabuhi aron dili mameligro ang ubang mga alagad sa Diyos nga dagmalan o patyon sa mga maglulutos.

6. Unsang tabang ang nadawat ni Apolos?

6 Si Aquila ug Priscila mitabang usab sa larinong manulti nga Kristohanong si Apolos, kinsa nagtudlo sa mga molupyo sa Efeso bahin kang Jesu-Kristo. Nianang panahona, si Apolos nahibalo lamang sa bawtismo nga gihimo ni Juan ingong simbolo sa paghinulsol sa mga sala batok sa pakigtugon sa Balaod. Nakasabot nga si Apolos nagkinahanglag tabang, si Aquila ug Priscila ‘nagpatin-aw sa dalan sa Diyos sa mas husto nga paagi.’ Lagmit ilang gipatin-aw nga ang Kristohanong bawtismo naglakip sa pagtuslob sa tubig ug pagdawat sa pagbubo sa balaang espiritu. Gipadapat ni Apolos ang iyang nakat-onan. Sa ulahi, sa Acaya “siya nakatabang ug dako niadtong nanagpanuo tungod sa dili-takos nga kalulot sa Diyos; kay sa kusganong paagi bug-os niyang gipamatud-an sa publiko nga sayop ang mga Hudiyo, samtang iyang gipasundayag pinaagi sa mga Kasulatan nga si Jesus mao ang Kristo.” (Buhat 18:24-28) Ang mga komento sa atong mga isigkamagsisimba kasagarang makatabang sa pagpauswag sa atong pagsabot sa Pulong sa Diyos. Niining bahina usab, kita nagkinahanglan sa usag usa.

Paghatag ug Materyal nga Tabang

7. Sa unsang paagi milihok ang mga taga-Filipos sa dihang ang mga isigka-Kristohanon nagkinahanglan ug materyal nga tabang?

7 Ang mga membro sa Kristohanong kongregasyon sa Filipos nahigugma pag-ayo kang Pablo ug nagpadala kaniya ug materyal nga mga tagana panahon sa iyang pag-estar sa Tesalonica. (Filipos 4:15, 16) Sa dihang ang mga igsoon sa Jerusalem nagkinahanglag materyal nga tabang, ang mga taga-Filipos nagpasundayag ug pagkaandam nga moamot bisan pag dili nila maarangan. Mapasalamaton kaayo si Pablo sa maayong espiritu sa iyang mga igsoong lalaki ug babaye sa Filipos nga iyang gihisgotan sila ingong panig-ingnan sa ubang mga magtutuo.—2 Corinto 8:1-6.

8. Unsang espiritu ang gipasundayag ni Epafrodito?

8 Sa dihang si Pablo nabilanggo, ang mga taga-Filipos wala lamang magpadala kaniya ug materyal nga mga gasa kondili nagpadala usab sa ilang personal nga sinugo, si Epafrodito. ‘Tungod sa buluhaton sa Ginoo si Epafrodito nag-ungaw sa kamatayon, nga nagladlad sa iyang kalag sa kapeligrohan,’ matod ni Pablo, “aron bug-os niyang mahulipan ang inyong pagkawala-diri sa pag-alagad kanako.” (Filipos 2:25-30; 4:18) Wala kita pahibal-a kon si Epafrodito usa ba ka ansiyano o ministeryal nga alagad. Bisan pa niana, siya maoy masakripisyohon-sa-kaugalingon ug matinabangon nga Kristohanon, ug si Pablo nagkinahanglan gayod kaniya. Duna bay sama kang Epafrodito sa inyong kongregasyon?

Sila Maoy ‘Makapalig-ong mga Tabang’

9. Unsang panig-ingnan ang atong makita kang Aristarko?

9 Ang mahigugmaong mga igsoong lalaki ug babaye, sama kang Aquila, Priscila, ug Epafrodito, gipabilhan pag-ayo diha sa bisan unsang kongregasyon. Ang uban sa atong mga isigkamagsisimba mahimong susama gayod sa unang-siglong Kristohanon nga si Aristarko. Siya ug ang uban pa maoy “makapalig-on nga tabang,” tingali usa ka tuboran sa kahupayan o tabang diha sa paninugdan, praktikal nga mga butang. (Colosas 4:10, 11) Pinaagi sa pagtabang kang Pablo, si Aristarko napamatud-ang usa ka tinuod nga higala sa mga panahon sa panginahanglan. Siya mao ang matang sa tawo nga gihisgotan sa Proverbio 17:17: “Ang tinuod nga higala mahigugma sa tanang panahon, ug maoy usa ka igsoon nga natawo alang sa panahon sa kasakit.” Dili ba kitang tanan angay nga maningkamot nga mahimong ‘makapalig-ong mga tabang’ sa mga isigka-Kristohanon? Ilabinang motabang kita niadtong nag-antos sa kalisdanan.

10. Si Pedro nagtagana ug unsang panig-ingnan alang sa Kristohanong mga ansiyano?

10 Ang Kristohanong mga ansiyano ilabinang angay nga mahimong makapalig-ong mga tabang sa ilang espirituwal nga mga igsoong lalaki ug babaye. Giingnan ni Kristo si apostol Pedro: “Palig-ona ang imong mga igsoon.” (Lucas 22:32) Nahimo kana ni Pedro tungod kay nagpakita siya ug lig-on, samag bato nga mga hiyas, ilabina human sa pagkabanhaw ni Jesus. Mga ansiyano, maningkamot gayod kamo sa pagpalig-on sa mga igsoon nga kinabubut-on ug maluloton, tungod kay ang inyong mga isigkamagtutuo nagkinahanglan kaninyo.—Buhat 20:28-30; 1 Pedro 5:2, 3.

11. Sa unsang paagi kita makabenepisyo sa pagkonsiderar sa tinamdan ni Timoteo?

11 Ang kauban ni Pablo sa pagpanaw nga si Timoteo maoy usa ka ansiyano nga may dulot nga kahangawa sa ubang mga Kristohanon. Bisan tuod duna siyay mga problema sa panglawas, si Timoteo nagpakita ug dili matarog nga pagtuo ug ‘nagpaulipon kang Pablo sa pagpauswag sa maayong balita.’ Busa makaingon si Pablo sa mga taga-Filipos: “Wala akoy lain nga may sama kaniyag tinamdan kinsa tiunay nga moatiman sa mga butang labot kaninyo.” (Filipos 2:20, 22; 1 Timoteo 5:23; 2 Timoteo 1:5) Kita mahimong panalangin ngadto sa mga isigkamagsisimba ni Jehova pinaagi sa pagpasundayag ug espiritu nga sama nianang kang Timoteo. Tinuod, kita kinahanglang molahutay sa atong tawhanong mga kahuyangan ug lainlaing mga pagsulay, apan kita usab makapakita ug angayng magpakita ug lig-ong pagtuo ug mahigugmaong kahangawa alang sa atong espirituwal nga mga igsoong lalaki ug babaye. Angay natong hinumdoman kanunay nga sila nagkinahanglan kanato.

Mga Babaye nga May Pagtagad sa Uban

12. Unsay atong makat-onan gikan sa panig-ingnan ni Dorcas?

12 Lakip sa diyosnong mga babaye nga may pagtagad sa uban mao si Dorcas. Sa dihang namatay siya, ang mga tinun-an nagpatawag kang Pedro ug gidala siya ngadto sa lawak sa itaas. Didto “ang tanang babayeng balo miatubang kaniya nga nagdanguyngoy ug nagpakita sa daghang pang-ilalom nga mga besti ug panggawas nga mga besti nga gihimo ni Dorcas samtang uban pa siya kanila.” Si Dorcas gibanhaw ug sa walay duhaduha siya padayong naghimo ug ‘daghang maayong mga buhat ug mga gasa sa kaluoy.’ Sa presenteng-adlaw nga Kristohanong kongregasyon, dunay mga babaye nga sama kang Dorcas nga manahi tingali ug mga besti o mohimo ug ubang mahigugmaong mga butang alang niadtong nanginahanglan. Siyempre, ang ilang maayong mga buhat sa panguna adunay kalabotan sa pagpalambo sa mga intereses sa Gingharian ug sa pagpakig-ambit diha sa buluhaton nga paghimog mga tinun-an.—Buhat 9:36-42; Mateo 6:33; 28:19, 20.

13. Sa unsang paagi si Lydia nagpakita ug kahangawa sa mga isigka-Kristohanon?

13 Ang usa ka mahinadlokon sa Diyos nga babaye nga ginganlag Lydia may pagtagad sa uban. Usa ka lumad sa Tiatira, siya nagpuyo sa Filipos sa dihang si Pablo nagsangyaw didto sa mga 50 K.P. Si Lydia lagmit maoy usa ka Hudiyong kinabig, apan tingali diyutay lang ang mga Hudiyo ug walay sinagoga sa Filipos. Siya ug ang ubang debotadong mga babaye nagtigom aron sa pagsimba ubay sa usa ka suba sa dihang ang apostol nagmantala sa maayong balita kanila. Ang asoy nag-ingon: “Gibuksan pag-ayo ni Jehova ang kasingkasing [ni Lydia] aron maminaw sa mga butang nga gisulti ni Pablo. Karon sa dihang siya ug ang iyang panimalay nabawtismohan na, siya misulti nga nangaliyupo: ‘Kon inyo akong nahukman nga matinuohon kang Jehova, ari kamo ug estar sa akong balay.’ Ug gipugos gayod kami niya nga moestar.” (Buhat 16:12-15) Tungod kay buot ni Lydia nga mohimog maayong mga butang alang sa uban, gipugos niya si Pablo ug ang iyang mga kauban sa pag-estar uban kaniya. Gipabilhan gayod nato sa dihang ang susamang pagkamaabiabihon ipakita sa maluloton ug mahigugmaon nga mga Kristohanon karon!—Roma 12:13; 1 Pedro 4:9.

Kami Nagkinahanglan Usab Kaninyong mga Bata

14. Sa unsang paagi gitratar ni Jesu-Kristo ang mga bata?

14 Ang Kristohanong kongregasyon gitukod sa maluloton, mabination nga Anak sa Diyos, si Jesu-Kristo. Ang mga tawo mibating relaks sa iyang presensiya tungod kay siya mahigugmaon ug mabination. Sa dihang usa niana ka higayon dihay pipila nga nagsugod sa pagdala sa ilang mga bata ngadto kang Jesus, ang iyang mga tinun-an misulay sa pag-abog kanila. Apan si Jesus miingon: “Pasagdi ang mga bata nga moduol kanako; ayaw sila pagpugngi, kay ang gingharian sa Diyos ilaha sa mga ingon kanila. Sa pagkatinuod ako magaingon kaninyo, Bisan kinsa nga dili magadawat sa gingharian sa Diyos sama sa usa ka gamayng bata dili gayod makasulod niini.” (Marcos 10:13-15) Aron madawat ang mga panalangin sa Gingharian, kita kinahanglang magmapainubsanon ug daling tudloan sama sa mga bata. Gipakita ni Jesus ang iyang gugma alang sa mga bata pinaagi sa pagkugos kanila ug pagpanalangin kanila. (Marcos 10:16) Komosta kamong mga bata karon? Magmasaligon nga kamo gihigugma ug gikinahanglan diha sa kongregasyon.

15. Unsang mga impormasyon bahin sa kinabuhi ni Jesus ang nasulat sa Lucas 2:40-52, ug unsang panig-ingnan ang iyang gihatag alang sa mga bata?

15 Sa bata pa si Jesus, siya nagpakita ug gugma alang sa Diyos ug sa Kasulatan. Sa dihang siya nag-edad ug 12, siya ug ang iyang mga ginikanan, si Jose ug Maria, mibiyahe gikan sa ilang lungsod sa Nasaret paingon sa Jerusalem aron sa pagsaulog sa Paskuwa. Sa pagpamauli na, nadiskobrehan sa mga ginikanan ni Jesus nga wala si Jesus diha sa grupo nga magkauban sa pagbiyahe. Sa kataposan napalgan nila siya nga naglingkod diha sa usa sa mga lawak sa templo, nga namati sa Hudiyong mga magtutudlo ug nagsukna ug mga pangutana. Natingala nga si Jose ug Maria wala mahibalo kon asa siya pangitaa, si Jesus nangutana: “Wala ba kamo mahibalo nga ako kinahanglang ania sa balay sa akong Amahan?” Siya mipauli uban sa iyang mga ginikanan, nagpadayon sa pagpasakop kanila, ug sa pag-uswag sa kaalam ug sa lawasnong pagtubo. (Lucas 2:40-52) Pagkamaayong panig-ingnan ang gihatag ni Jesus alang sa atong mga bata! Kinahanglan gayod silang magmasinugtanon sa inyong mga ginikanan ug magmaikagon sa pagkat-on bahin sa espirituwal nga mga butang.—Deuteronomio 5:16; Efeso 6:1-3.

16. (a) Unsay gisinggit sa pipila ka batang lalaki sa dihang si Jesus nagsangyaw sa templo? (b) Unsang pribilehiyo ang nabatonan sa batang mga Kristohanon karon?

16 Ingong bata, ikaw tingali nagsangyaw bahin kang Jehova didto sa tunghaan ug sa balaybalay uban sa imong mga ginikanan. (Isaias 43:10-12; Buhat 20:20, 21) Sa dihang si Jesus nagsangyaw ug nag-ayo sa mga tawo diha sa templo sa hapit na siyang mamatay, dihay mga batang lalaki nga naninggit: “Luwasa, kami nagaampo, ang Anak ni David!” Nangasuko niini, ang pangulong mga saserdote ug ang mga eskriba mireklamo: “Nadungog ba nimo ang ilang ginaingon?” “Oo,” mitubag si Jesus. “Wala ba gayod kamo makabasa niini, ‘Gikan sa baba sa mga bata ug sa mga masuso ikaw nagtaganag pagdayeg’?” (Mateo 21:15-17) Sama niadtong mga bataa, kamong mga bata sa kongregasyon dunay dakong pribilehiyo sa pagdayeg sa Diyos ug sa iyang Anak. Kami buot ug nagkinahanglan kaninyo nga makigtambayayong kanamo ingong mga magmamantala sa Gingharian.

Sa Dihang Mohampak ang Kalisdanan

17, 18. (a) Nganong nag-organisar si Pablo ug pagpangolekta ug mga amot alang sa mga Kristohanon sa Judea? (b) Unsay epekto sa boluntaryong mga donasyon alang sa mga magtutuo sa Judea diha sa Hudiyo ug Hentil nga mga Kristohanon?

17 Bisan unsa man ang atong mga kahimtang, ang gugma magtukmod kanato sa pagtabang sa mga isigka-Kristohanong nanginahanglan. (Juan 13:34, 35; Santiago 2:14-17) Ang gugma alang sa iyang mga igsoong lalaki ug babaye sa Judea maoy nagtukmod kang Pablo sa pag-organisar sa pagpangolekta ug amot alang kanila taliwala sa mga kongregasyon sa Acaya, Galacia, Macedonia, ug sa distrito sa Asia. Ang paglutos, sibil nga kagubot, ug ang gutom nga naagoman sa mga tinun-an sa Jerusalem lagmit misangpot sa gitawag ni Pablo ug “mga pag-antos,” “mga kasakitan,” ug “pagpangagaw sa [ilang] mga gipanag-iya.” (Hebreohanon 10:32-34; Buhat 11:27–12:1) Busa siya ang nagdumala sa pagpangolektag amot alang sa kabos nga mga Kristohanon sa Judea.—1 Corinto 16:1-3; 2 Corinto 8:1-4, 13-15; 9:1, 2, 7.

18 Ang boluntaryong donasyon alang sa mga balaan sa Judea nagpamatuod nga naglungtad na ang bugkos sa panag-igsoonay tali sa mga Hudiyo ug Hentil nga mga magsisimba ni Jehova. Ang paghatod sa mga amot nakapaarang usab sa Hentil nga mga Kristohanon sa pagpakita sa ilang pagkamapasalamaton sa ilang mga isigkamagsisimba nga taga-Judea tungod sa espirituwal nga mga bahandi nga nadawat gikan kanila. Busa, dihay pag-ambitay sa materyal ug espirituwal nga paagi. (Roma 15:26, 27) Ang mga amot alang sa nanginahanglan nga mga isigkamagtutuo karon maoy boluntaryo ug gipalihok usab sa gugma. (Marcos 12:28-31) Kita nagkinahanglan usab sa usag usa niining bahina aron nga dunay panag-angay ‘ug ang usa nga adunay diyutay wala makabaton ug labihan ka diyutay.’—2 Corinto 8:15.

19, 20. Paghatag ug pananglitan sa pagpakita kon sa unsang paagi ang katawhan ni Jehova naghatag ug tabang sa dihang mahitabo ang mga katalagman.

19 Kay nahibalo nga ang mga Kristohanon nagkinahanglan sa usag usa, kita dali rang motabang sa atong mga igsoong lalaki ug babaye sa pagtuo. Pananglitan, tagda kon unsay nahitabo sa dihang ang malaglagong mga linog ug mga pagdahili sa yuta nahitabo sa El Salvador niadtong 2001. Matod sa usa ka taho: “Ang pagpanghatag ug hinabang gihimo sa mga igsoon sa tanang bahin sa El Salvador. Ang mga grupo sa mga igsoon gikan sa Guatemala, Tinipong Bansa, ug Canada nangabot aron sa pagtabang kanamo. . . . Kapin sa 500 ka balay ug 3 ka nindot nga mga Kingdom Hall ang natukod dayon. Usa ka dakong pagpamatuod ang nahatag tungod sa paghago ug pagpakigtambayayong niining masakripisyohon-sa-kaugalingon nga mga igsoon.”

20 Usa ka taho gikan sa Habagatang Aprika ang nag-ingon: “Ang grabeng mga baha nga nakadaot sa dakong bahin sa Mozambique nakaapektar usab sa daghan sa atong Kristohanong mga igsoon. Ang sangang buhatan sa Mozambique naghikay sa pag-atiman sa kadaghanan sa ilang mga panginahanglan. Apan ang mga igsoon didto sa sanga mihangyo nga magpadala kami ug maayo pa nga segunda-manong mga besti ngadto sa kabos nga mga igsoon. Nakatigom kami ug igong besti nga naeksakto sa 12 metros nga container van ug amo kining gipadala sa among mga igsoon sa Mozambique.” Oo, niining mga paagiha usab, kita nagkinahanglan sa usag usa.

21. Unsay hisgotan sa sunod nga artikulo?

21 Sumala sa giingon ganina, ang tanang parte sa lawas sa tawo hinungdanon. Tinuod usab kana diha sa Kristohanong kongregasyon. Ang tanang membro niini nagkinahanglan sa usag usa. Sila usab kinahanglang magpadayon sa pag-alagad nga nahiusa. Ang sunod nga artikulo maghisgot sa pipila ka punto nga magpaposible niini.

Unsaon Nimo Pagtubag?

• Unsay kasamahan sa lawas sa tawo ug sa Kristohanong kongregasyon?

• Sa unsang paagi ang unang mga Kristohanon milihok sa dihang ang mga isigkamagtutuo nagkinahanglan ug tabang?

• Unsa ang pipila ka Kasulatanhong mga panig-ingnan nga nagpakita nga ang mga Kristohanon nagkinahanglan ug nagtinabangay sa usag usa?

[Mga Pangutana sa Pagtuon]

[Hulagway sa panid 10]

Si Aquila ug Priscila may pagtagad sa uban

[Mga hulagway sa panid 12]

Ang katawhan ni Jehova nagtinabangay sa usag usa ug sa uban sa dihang mohampak ang kalisdanan