Si Jesu-Kristo—Pamatuod nga Siya Nabuhi sa Yuta

MOTUO ka ba nga naglungtad ang tawo nga ginganlag Albert Einstein? Motubag ka tingali dayon ug oo, apan ngano? Kadaghanang tawo wala makahimamat kaniya sa linawas. Bisan pa niana, ang kasaligang mga taho bahin sa iyang mga kalamposan nagpamatuod nga naglungtad gayod siya. Ang impluwensiya sa iyang paglungtad makita pinaagi sa siyentipikanhong mga kapadapatan sa mga butang nga iyang nadiskobrehan. Pananglitan, daghan ang nakabenepisyo sa elektrisidad nga gipatungha sa nukleyar nga enerhiya, nga ang pagpagula niana nalangkit pag-ayo sa paggamit sa gibantog nga equation ni Einstein, ang E=mc² (energy equals mass times the speed of light squared).

Ang mao gihapong pangatarongan mapadapat kang Jesu-Kristo,  kinsa giila ingong tawo nga dunay kinadak-ang impluwensiya sa kasaysayan. Ang gisulat bahin kaniya ug ang makitang ebidensiya sa iyang impluwensiya maoy lig-ong pamatuod nga siya naglungtad gayod. Bisan tuod makaiikag ang bag-ong nakalotan sa mga arkeologo nga kahon nga dunay ngalan ni Santiago, nga gihisgotan sa nag-unang artikulo, ang pagkamakasaysayanhon ni Jesus wala magdepende niini o sa bisan unsa pang karaang salin. Ang tinuod mao, makakaplag kita ug ebidensiya sa paglungtad ni Jesus diha sa gisulat sa mga historyano bahin kaniya ug sa iyang mga sumusunod.

Pamatuod sa mga Historyano

Pananglitan, tagda ang pamatuod ni Flavius Josephus, usa ka Hudiyong historyano sa unang siglo kinsa usa ka Pariseo. Gihisgotan niya si Jesu-Kristo diha sa librong Jewish Antiquities. Bisan tuod ang uban nagduhaduha sa pagkatinuod sa unang paghisgot diin gihisgotan ni Josephus si Jesus ingong Mesiyas, si Propesor Louis H. Feldman sa Yeshiva University nag-ingon nga pipila lang ang nagduhaduha sa pagkatinuod sa ikaduhang paghisgot. Didto si Josephus miingon: “Gitigom [ni Ananus nga hataas nga saserdote] ang mga maghuhukom sa Sanhedrin ug gidala sa ilang atubangan ang usa ka tawo nga ginganlag Santiago, ang igsoon ni Jesus kinsa gitawag nga Kristo.” (Jewish Antiquities, XX, 200) Oo, usa ka Pariseo, usa ka membro sa sekta diin daghan sa mga sumusunod niini nag-angkong mga kaaway ni Jesus, miila nga naglungtad si “Santiago, nga igsoon ni Jesus.”

Ang impluwensiya sa paglungtad ni Jesus gibanaag diha sa mga kalihokan sa iyang mga sumusunod. Sa dihang si apostol Pablo nabilanggo sa Roma sa mga 59 K.P., ang pangunang mga lalaki sa mga Hudiyo miingon kaniya: “Mahitungod niining sektaha nahibaloan namo nga kini ginasupak bisan diin.” (Buhat 28:17-22) Ilang gitawag ang mga tinun-an ni Jesus ‘kining sektaha.’ Kon sila ginasupak bisan diin, ang sekular nga mga historyano lagmit nga motaho bahin kanila, dili ba?

Si Tacitus, nga natawo sa mga 55 K.P. ug giisip nga usa sa labing bantogang mga historyano sa kalibotan, naghisgot sa mga Kristohanon diha sa iyang Annals. Sa asoy bahin sa pagpasangil ni Nero kanila sa dakong sunog sa Roma niadtong 64 K.P., siya misulat: “Si Nero nag-akusar ug nagpahamtang sa kinagrabehang mga pagsakit diha sa usa ka pundok nga gidumtan tungod sa mga butang nga ilang gidumtan, nga gitawag sa mga tawo ug mga Kristohanon. Si Christus, nga maoy gigikanan sa ngalan, gisilotan ug kamatayon panahon sa pagmando ni Tiberio pinaagi sa usa sa atong mga gobernador, si Poncio Pilato.” Ang mga detalye niining maong asoy motakdo sa impormasyon mahitungod sa Jesus sa Bibliya.

Ang laing magsusulat nga nagkomento bahin sa mga sumusunod ni Jesus mao si Pliny nga Manghod, ang gobernador sa Bitinia. Sa mga tuig 111 K.P., si Pliny misulat kang Emperador Trajan, nga nangutana kon unsaon pagdumala ang mga Kristohanon. Ang mga tawo nga bakak nga gisumbong ingong mga Kristohanon, misulat si Pliny, molitok sa pag-ampo ngadto sa mga diyosdiyos ug mosimba sa rebulto ni Trajan, aron lang sa pagpamatuod nga sila dili mga Kristohanon. Si Pliny nagpadayon: “Giingon nga ang tinuod nga mga Kristohanon wala gayod mobuhat sa bisan hain niining maong mga tulumanon.” Nagpamatuod kana nga tinuod nga naglungtad si Kristo, kansang mga sumusunod andam nga mobuhis sa ilang kinabuhi tungod sa ilang pagtuo kaniya.

Human repasoha ang paghisgot sa mga  historyano sa unang duha ka siglo bahin kang Jesu-Kristo ug sa iyang mga sumusunod, ang The Encyclopædia Britannica (2002 nga edisyon) nanghinapos: “Kining bulag nga mga asoy nagpamatuod nga sa karaang mga panahon bisan ang mga kaaway sa Kristiyanidad wala gayod magduhaduha sa pagkamakasaysayanhon ni Jesus, nga gilantugian sa unang higayon ug walay pasikaranan sa kataposan sa ika-18ng siglo, sa ika-19, ug sa sinugdanan sa ika-20ng mga siglo.”

Pamatuod sa mga Sumusunod ni Jesus

“Ang Bag-ong Tugon nagtagana sa halos tanang pamatuod sa makasaysayanhong paghan-ay pag-usab sa kinabuhi ug dulnganan ni Jesus ug sa kinaunahang Kristohanong interpretasyon sa iyang pagkahinungdanon,” nag-ingon ang The Encyclopedia Americana. Ang mga maduhaduhaon dili tingali modawat sa Bibliya ingong pamatuod sa paglungtad ni Jesus. Bisan pa niana, duha ka matang sa pangatarongan nga gipasukad sa mga asoy sa Kasulatan ang ilabinang nakatabang sa pag-establisar nga si Jesus aktuwal nga nabuhi sa yuta.

Sa ato nang gihisgotan, ang gibantog nga mga teoriya ni Einstein nagpamatuod sa iyang paglungtad. Sa samang paagi, ang mga pagtulon-an ni Jesus nagpamatuod nga siya naglungtad. Tagda pananglitan ang Wali sa Bukid, usa ka iladong pakigpulong ni Jesus. (Mateo, kapitulo 5-7) Si apostol Mateo misulat bahin sa epekto sa maong wali: “Ang mga panon sa katawhan nahingangha sa iyang paagi sa pagpanudlo; kay nagtudlo siya kanila ingon nga usa ka tawo nga may awtoridad.” (Mateo 7:28, 29) Bahin sa epekto sa maong wali diha sa mga tawo latas sa kasiglohan, si Propesor Hans Dieter Betz miingon: “Ang impluwensiya sa Wali sa Bukid sa katibuk-an milapas sa mga utlanan sa Judaismo ug Kristiyanidad, o bisan sa Kasadpanhong kultura.” Midugang siya nga kining maong wali “sa linaing paagi nakadani sa tanang matang sa tawo.”

Tagda ang mosunod nga mugbo ug praktikal nga mga pulong sa kaalam nga makita diha sa Wali sa Bukid: “Bisan kinsa nga mosagpa kanimo sa imong tuo nga aping, itahan mo usab kaniya ang pikas.” “Pag-amping nga dili buhaton ang inyong pagkamatarong atubangan sa mga tawo.” “Ayaw gayod kamo kabalaka bahin sa sunod nga adlaw, kay ang sunod nga adlaw adunay iyang kaugalingong mga kabalaka.” “Ayaw . . . iitsa atubangan sa mga baboy ang inyong mga perlas.” “Padayon sa pagpangayo, ug igahatag kini kaninyo.” “Ang tanang butang nga buot ninyo nga pagabuhaton sa mga tawo nganha kaninyo, kinahanglang pagabuhaton usab ninyo sa ingon ngadto kanila.” “Sulod kamo agi sa sigpit nga ganghaan.” “Pinaagi sa ilang mga bunga kamo makaila kanila.” “Ang matag maayong kahoy mamungag maayong bunga.”—Mateo 5:39; 6:1, 34; 7:6, 7, 12, 13, 16, 17.

Sa walay duhaduha nadungog na nimo ang pipila niining maong mga pahayag o ang diwa niini. Tingali kini nahimong mga panultihon sa imong pinulongan. Kining tanan gikuha gikan sa Wali sa Bukid. Ang impluwensiya niining maong wali diha sa daghang tawo ug mga kultura klarong nagpamatuod nga naglungtad “ang dakong magtutudlo.”

Handurawon nato nga dunay nag-imbento sa persona nga gitawag ug Jesu-Kristo. Ibutang ta nga ang maong tawo maalamon kaayo nga nakaimbento siya ug mga pagtulon-an nga iya ni Jesus sa Bibliya. Dili ba niya himoon si Jesus ug ang iyang mga pagtulon-an nga dalawaton kutob sa mahimo sa mga tawo sa katibuk-an? Apan, si apostol Pablo nag-ingon: “Ang mga Hudiyo nangayo ug mga ilhanan ug ang mga Grego nangita ug kaalam; apan kita nagwali nga si Kristo gilansang, ngadto sa mga Hudiyo usa ka hinungdan sa pagkapandol apan ngadto sa mga nasod kabuangan.” (1 Corinto 1:22, 23) Ang mensahe nga si Kristo gilansang wala maangayi sa mga Hudiyo ni sa mga nasod. Apan, mao kana ang Kristo nga gipahayag sa unang-siglong mga Kristohanon. Nganong gihulagway man si Kristo nga gilansang? Ang bugtong makapatagbaw nga katin-awan mao nga ang mga magsusulat sa Kristohanon Gregong Kasulatan nagsulat sa tinuod bahin sa kinabuhi ug kamatayon ni Jesus.

Ang laing matang sa pangatarongan nga nagpaluyo sa pagkamakasaysayanhon ni Jesus makita diha sa walay-hunong nga pagsangyaw sa iyang mga sumusunod sa iyang mga pagtulon-an. Duolan sa 30 ka tuig human sugdi ni Jesus ang iyang ministeryo, si Pablo nakaingon nga ang maayong balita “giwali sa tibuok kalalangan ilalom sa langit.” (Colosas 1:23) Sa pagkatinuod, ang mga pagtulon-an ni Jesus mikaylap sa tibuok  karaang kalibotan bisan pa sa pagsupak. Si Pablo, kinsa gilutos usab ingong Kristohanon, misulat: “Kon si Kristo wala bangona, ang among pagwali tino nga kawang, ug ang atong pagtuo kawang.” (1 Corinto 15:12-17) Kon kawang ang pagwali bahin sa usa ka Kristo nga wala banhawa, ang pagsangyaw bahin sa usa ka Kristo nga wala gayod maglungtad mas kawang pa gani. Sumala sa atong mabasa diha sa taho ni Pliny nga Manghod, ang unang-siglong mga Kristohanon andam nga magpakamatay alang sa ilang pagtuo kang Kristo Jesus. Ilang gipameligro ang ilang kinabuhi alang kang Kristo tungod kay siya tinuod; siya nabuhi sa yuta ug nabuhi sumala sa nasulat sa mga asoy sa Ebanghelyo.

Nakakita Ka ug Pamatuod

Ang pagtuo sa pagkabanhaw ni Jesu-Kristo mao ang kinahanglanon sa Kristohanong pagsangyaw. Sa mata sa imong hunahuna, ikaw usab makahanduraw sa nabanhawng Jesus pinaagi sa pagkakita sa epekto niya karon.

Sa wala pa ilansang si Jesus, siya mihatag ug dakong tagna bahin sa iyang umaabot nga presensiya. Miingon usab siya nga siya pagabanhawon ug molingkod sa tuong kamot sa Diyos nga magpaabot sa panahon nga atubangon na niya ang iyang mga kaaway. (Salmo 110:1; Juan 6:62; Buhat 2:34, 35; Roma 8:34) Human niana, molihok siya ug papahawaon si Satanas ug ang iyang mga demonyo gikan sa mga langit.—Pinadayag 12:7-9.

Kanus-a mahitabo kining tanan? Gihatag ni Jesus sa iyang mga tinun-an ‘ang ilhanan sa iyang presensiya ug sa kataposan sa sistema sa mga butang.’ Ang ilhanan sa iyang dili-makitang presensiya naglakip sa dagkong mga gubat, mga kanihit sa pagkaon, linog, pagtungha sa mini nga mga manalagna, pag-uswag sa pagkamalapason, ug grabeng mga kamatay. Ang maong makatalagmanong mga hitabo pagadahomon, kay ang pagpapahawa kang Satanas nga Yawa magpasabot ug ‘kaalaotan sa yuta.’ Ang Yawa nanaog sa yuta “nga may dakong kasuko, kay nahibalo nga hamubo na lamang ang iyang panahon.” Dugang pa, ang ilhanan naglakip sa pagsangyaw sa maayong balita sa Gingharian “sa tibuok gipuy-ang yuta ingon nga pagpamatuod ngadto sa tanang kanasoran.”—Mateo 24:3-14; Pinadayag 12:12; Lucas 21:7-19.

Sama sa mga piraso sa jigsaw puzzle nga motakdo sa usag usa, ang mga butang nga gitagna ni Jesus nahitabo. Sukad sa pagbuto sa Gubat sa Kalibotan I sa 1914, atong nakita ang daghag-bahin nga ebidensiya sa dili-makitang presensiya ni Jesu-Kristo. Siya nagmando ingong Hari sa Gingharian sa Diyos ug adunay dako kaayong impluwensiya. Ang kamatuoran nga nabatonan nimo kining magasina maoy pamatuod nga ang buluhaton nga pagsangyaw sa Gingharian ginahimo karon.

Aron masabtan pa ang epekto sa paglungtad ni Jesus, kinahanglang magtuon ka sa Bibliya. Nganong dili mangutana sa mga Saksi ni Jehova bahin sa mga detalye sa presensiya ni Jesus?

[Mga hulagway sa panid 5]

Si Josephus, Tacitus, ug Pliny nga Manghod naghisgot bahin kang Jesu-Kristo ug sa iyang mga sumusunod

[Credit Line]

All three images: © Bettmann/CORBIS

[Hulagway sa panid 7]

Ang unang mga Kristohanon kombinsido nga si Jesus tinuod nga naglungtad