Kalumo—Hinungdanon Kaayong Kristohanong Hiyas
Kalumo—Hinungdanon Kaayong Kristohanong Hiyas
“Isul-ob ninyo ang . . . kalumo.”—COLOSAS 3:12.
1. Unsay naghimo sa kalumo nga usa ka talagsaong hiyas?
KON malumo ang usa ka tawo, kahimut-anan nga makig-uban kaniya. Sa kaatbang, “ang malumo nga dila makabali ug bukog,” matod sa makinaadmanong Haring Solomon. (Proverbio 25:15) Ang kalumo usa ka talagsaong hiyas nga gitingob ang pagkakahimut-anan ug ang kalig-on.
2, 3. Unsa ang kalangkitan tali sa kalumo ug sa balaang espiritu, ug unsay atong hisgotan niining artikuloha?
2 Ang kalumo gilakip ni apostol Pablo sa iyang talaan sa “bunga sa espiritu,” nga makaplagan sa Galacia 5:22, 23. Ang Gregong pulong nga gihubad “kalumo” diha sa bersikulo 23 sa Bag-ong Kalibotang Hubad sagad gihubad nga “kaaghop” o “pagkamapaubsanon” sa ubang mga bersiyon sa Bibliya. Sa pagkatinuod lisod nga mangita ug eksaktong katumbas nianang Gregong pulong diha sa kadaghanang ubang pinulongan kay ang orihinal nga termino nagbatbat niana ingong kalumo ug kalulot sa kahiladman, dili ingong panggawas nga kaaghop; dili ingong panggawi sa usa, kondili ingong kahimtang sa iyang hunahuna ug kasingkasing.
3 Aron kita mas bug-os makasabot sa kahulogan ug bili sa kalumo, atong hisgotan ang upat ka panig-ingnan diha sa Bibliya. (Roma 15:4) Sa atong paghisgot niini, dili lamang makat-onan nato kon unsa ang maong hiyas kondili kon unsaon usab sa paghupot ug pagpadayag niini diha sa tanan natong mga pakiglabot.
“Dakog Bili sa mga Mata sa Diyos”
4. Nganong nahibalo kita nga gipabilhan ni Jehova ang kalumo?
4 Sanglit ang kalumo maoy usa sa mga bunga sa espiritu sa Diyos, makataronganon nga masayran nato nga kini nalangkit pag-ayo sa kahibulongang personalidad sa Diyos. Si apostol Pedro misulat nga ang ‘malinawon ug malumong espiritu dakog bili sa mga mata sa Diyos.’ (1 Pedro 3:4) Sa pagkamatuod, ang kalumo maoy diyosnong kinaiya; gipabilhan pag-ayo kini ni Jehova. Seguradong ang maong kamatuoran usa ka katarongan nga ang kalumo angayng ugmaron sa tanang alagad sa Diyos. Apan, sa unsang paagi nagpakitag kalumo ang labing gamhanang Diyos, ang kinalabwang Awtoridad sa uniberso?
5. Tungod sa kalumo ni Jehova, unsa ang atong paglaom sa umaabot?
5 Sa dihang ang unang tawhanong magtiayon, si Adan ug Eva, misupak sa tin-awng sugo sa Diyos nga dili mokaon gikan sa kahoy sa kahibalo sa maayo ug daotan, tinuyo nila kadtong gisupak. (Genesis 2:16, 17) Ang maong tinuyong pagsupak misangpot sa sala, kamatayon, ug pagkanabulag sa Diyos alang kanila ug sa umaabot nilang mga anak. (Roma 5:12) Bisan pag may katarongan si Jehova nga ipahamtang ang maong hukom, siya wala sa kamapig-oton motalikod sa tawhanong pamilya ingong sila dili na gayod matul-id ug dili na gayod malukat. (Salmo 130:3) Sa kasukwahi, tungod sa iyang pagkamaayo ug kaandam nga dili mahimong mapugsanon—nga maoy mga pasundayag sa kalumo—si Jehova mihimog kahikayan diin ang makasasalang mga tawo makaduol kaniya ug makaangkon sa iyang pag-uyon. Oo, pinaagi sa gasa nga halad lukat sa iyang Anak, si Jesu-Kristo, gipaposible ni Jehova nga kita makaduol sa iyang hataas nga trono nga walay kahadlok o kalisang.—Roma 6:23; Hebreohanon 4:14-16; 1 Juan 4:9, 10, 18.
6. Sa unsang paagi nadayag ang kalumo diha sa mga pagpakiglabot sa Diyos kang Cain?
6 Dugay na sa wala pa moanhi si Jesus sa yuta, ang kalumo ni Jehova gipasundayag sa dihang si Cain ug Abel, nga mga anak ni Adan, nagtanyag ug mga halad ngadto sa Diyos. Kay nakaila sa kahimtang sa ilang kasingkasing, wala dawata ni Jehova ang halad ni Cain apan “nagtan-aw nga may pag-uyon” kang Abel ug sa iyang halad. Ang maayong panghunahuna sa Diyos bahin sa matinumanong si Abel ug sa iyang halad nakapukaw ug daotang reaksiyon sa bahin ni Cain. “Si Cain nanginit sa dakong kasuko, ug ang iyang panagway nagminghoy,” matod sa asoy sa Bibliya. Unsay reaksiyon ni Jehova? Nainsulto ba siya tungod sa daotang tinamdan ni Cain? Wala. Malumo siyang nangutana kang Cain kon nganong siya nasuko pag-ayo. Gisaysay pa ni Jehova kon unsay angayng buhaton ni Cain aron siya ‘mabayaw.’ (Genesis 4:3-7) Sa pagkatinuod, si Jehova sulondan sa kalumo.—Exodo 34:6.
Ang Kalumo Makapadani ug Makapahayahay
7, 8. (a) Sa unsang paagi masabtan nato ang kalumo ni Jehova? (b) Unsay gipadayag sa mga pulong sa Mateo 11:27-29 bahin kang Jehova ug kang Jesus?
7 Usa sa labing maayong mga paagi aron masabtan ang dili-hitupngang mga hiyas ni Jehova mao ang pagtuon sa kinabuhi ug ministeryo ni Jesu-Kristo. (Juan 1:18; 14:6-9) Samtang didto siya sa Galilea sa ikaduhang tuig sa iyang kalihokan sa pagwali, gihimo ni Jesus ang daghang gamhanang mga buhat didto sa Corasin, Betsaida, Capernaum, ug sa kasikbit nga dapit. Bisan pa niadto, ang kadaghanang tawo maoy mapahitas-on ug dili-interesado, ug wala sila motuo kaniya. Unsay reaksiyon ni Jesus? Bisan pag siya lig-ong nagpahinumdom sa sangpotanan sa ilang pagkadili-matinuohon, siya naluoy sa makaluluoyng kahimtang sa espirituwal sa ʽam ha·ʼaʹrets, ang timawa, ordinaryong mga tawo sa ilang taliwala.—Mateo 9:35, 36; 11:20-24.
8 Ang ulahing mga buhat ni Jesus nagpakita nga siya “bug-os nakaila sa Amahan” ug nagsundog kaniya. Si Jesus mainitong nagdapit sa ordinaryong mga tawo: “Umari kanako, kamong tanang nabudlayan ug nabug-atan, ug ako magapalagsik kaninyo. Isangon diha kaninyo ang akong yugo ug magtuon gikan kanako, kay ako malumog-buot ug mapainubsanon sa kasingkasing, ug kamo makakaplag ug kahayahay alang sa inyong mga kalag.” Pagkamakahupay ug makapahayahay kadtong mga pulonga alang sa mga nabudlayan ug nabug-atan! Kana makapadani gani alang kanato karong adlawa. Kon sa katim-os isul-ob nato ang kalumo, nan mahiapil kita niadtong “kaniya nga buot sa Anak nga ipadayag” ang iyang Amahan.—Mateo 11:27-29.
9. Unsang hiyas ang nalangkit sa kalumo, ug sa unsang paagi si Jesus maayong panig-ingnan bahin niini?
9 Suod nalangkit sa kalumo ang pagkamapaubsanon, ang ‘pagkamapainubsanon sa kasingkasing.’ Ang garbo, sa laing bahin, mosangpot sa pagbayaw sa kaugalingon ug makapahinabo nga ang usa ka tawo magtratar sa uban sa mapig-oton ug dili-mabinationg paagi. (Proverbio 16:18, 19) Si Jesus nagpasundayag sa pagkamapaubsanon sa iyang tibuok nga ministeryo sa yuta. Bisan sa dihang siya nagsakay paingon sa Jerusalem, nga unom ka adlaw una pa sa iyang kamatayon ug gidayeg ingong Hari sa mga Hudiyo, si Jesus lahi kaayo kay sa mga magmamando sa kalibotan. Iyang gituman ang tagna ni Zacarias bahin sa Mesiyas: “Tan-awa! Ang imong hari nagaanhi kanimo, nga malumog-buot, ug nagasakay sa usa ka asno, oo, diha sa usa ka nating asno, ang anak sa usa ka mananap nga luwanan.” (Mateo 21:5; Zacarias 9:9) Ang matinumanong manalagna nga si Daniel nakakitag usa ka panan-awon diin si Jehova mitugyan ug gahom sa pagmando ngadto sa iyang Anak. Apan, sa mas una pang tagna, iyang gibatbat si Jesus ingong “labing ubos sa katawhan.” Ang kalumo ug pagkamapaubsanon nagkalambigit pag-ayo.—Daniel 4:17; 7:13, 14.
10. Nganong ang Kristohanong kalumo wala magpasabot sa kahuyang?
10 Ang makapahimuot nga kalumo nga gipadayag ni Jehova ug ni Jesus makatabang kanato nga masuod kanila. (Santiago 4:8) Siyempre, ang kalumo wala magpasabot sa kahuyang. Wala gayod! Si Jehova, ang labing gamhanang Diyos, nagpasundayag ug dagaya nga dinamikong kusog ug gahom. Ang iyang kasuko modilaab batok sa pagkadili-matarong. (Isaias 30:27; 40:26) Si Jesus samang determinado nga dili mokompromiso, bisan samtang giatake ni Satanas nga Yawa. Siya dili konsentidor sa supak-sa-balaod nga komersiyal nga kalihokan sa relihiyosong mga pangulo sa iyang panahon. (Mateo 4:1-11; 21:12, 13; Juan 2:13-17) Bisan pa niana, gihuptan niya ang kalumo sa buot sa dihang nagsagubang sa mga kapakyasan sa iyang mga tinun-an, ug mapailobong nag-antos sa ilang mga kahuyangan. (Mateo 20:20-28) Ang usa ka eskolar sa Bibliya tukmang nagbatbat sa kalumo sa ingon niini: “Luyo sa kalumo anaa ang kalig-on sa asiro.” Hinaot ipasundayag nato kining hiyasa nga sama sa iya ni Kristo—ang kalumo.
Labing Malumog-Buot sa Iyang Panahon
11, 12. Tungod sa iyang pagkamatuto, unsay nakapatalagsaon sa kalumo ni Moises?
11 Ang ikatulong panig-ingnan nga atong hisgotan mao si Moises. Ang Bibliya nagbatbat kaniya ingong “ang labing maaghop sa tanang tawo sa ibabaw sa nawong sa yuta.” (Numeros 12:3) Kana nga paghubit gisulat nga inspirado sa Diyos. Ang talagsaong kalumo ni Moises naghimo kaniyang madinawaton sa pagtultol ni Jehova.
12 Talagsaon ang pagkamatuto ni Moises. Gipaneguro ni Jehova nga kadtong anak lalaki sa Hebreohanong matinumanong mga ginikanan naluwas sa panahon sa pagluib ug pagpamatay. Sa panahong siya bata pa, si Moises giatiman sa iyang inahan, kinsa makugihong nagtudlo kaniya bahin sa matuod nga Diyos, si Jehova. Sa ulahi, si Moises gikuha gikan sa iyang balay aron mopuyo sa lahi kaayong silinganan. “Si Moises natudloan sa tanang kaalam sa mga Ehiptohanon,” miasoy ang unang Kristohanong martir nga si Esteban. “Sa pagkatinuod, [si Moises] gamhanan sa iyang mga pulong ug mga buhat.” (Buhat 7:22) Ang iyang pagtuo napadayag sa dihang iyang nakita ang mga inhustisya nga gipahamtang sa mga magdudumala sa mga ulipon ni Paraon diha sa iyang mga igsoon. Tungod sa iyang pagpatay sa usa ka Ehiptohanon nga iyang nakita nga nagbunal sa usa ka Hebreohanon, si Moises mikalagiw sa Ehipto ug miadto sa yuta sa Midian.—Exodo 1:15, 16; 2:1-15; Hebreohanon 11:24, 25.
13. Unsay epekto kang Moises ang 40 ka tuig nga pagpuyo sa Midian?
13 Sa edad nga 40 anyos, si Moises kinahanglang manginabuhi sa kamingawan. Sa Midian iyang nahimamat ang pito ka anak nga babaye ni Reuel ug iyang gitabangan sila sa pagkalos ug tubig alang sa dakong panon sa kahayopan sa ilang amahan. Sa paghiuli sa balay, ang batan-ong mga babaye nalipay sa pagsaysay kang Reuel nga “ang usa ka Ehiptohanon” nagluwas kanila gikan sa mga magbalantay sa hayop nga nagsamok kanila. Sa gidapit siya ni Reuel, si Moises mipuyo ipon sa pamilya. Ang mga kalisdanan nga iyang giantos wala makapahimo kaniyang mayugtanon; ni kadto nakapugong kaniya sa pagkat-on nga ipahiuyon ang iyang estilo sa kinabuhi sa iyang bag-ong silinganan. Ang iyang tinguha sa pagbuhat sa kabubut-on ni Jehova wala gayod matarog. Latas sa 40 ka hagong katuigan, diin siya nagbantay sa mga karnero ni Reuel, naminyo kang Zipora, ug nagmatuto sa iyang mga anak lalaki, si Moises nakaugmad ug nakapauswag sa hiyas nga maoy iyang timaan. Oo, latas sa kalisdanan, nakat-onan ni Moises ang kalumo.—Exodo 2:16-22; Buhat 7:29, 30.
14. Isaysay ang usa ka panghitabo sa panahon sa pagpangulo ni Moises sa Israel nga nagpasundayag sa iyang kalumo.
14 Human sa pagtudlo kaniya ni Jehova ingong pangulo sa nasod sa Israel, ang hiyas nga kalumo ni Moises nadayag gihapon. Usa ka batan-ong lalaki ang mitaho kang Moises nga si Eldad ug Medad naglihok nga samag mga manalagna diha sa kampo—bisan pag wala sila sa dihang gibubo ni Jehova ang iyang espiritu diha sa 70 ka ansiyano aron makaalagad nga mga katabang ni Moises. Si Josue mipahayag: “Ginoo ko nga Moises, pugngi sila!” Si Moises malumong mitubag: “Nangabugho ka ba alang kanako? Ayaw, nanghinaot ako nga ang tanang katawhan ni Jehova mga manalagna, tungod kay si Jehova magabutang sa iyang espiritu diha kanila!” (Numeros 11:26-29) Ang kalumo nakapahupay niadtong masamokong kahimtang.
15. Bisan pag dili hingpit si Moises, nganong ang iyang panig-ingnan angayng sundon?
15 Usa ka higayon niana si Moises daw nawad-an ug kalumo. Didto sa Meriba, duol sa Kades, nalimot siya sa paghatag ug himaya kang Jehova, ang Tighimog Milagro. (Numeros 20:1, 9-13) Bisan pag si Moises dili hingpit, ang iyang dili-matarog nga pagtuo nagpalig-on kaniya sa tibuok niyang kinabuhi, ug ang iyang talagsaong kalumo makapukaw sa atong pagkamabination bisan karong adlawa.—Hebreohanon 11:23-28.
Pagkamapig-oton Batok Kalumo
16, 17. Unsang pasidaan ang atong masabtan gikan sa asoy bahin ni Nabal ug Abigail?
16 Ang usa ka pasidaan nahitabo sa panahon ni David, wala madugay sa pagkamatay sa manalagna sa Diyos nga si Samuel. Nalangkit niadto ang usa ka magtiayon, si Nabal ug ang iyang asawa, si Abigail. Ang panggawi niining duha magkalain kaayo! Samtang si Abigail “masinaboton,” ang iyang bana “mapig-oton ug daotan sa iyang mga binuhatan.” Si Nabal mapasipad-anong mibalibad sa gihangyong pagkaon sa mga tawo ni David, kinsa nakatabang sa pagbantay sa dagkong mga panon sa kahayopan ni Nabal batok sa mga kawatan. Kay makataronganong nasuko, si David ug ang pundok sa iyang mga tawo nagtakin sa ilang mga espada ug milakaw aron sulongon si Nabal.—1 Samuel 25:2-13.
17 Sa dihang ang balita bahin sa nahitabo nakaabot kang Abigail, siya nagdali pag-andam ug tinapay, bino, karne, ug mga tinapay nga pasas ug mga igos ug milakaw aron tagboon si David. “Mahianhi kanako, Oh akong ginoo, ang kasaypanan,” siya nangaliyupo kang David. “Palihog, pasultiha ang imong ulipong babaye sa imong mga igdulungog, ug pamatia ang mga pulong sa imong ulipong babaye.” Ang kasingkasing ni David nalukmay sa malumong hangyo ni Abigail. Human mamati sa katin-awan ni Abigail, si David mipahayag: “Dalayegon si Jehova nga Diyos sa Israel, nga nagpadala kanimo niining adlawa sa pagsugat kanako! Ug dalayegon ang imong pagkamay-salabotan, ug dalayegon ikaw nga nagpugong kanako niining adlawa gikan sa pagkasad-an sa dugo.” (1 Samuel 25:18, 24, 32, 33) Ang kamapig-oton ni Nabal misangpot gayod sa iyang kamatayon. Ang maayong mga hiyas ni Abigail sa kataposan nakapalipay kaniya tungod kay siya nahimong asawa ni David. Ang iyang kalumo naghatag ug sulondan sa tanang nag-alagad kang Jehova karon.—1 Samuel 25:36-42.
Tinguhaa ang Kalumo
18, 19. (a) Unsang mga kausaban ang madayag sa dihang isul-ob nato ang kalumo? (b) Unsay makatabang kanato sa paghimog epektibong pagsusi-sa-kaugalingon?
18 Busa, ang kalumo maoy kinahanglanong hiyas. Kini dili kay malumong panggawi lamang; kini maoy madanihong hiyas sa kaisipan nga makapahayahay sa uban. Sa nangagi, kita basin naanad nga mosulting maharason ug molihok nga dili maluloton. Apan sa pagkakat-on sa kamatuoran sa Bibliya, kita nagbag-o ug nahimong kahimut-anan ug buotan. Si Pablo naghisgot bahin sa maong kausaban sa giawhag niya ang isigka-Kristohanon: “Isul-ob ninyo ang malumong mga pagmahal sa pagkamabination, kalulot, pagpaubos sa hunahuna, kalumo, ug hataas-nga-pailob.” (Colosas 3:12) Ang maong kausaban gitandi sa Bibliya ngadto sa kausaban sa mapintas nga mga mananap—lobo, leopardo, leyon, oso, ug kobra—ngadto sa malinawong aghop nga mga hayop—nating karnero, nating kanding, nating baka, ug bayeng baka. (Isaias 11:6-9; 65:25) Talagsaon kaayo ang maong mga kausaban sa personalidad nga matingala ang mga naniid. Hinuon, atong giisip nga ang paglihok sa balaang espiritu mao ang hinungdan sa maong kausaban, kay ang kalumo nahilakip sa talagsaon kaayong mga bunga niini.
19 Nagkahulogan ba kini nga sa nakahimo na kita sa gikinahanglang kausaban ug nakapahinungod na sa atong kaugalingon kang Jehova, dili na nato kinahanglang pauswagon ang pagkalumo ug buot? Dili gayod. Pananglitan, ang bag-ong sinina kinahanglag atimanon kanunay aron kana hinlo ug hapsay kanunay nga tan-awon. Ang pagsusi sa Pulong sa Diyos ug pagpalandong sa mga panig-ingnang anaa niini makatabang kanato sa pagtan-aw pag-usab ug pagtan-awng matinud-anon sa atong kaugalingon. Unsay gipadayag sa samag-salamin nga inspiradong Pulong sa Diyos bahin kanimo?—Santiago 1:23-25.
20. Sa unsang paagi molampos kita sa pagpadayag sa kalumo?
20 Tungod kay adunay magkalaing napanunod nga mga hiyas, magkalain ang mga kinaiya sa mga tawo. Mas sayon alang sa pipila ka alagad sa Diyos ang pagpadayag ug kalumo kay sa uban. Bisan pa niana, kinahanglanong ugmaron sa tanang Kristohanon ang mga bunga sa espiritu sa Diyos, lakip ang kalumo. Si Pablo mahigugmaong nagtambag kang Timoteo: “Tinguhaa ang pagkamatarong, diyosnong pagkamahinalaron, pagtuo, gugma, pagkamainantoson, kalumo sa buot.” (1 Timoteo 6:11) Ang pulong “tinguhaa” nagpasabot nga gikinahanglan ang pagpaningkamot. Usa ka hubad sa Bibliya naghubad sa maong tambag nga ‘ipunting diha ang imong kasingkasing.’ (New Testament in Modern English, ni J. B. Phillips) Kon maningkamot ka sa pagpalandong sa maayong mga panig-ingnan gikan sa Pulong sa Diyos, kana mahimong bahin kanimo, sama gayod nga gisukip kana sulod sa imong lawas. Kana mag-umol ug mogiya kanimo.—Santiago 1:21.
21. (a) Nganong angay natong tinguhaon ang kalumo? (b) Unsay hisgotan sa atong sunod artikulo?
21 Ang atong panggawi labot sa uban magpasundayag sa gidak-on sa atong pagpadayag sa kalumo. “Kinsay maalamon ug masinaboton kaninyo?” nangutana ang tinun-ang si Santiago. “Ipakita niya gikan sa iyang maayong panggawi ang iyang binuhatan nga may kalumo nga iya sa kaalam.” (Santiago 3:13) Sa unsang paagi ikapadayag nato kining Kristohanong hiyas diha sa balay, diha sa Kristohanong ministeryo, ug diha sa kongregasyon? Ang sunod artikulo mopadayag ug makatabang nga giya.
Agig Repaso
• Unsay imong nakat-onan bahin sa kalumo gikan sa panig-ingnan ni
• Jehova?
• Jesus?
• Moises?
• Abigail?
• Nganong kinahanglang tinguhaon nato ang kalumo?
[Mga Pangutana sa Pagtuon]
[Hulagway sa panid 16]
Nganong si Jehova nagtan-aw nga may pag-uyon sa halad ni Abel?
[Hulagway sa panid 17]
Gipadayag ni Jesus nga ang kalumo ug pagkamapaubsanon magkauban
[Hulagway sa panid 18]
Si Moises naghatag ug maayong panig-ingnan sa kalumo