Personal nga Pagtuon nga Magsangkap Kanato Ingong mga Magtutudlo
Personal nga Pagtuon nga Magsangkap Kanato Ingong mga Magtutudlo
“Palandonga kining mga butanga; hatagi kinig bug-os nga pagtagad, aron ang imong pag-uswag madayag sa tanan nga mga tawo. Tagda kanunay ang imong kaugalingon ug ang imong pagpanudlo.”—1 TIMOTEO 4:15, 16.
1. Unsay tinuod bahin sa panahon ug sa personal nga pagtuon?
“ADUNAY tinudlong panahon alang sa tanang butang,” nag-ingon ang Bibliya sa Ecclesiastes 3:1. Tinuod gayod kana maylabot sa personal nga pagtuon. Daghan ang nalisdan sa pagpalandong sa espirituwal nga mga butang kon dili kini mao ang hustong panahon o dapit. Pananglitan, human sa hago nga trabaho sa tibuok adlaw ug sa makapatagbaw nga panihapon, ganahan ka bang magtuon, ilabina kon nagpauraray ka sa imong paboritong hunolhunol nga lingkoranan atubangan sa TV? Lagmit dili. Busa, unsay solusyon? Klaro nga kinahanglan natong pilion kon kanus-a ug asa magtuon sa tuyo nga makakuha sa kinadak-ang kaayohan gikan sa atong mga paningkamot.
2.Unsa ang kasagarang kinamaayohang panahon alang sa personal nga pagtuon?
2 Nakaplagan sa daghan nga ang ilang kinamaayohang panahon alang sa pagtuon mao ang buntag sayo sa dihang sila kasagarang alisto kaayo. Ang uban naggamit sa tingpahulay sa udto alang sa mubong yugto sa pagtuon. Matikdi ang paghisgot sa panahon alang sa hinungdanong espirituwal nga mga kalihokan sa mosunod nga mga pananglitan. Si Haring David sa karaang Israel misulat: “Sa buntag ipadungog kanako ang imong mahigugmaong-kalulot, kay kanimo gibutang ko ang akong pagsalig. Ipahibalo kanako ang dalan nga akong pagalaktan, kay kanimo gibayaw ko ang akong kalag.” (Salmo 143:8) Si manalagnang Isaias nagpakita ug susamang pagpabili sa dihang siya miingon: “Ang Soberanong Ginoong Jehova naghatag kanako sa dila sa mga tinudloan, aron ako mahibalo kon unsaon pagtubag sa gikapoy pinaagig pulong. Siya nagapukaw kada buntag; siya nagapukaw sa akong igdulungog aron makadungog sama sa mga tinudloan.” Ang punto mao nga kita kinahanglang magtuon ug makigsulti kang Jehova sa dihang kita alisto, bisan unsa man kanang panahona sa adlaw.—Isaias 50:4, 5; Salmo 5:3; 88:13.
3. Unsang mga kahimtang ang makatabang sa epektibong pagtuon?
3 Ang laing tabang aron mahimong epektibo ang pagtuon mao nga dili kita molingkod sa komportable kaayong lingkoranan o sopa. Dili kini ang paagi sa pagpabiling alisto. Kon kita magtuon, ang atong hunahuna kinahanglang mapalihok, ug ang komportable ra kaayong kahimtang morag mopatunghag lahi nga epekto. Makatabang usab sa pagtuon ug pagpamalandong ang palibot nga medyo hilom ug walay makalinga. Ang pagsulay sa pagtuon diin ang radyo, TV, o ang mga bata makalinga kanimo, dili maayog mga resulta. Sa dihang si Jesus gustong mamalandong, miadto siya sa usa ka hilom nga dapit. Naghisgot usab siya bahin sa bili sa pagpangitag pribadong dapit alang sa pag-ampo.—Mateo 6:6; 14:13; Marcos 6:30-32.
Personal nga Pagtuon nga Nagsangkap Kanato sa Pagtubag
4, 5. Sa unsang mga paagi nga ang brosyur nga Gikinahanglan maoy usa ka praktikal nga tabang?
4 Ang personal nga pagtuon makapatagbaw sa dihang gamiton nato ang lainlaing mga tabang sa pagtuon sa Bibliya aron matugkad pag-ayo ang usa ka ulohan, ilabina sa dihang gibuhat nato kana sa pagtubag sa sinserong mga pangutana sa usa ka tawo. (1 Timoteo 1:4; 2 Timoteo 2:23) Sa pagsugod, daghang bag-ohan ang nagtuon sa brosyur nga Unsay Gikinahanglan sa Diyos Kanato?, a nga mabatonan na karon sa 261 ka pinulongan. Kini maoy yano kaayo apan tukma nga publikasyon nga bug-os nga gipasukad sa Bibliya. Kini motabang sa mga magbabasa niini sa pagsabot dayon kon unsay mga kinahanglanon sa Diyos alang sa matuod nga pagsimba. Apan, tungod sa disenyo niini, dili posible nga bug-os nga mahisgotan ang matag ulohan. Kon ang imong estudyante sa Bibliya magpatunghag ugdang nga mga pangutana bahin sa pipila ka ulohan sa Bibliya nga gihisgotan, unsaon nimo pagpangita ug dugang impormasyon sa Bibliya nga motabang kaniya sa pagtubag nianang mga pangutanaha?
5 Alang niadtong dunay Watchtower Library sa CD-ROM diha sa ilang pinulongan, sayon ra ang pagsusi sa daghan kaayong tuboran sa impormasyon diha sa kompiyuter. Apan komosta kadtong mga tawo nga wala niining maong kasangkapan? Susihon nato ang duha ka ulohan nga gihisgotan sa brosyur nga Gikinahanglan aron makita kon sa unsang paagi kita makapauswag sa atong pagsabot ug makatubag sa mas detalyadong paagi—ilabina kon dunay magpatunghag mga pangutana sama sa, Kinsa ang Diyos, ug sama sa unsa si Jesus?—Exodo 5:2; Lucas 9:18-20; 1 Pedro 3:15.
Kinsa ang Diyos?
6, 7. (a) Unsang pangutana ang motungha bahin sa Diyos? (b) Unsang seryosong kapakyasan ang nahimo sa klerigo diha sa iyang pakigpulong?
6 Ang Leksiyon 2 sa brosyur nga Gikinahanglan nagtubag sa hinungdanong pangutana, Kinsa ang Diyos? Kini maoy usa ka hinungdanong punto tungod kay ang usa ka tawo dili makasimba sa matuod nga Diyos kon siya wala makaila Kaniya o tingali nagduhaduha sa Iyang paglungtad. (Roma 1:19, 20; Hebreohanon 11:6) Bisan pa niana, ang mga tawo sa tibuok kalibotan nagkalainlain ug ideya kon kinsa ang Diyos. (1 Corinto 8:4-6) Ang matag relihiyosong pilosopiya dunay lahi nga tubag sa pangutana bahin sa pagkamao sa Diyos. Sa Kakristiyanohan, ang kadaghanang relihiyon nag-isip sa Diyos ingong Trinidad. Usa ka prominenteng klerigo sa T.B. nagpahayag ug pakigpulong nga nag-ulohang “Nakaila Ka ba sa Diyos?” apan wala gayod maghisgot sa balaang ngalan diha sa iyang pakigpulong, bisan pag makadaghan siyang mikutlo gikan sa Hebreohanong Kasulatan. Siyempre, siya nagbasa sa hubad sa Bibliya nga naggamit sa dili-tin-aw ug walay ngalan nga “Ginoo” inay kay sa ngalang Jehova o Yahweh.
7 Pagkahinungdanon sa punto nga nasayloan sa klerigo sa dihang mikutlo siya sa Jeremias 31:33, 34: “‘Ang matag usa dili na magtudlo sa iyang silingan, ug ang matag usa sa iyang igsoon, nga mag-ingon, “Ilha ninyo ang Ginoo” [Hebreohanon, “Ilha ninyo si Jehova”], kay silang tanan makaila Kanako, gikan sa labing ubos kanila hangtod sa labing dako kanila,’ mao ang giingon sa Ginoo [Hebreohanon, Jehova].” Ang hubad nga iyang gibasa wala mogamit sa talagsaong balaang ngalan, nga Jehova.—Salmo 103:1, 2.
8.Unsay nag-ilustrar sa pagkahinungdanon sa paggamit sa ngalan sa Diyos?
8 Ang Salmo 8:9 nag-ilustrar kon nganong hinungdanon kaayo ang paggamit sa ngalan ni Jehova: “Oh Jehova nga among Ginoo, pagkahalangdon sa imong ngalan sa tibuok nga yuta!” Itandi kana sa: “Oh, GINOO, nga among Ginoo, pagkaanindot sa imong ngalan sa tibuok yuta!” (King James Version; tan-awa usab ang The New American Bible, The Holy Bible—New International Version, Tanakh—The Holy Scriptures) Bisan pa niana, sumala sa gihisgotan sa nag-unang artikulo, mabatonan nato “ang mismong kahibalo sa Diyos” kon tugotan nato ang iyang Pulong nga maglamdag kanato. Apan unsang tabang sa pagsabot sa Bibliya ang magtubag dayon sa atong mga pangutana bahin sa pagkahinungdanon sa balaang ngalan?—Proverbio 2:1-6.
9. (a) Unsang publikasyona ang makatabang kanato sa pagsaysay sa kahinungdanon sa paggamit sa balaang ngalan? (b) Sa unsang paagi napakyas ang daghang maghuhubad sa pagpakitag pagtahod sa ngalan sa Diyos?
9 Magamit nato ang brosyur nga Ang Balaang Ngalan nga Magapadayon sa Walay Kataposan, nga gihubad na ngadto sa 69 ka pinulongan. b Ang seksiyon nga nag-ulohang “Ngalan sa Diyos—Ang Kahulogan ug Paglitok Niini” (mga panid 6-11) klarong nagpakita nga ang Hebreohanong Tetragrammaton (gikan sa Grego, nga nagkahulogang “upat ka letra”) makita duolan sa 7,000 ka beses diha sa karaang Hebreohanong mga teksto. Bisan pa niana, ang klero ug ang mga maghuhubad sa Judaismo ug Kakristiyanohan tinuyong wala mogamit niana diha sa kadaghanan sa ilang mga hubad sa Bibliya. c Unsaon nila pag-angkon nga sila nakaila sa Diyos ug dunay dalawatong relasyon uban kaniya kon dili nila tawgon siya sa iyang ngalan? Ang iyang tinuod nga ngalan magbukas sa dalan sa pagsabot kon unsa ang iyang mga katuyoan ug kon kinsa siya. Dugang pa, unsay kapuslanan sa bahin sa modelong pag-ampo ni Jesus nga “Amahan namo nga anaa sa mga langit, pagabalaanon unta ang imong ngalan” kon ang ngalan sa Diyos wala gani gamita?—Mateo 6:9; Juan 5:43; 17:6.
Kinsa si Jesu-Kristo?
10. Sa unsang mga paagi nga makakuha kitag bug-os nga hulagway sa kinabuhi ug ministeryo ni Jesus?
10 Ang Leksiyon 3 sa brosyur nga Gikinahanglan nag-ulohan ug “Kinsa si Jesu-Kristo?” Sa unom lamang ka parapo, kini naghatag ug mubo kaayong laraw bahin kang Jesus, sa iyang gigikanan, ug sa iyang katuyoan sa pag-anhi sa yuta. Apan, kon buot nimo ang bug-os nga asoy bahin sa iyang kinabuhi, wala nay mas maayo pa—gawas sa mga asoy sa Ebanghelyo mismo—kay sa Ang Labing Bantogang Tawo nga Nabuhi Sukad, nga mabatonan sa 111 ka pinulongan. d Kining libroha naghatag ug bug-os nga kronolohikal nga asoy sa kinabuhi ug mga pagtulon-an ni Kristo, pinasukad sa upat ka Ebanghelyo. Ang 133 ka kapitulo niini nagkobre sa mga hitabo sa kinabuhi ug ministeryo ni Jesus. Alang sa lahi, matukion nga paagi, mahimo nimong susihon ang Insight, Tomo 2, ilalom sa ulohang “Jesus Christ.”
11. (a) Unsay nakapalahi sa mga Saksi ni Jehova maylabot sa ilang pagtuo bahin kang Jesus? (b) Unsa ang pipila ka teksto sa Bibliya nga klarong nagpanghimakak sa doktrina sa Trinidad, ug unsang publikasyon ang makatabang niining bahina?
11 Sa Kakristiyanohan ang lantugi mahitungod kang Jesus nasentro sa kon siya ba mao “ang Anak sa Diyos” ug usab “Diyos Anak”—sa ato pa, ang panaglalis bahin sa gitawag sa Catechism of the Catholic Church nga “pangunang misteryo sa Kristohanong pagtuo,” ang Trinidad. Lahi sa mga relihiyon sa Kakristiyanohan, ang mga Saksi ni Jehova nagtuo nga si Jesus gilalang sa Diyos apan dili mao ang Diyos. Ang maayo kaayong panaghisgot bahin niining ulohana makita diha sa brosyur nga Angay ba Nimong Tuohan ang Trinidad?, nga gihubad ngadto sa 95 ka pinulongan. e Lakip sa daghang kasulatan nga gigamit niini sa pagpanghimakak sa doktrina sa Trinidad mao ang Marcos 13:32 ug 1 Corinto 15:24, 28.
12. Unsang dugang pangutana ang takos natong tagdon?
12 Ang mga panaghisgot sa ibabaw bahin sa Diyos ug kang Jesu-Kristo nag-ilustrar sa mga paagi nga niana kita makahimog personal nga pagtuon sa tuyo nga tabangan kadtong wala masinati sa kamatuoran sa Bibliya nga makabaton ug tukmang kahibalo. (Juan 17:3) Apan, komosta kadtong nakigbahin sa Kristohanong kongregasyon sulod na sa daghang tuig? Uban sa ilang natigom na nga kahibalo sa Bibliya, kinahanglan ba gihapon silang maghatag ug pagtagad sa ilang personal nga pagtuon sa Pulong ni Jehova?
Nganong ‘Kanunayng Maghatag ug Pagtagad’?
13. Unsang sayop nga panglantaw ang nabatonan sa pipila bahin sa personal nga pagtuon?
13 Ang uban nga nahimong mga membro sa kongregasyon sulod sa daghang tuig mahimong nagbatasan sa pagsalig na lamang sa kahibalo sa Bibliya nga ilang nabatonan sulod sa ilang unang mga tuig ingong mga Saksi ni Jehova. Sayon rang mangatarongan: “Dili ko kinahanglang magtuon nga sama ka seryoso sa mga bag-ohan. Aw, tan-awa lang kon kapila na nako mabasa ang Bibliya ug ang mga publikasyon sa Bibliya latas sa katuigan.” Sama ra kini sa pag-ingon: “Dili na ko kinahanglang maghatag ug pagtagad kon unsa ka daghan ang akong gikaon karon, kay tan-awa ra kon unsa na ka daghan ang akong nakaon sa nangagi.” Kita nahibalo nga ang lawas nagkinahanglan ug kanunayng suplay sa sustansiyado, maayong pagkaluto nga pagkaon aron kini himsog ug lagsik kanunay. Labi pa gayod nga tinuod kana sa pagpabiling himsog ug lig-on sa espirituwal!—Hebreohanon 5:12-14.
14. Nganong kinahanglan natong tagdon kanunay ang atong kaugalingon?
14 Busa, kitang tanan, dugay nang mga estudyante sa Bibliya o dili, kinahanglang magpatalinghog sa tambag ni Pablo kang Timoteo, kinsa niadtong panahona usa na ka hamtong, responsable nga magtatan-aw: “Tagda kanunay ang imong kaugalingon ug ang imong pagpanudlo. Magpabilin niining mga butanga, kay sa pagbuhat niini pagaluwason mo ang imong kaugalingon ug kadtong mamati kanimo.” (1 Timoteo 4:15, 16) Nganong angay gayod natong tagdon ang tambag ni Pablo? Hinumdomi, gipunting usab ni Pablo nga kita dunay pakigbugno batok “sa mga malipatlipatong kaugdahan [“malansisong mga buhat,”] sa Yawa” ug “batok sa daotang mga puwersa nga espirituhanon sa langitnong mga dapit.” Ug si apostol Pedro nagpasidaan nga ang Yawa “nangitag matukob,” ug ang iyang ‘tukbonon’ mahimong si bisan kinsa kanato. Ang atong pagbati ug pagkatagbaw sa kaugalingon mahimong mao ang matang sa kahigayonan nga iyang gipangita.—Efeso 6:11, 12; 1 Pedro 5:8.
15. Unsay atong espirituwal nga depensa, ug sa unsang paagi mamentinar nato kini?
15 Busa, unsa may atong depensa? Si apostol Pablo nagpahinumdom kanato: “Dad-a ang kompletong armadura sa Diyos, aron kamo makaarang sa pagsukol sa daotang adlaw ug, human ninyo mabuhat sa bug-os ang tanang butang, sa pagbarog nga malig-on.” (Efeso 6:13) Ang pagkaepektibo nianang espirituwal nga armadura nagdepende dili lamang sa orihinal nga kahimtang niini kondili usab sa regular nga pagmentinar niini. Busa, ang kompletong kasangkapan gikan sa Diyos kinahanglang maglakip sa nunot-sa-panahon nga kahibalo sa Pulong sa Diyos. Nagpunting kini sa kahinungdanon nga ipasignunot ang atong pagsabot sa kamatuoran sa gipadayag ni Jehova pinaagi sa iyang Pulong ug pinaagi sa matinumanon ug maalamong ulipon nga matang. Ang regular nga personal nga pagtuon sa Bibliya ug sa mga publikasyon sa Bibliya hinungdanon usab sa pagmentinar sa atong espirituwal nga armadura.—Mateo 24:45-47; Efeso 6:14, 15.
16. Unsay atong mahimo aron maseguro nga ang atong “dakong taming sa pagtuo” kasaligan?
16 Gipasiugda ni Pablo ingong hinungdanong bahin sa atong pangdepensa nga armadura “ang dakong taming sa pagtuo,” nga pinaagi niana atong mapatipas ug mapalong ang nagdilaab nga mga udyong ni Satanas sa bakak nga mga akusasyon ug apostatang mga pagtulon-an. (Efeso 6:16) Busa hinungdanon nga atong tinoon kon unsa ka lig-on ang atong taming sa pagtuo ug unsang mga lakang ang atong himoon aron sa pagmentinar ug pagpalig-on niini. Pananglitan, makapangutana ka: ‘Sa unsang paagi ako nangandam alang sa senemanang pagtuon sa Bibliya ginamit Ang Bantayanang Torre? Igo na ba ang akong pagtuon nga makahimo sa “pagdasig ngadto sa paghigugma ug sa maayong mga buhat” pinaagi sa paghatag ug maayong pagkaandam nga mga tubag panahon sa tigom? Ako bang gibuksan ang Bibliya ug gibasa ang mga kasulatan nga gisitar apan wala kutloa? Gidasig ba nako ang uban pinaagi sa akong maikagon nga pagpakig-ambit diha sa mga panagkatigom?’ Ang atong espirituwal nga pagkaon gahi, ug kinahanglan nga hilison kini pag-ayo aron kita bug-os nga makabenepisyo.—Hebreohanon 5:14; 10:24.
17. (a) Unsang lala ang gigamit ni Satanas sa pagsulay nga madaot ang atong espirituwalidad? (b) Unsa ang pangontra sa lala ni Satanas?
17 Si Satanas nahibalo sa mga kahuyangan sa makasasalang unod, ug ang iyang malipatlipatong mga kaugdahan maoy malimbongon. Ang usa sa mga paagi nga siya nagpakaylap sa iyang daotang impluwensiya maoy pinaagi sa paghimo sa pornograpiya nga dali kaayong makita diha sa TV, sa Internet, mga video, ug sa mga basahon. Ang ubang mga Kristohanon nagtugot niining maong hilo nga makatuhop sa ilang nahuyang nga mga depensa, ug kini mitultol ngadto sa pagkawala sa mga pribilehiyo diha sa kongregasyon o sa mas grabe pa gani nga mga sangpotanan. (Efeso 4:17-19) Unsay pangontra sa espirituwal nga lala ni Satanas? Kinahanglang dili nato pasagdan ang atong regular nga personal nga pagtuon sa Bibliya, atong Kristohanong mga tigom, ug ang kompletong armadura gikan sa Diyos. Kining tanan naghatag kanato ug katakos sa pag-ila kon unsay husto ug sayop ug sa pagdumot sa gidumtan sa Diyos.—Salmo 97:10; Roma 12:9.
18. Sa unsang paagi “ang espada sa espiritu” motabang kanato sa atong espirituwal nga pakigbugno?
18 Kon regular kitang magtuon sa Bibliya, dili lamang nato mabatonan ang lig-ong depensa nga itagana sa atong tukmang kahibalo sa Pulong sa Diyos kondili usab ang epektibong paagi sa pag-asdang ginamit “ang espada sa espiritu, nga mao, ang pulong sa Diyos.” Ang pulong sa Diyos “mahait pa kay sa espada nga duhay-sulab ug modulot bisan hangtod sa pagbahin sa kalag ug sa espiritu, ug sa mga lutahan ug sa ilang uyok, ug makatugkad sa mga hunahuna ug mga tuyo sa kasingkasing.” (Efeso 6:17; Hebreohanon 4:12) Kon mahimo kitang hanas sa paggamit nianang maong “espada,” nan sa dihang kita mag-atubang sa mga tentasyon, klaro natong maila ang morag dili makadaot, o madanihon pang tan-awon, ug iyagyag kana ingong makamatay nga lit-ag sa usa nga daotan. Ang atong natigom nga kahibalo ug pagsabot sa Bibliya motabang kanato sa pagsalikway sa daotan ug sa pagbuhat ug maayo. Busa kitang tanan kinahanglang mangutana sa atong kaugalingon: ‘Ang ako bang espada hait, o tayaon na? Maglisod ba ako sa paghinumdom sa mga teksto sa Bibliya nga makapalig-on sa pag-asdang?’ Mentinahon nato ang atong maayong mga batasan sa personal nga pagtuon sa Bibliya ug sa ingon masuklan ang Yawa.—Efeso 4:22-24.
19. Unsang mga kaayohan ang atong mabatonan kon magkugi kita sa personal nga pagtuon?
19 Si Pablo misulat: “Ang tibuok Kasulatan inspirado sa Diyos ug mapuslanon sa pagpanudlo, sa pagpamadlong, sa pagpanul-id sa mga butang, sa pagdisiplina diha sa pagkamatarong, aron ang tawo sa Diyos mahimong takos gayod, bug-os nga masinangkapan alang sa tanang maayong buhat.” Kon atong tagdon gayod ang giingon ni Pablo kang Timoteo, atong mapalig-on ang atong espirituwalidad ug mahimo nato ang atong ministeryo nga mas epektibo. Ang espirituwal nga mga ansiyano ug ministeryal nga mga alagad makahatag ug dakong kaayohan sa kongregasyon, ug kitang tanan makapabiling lig-on diha sa pagtuo.—2 Timoteo 3:16, 17; Mateo 7:24-27.
[Mga footnote]
a Kasagaran, ang usa ka bag-ong nainteresado nga tawo nga nagtuon sa brosyur nga Gikinahanglan mopadayon sa pagtuon sa librong Kahibalo nga Motultol sa Kinabuhing Walay Kataposan, nga parehong gipatik sa mga Saksi ni Jehova. Ang mga sugyot nga gihatag didto motabang sa pagwagtang sa mga babag sa espirituwal nga pag-uswag sa usa.
b Gipatik sa mga Saksi ni Jehova. Kadtong dunay Insight on the Scriptures makatan-aw sa Tomo 2, ilalom sa ulohang “Jehovah.”
c Ang ubay-ubayng Kinatsila ug Catalonian nga mga hubad maoy talagsaong mga eksepsiyon sa paghubad niini sa Hebreohanong Tetragrammaton, nga naggamit sa “Yavé,” “Yahveh,” “Jahvè,” ug “Jehová.”
d Gipatik sa mga Saksi ni Jehova.
e Gipatik sa mga Saksi ni Jehova.
Nahinumdom Ka Ba?
• Unsang mga sirkumstansiya ang makatabang sa epektibong personal nga pagtuon?
• Unsang sayop ang gihimo sa daghang mga maghuhubad sa Bibliya bahin sa ngalan sa Diyos?
• Unsang mga teksto sa Bibliya ang imong gamiton sa pagpanghimakak sa pagtulon-an sa Trinidad?
• Unsay angay natong buhaton sa pagpanalipod sa atong kaugalingon batok sa malipatlipatong mga kaugdahan ni Satanas, bisan pag kita maoy matuod nga mga Kristohanon sulod na sa daghang tuig?
[Mga Pangutana sa Pagtuon]
[Mga hulagway sa panid 19]
Alang sa epektibong personal nga pagtuon, gikinahanglan nimo ang hustong dapit ug malinawong palibot kutob sa mahimo
[Mga hulagway sa panid 23]
Ang imo bang “espada” hait o tayaon na?