Ugarit—Karaang Siyudad Diin Kaylap ang Pagsimba Kang Baal

NIADTONG tuig 1928, ang daro sa usa ka Siryanong mag-uuma nakaigo ug bato nga sa ilalom niana dihay usa ka lubnganan nga daghag seramik. Wala niya mahanduraw ang kahulogan sa iyang kaplag. Sa nabatian ang maong sulagmang kaplag, ang usa ka tem sa Pranses nga mga arkeologo nga gipangunhan ni Claude Schaeffer miadto nianang dapita pagkasunod tuig.

Sa wala madugay, nakalotan ang usa ka sinulat nga pinaagi niana nailhan sa mga arkeologo ang kagun-oban sa dihang sila nangalot ginamit ang mga paleta. Kadto ang Ugarit, “usa sa labing hinungdanong  mga siyudad sa kakaraanan sa Haduol nga Silangan.” Ang magsusulat nga si Barry Hoberman miingon gani: “Walay kaplag sa arkeolohiya, bisan ang mga Linukot sa Patayng Dagat, ang adunay mas dakong epekto diha sa atong pagsabot sa Bibliya kay niini.”—The Atlantic Monthly.

Dapit nga Tagboanan

Nahimutang sa usa ka bungtod nga nailhang Ras Shamra, sa Baybayon sa Mediteranyo diha sa dapit nga mao karon ang amihanang Syria, ang Ugarit maoy mauswagon ug internasyonal nga siyudad sa ikaduhang milenyo W.K.P. Ang teritoryo niini nagkobre sa usa ka luna nga mokabat ug mga 60 kilometros gikan sa Bkd. Casius sa amihanan hangtod sa Tell Sukas sa habagatan ug mga 30 ngadto 45 kilometros gikan sa Mediteranyo sa kasadpan hangtod sa Orontes nga Walog sa silangan.

Ang binuhing kahayopan nagmasanayon tungod sa kasarangang klima sa Ugarit. Ang produkto sa rehiyon maoy sereales, lana sa olibo, bino, ug tabla—nga maoy produkto nga nihit kaayo sa Mesopotamia ug sa Ehipto. Dugang pa, tungod kay ang siyudad nahimutang man sa kinasang-an sa estratehikong mga ruta sa negosyo, kana nahimong usa sa unang bantogang internasyonal nga mga dunggoanan. Sa Ugarit, ang mga negosyante gikan sa Aegean, Anatolia, Babilonya, Ehipto, ug ubang mga bahin sa Tungang Sidlakan nagbaligyag mga metal, mga produkto sa umahan, ug daghang lokal nga mga manggad.

Bisan pa sa materyal nga kauswagan niini, ang Ugarit kanunayng usa ka basalyong gingharian. Ang siyudad mao ang kinalay-an nga amihanang base sa mga sundalo sa Imperyo sa Ehipto hangtod nga kana gitapo sa sekular nga Imperyo sa mga Hitihanon sa ika-14 nga siglo W.K.P. Ang Ugarit napugos sa pagbayad ug alkabala ug sa pagtaganag mga sundalo sa nasod nga nagmando niini. Sa dihang ang misulong nga “mga Katawhan sa Dagat” a miatake sa Anatolia (sentral Turkey) ug sa amihanang Syria, gigamit sa mga Hitihanon ang mga sundalo ug mga barko sa Ugarit. Ingong resulta, ang Ugarit mismo wala nay depensa ug bug-os nga nalaglag sa mga 1200 W.K.P.

Pagtan-aw Pag-usab sa Kagahapon

Ang kalaglagan sa Ugarit nagbilin ug dako kaayong bungtod nga duolag 20 metros ang gihabogon ug mokobre sa 25 ka ektarya. Ikaunom lang nga bahin sa maong luna ang gikalot. Taliwala sa kagun-oban, nakalotan sa mga arkeologo ang salin sa dako kaayong palasyo nga adunay mga usa ka gatos ka kuwarto ug mga sawang ug mokobre sa mga 10,000 ka metro kuwadrado. Ang mga tinukod sa palasyo adunay tubig sa gripo, mga banyo, ug sistema sa paghipos sa hugaw. Ang mga muwebles hinal-opan ug bulawan, lapis lazuli, ug garing. Nakaplagan ang nindot-pagkakulit nga mga sira sa pultahan nga ginama sa garing. Ang pinarilan nga tanaman ug pinaunlod nga lim-aw nakadugang sa katahom sa palasyo.

Ang mga templo ni Baal ug Dagan kaylap diha sa siyudad ug sa naglibot nga kapatagan. b Ang maong mga torre nga templo, tingali mga 20 metros ang gihabogon, gilangkoban sa gamayng entrada paingon sa usa ka kuwarto sa sulod nga  gibutangan sa imahen sa maong diyos. Adunay usa ka hagdanan paingon sa lapad nga bubong diin ang hari nagdumala ug nagkadaiyang mga seremonyas. Sa magabii o panahon sa mga bagyo, ang mga pangsignal nga suga dagkotan sa taluktok sa mga templo aron ang mga barko luwas nga magiyahan paingon sa dunggoanan. Ang mga sakayanong nagpasidungog sa ilang luwas nga pagpauli ngadto sa diyos sa bagyo nga si Baal-Hadad sa walay duhaduha maoy naghalad isip pagtuman sa panaad sa 17 ka batong angkla nga makaplagan diha sa iyang sangtuwaryo.

Nadiskobrehan nga Bililhong mga Sinulat

Ang libolibong kulonong mga papan nakaplagan sa kagun-oban sa Ugarit. Nakaplagan ang mga sinulat bahin sa ekonomiya, balaod, diplomasya, ug pagdumala diha sa walo ka pinulongan, nga nasulat sa lima ka manuskrito. Ang tem ni Schaeffer nakakaplag ug mga sinulat diha sa pinulongan nga wala-hiilhi hangtod karon—nga ginganlag Ugaritic—nga nagagamit ug 30 ka cuneiform nga mga senyales, nga naglangkob sa usa sa labing karaang mga alpabeto nga nadiskobrehan sukad.

Dugang pa sa paghisgot ug kasagarang mga butang, ang Ugaritic nga mga dokumento adunay titikanhong mga sinulat nga naghatag ug bag-ong kahayag bahin sa relihiyosong mga pagtuo ug mga tulumanon sa maong panahon. Ang relihiyon sa Ugarit susama kaayo sa gisunod sa silingang mga Canaanhon. Sumala ni Roland de Vaux, ang maong mga sinulat “may pagkatukma nga banaag sa sibilisasyon sa yuta sa Canaan sa dayon na kanang mabihag sa mga Israelinhon.”

Relihiyon sa Siyudad ni Baal

Kapin sa 200 ka diyos ug diyosa ang gihisgotan diha sa Ras Shamra nga mga teksto. Ang kinalabwang diyos mao si El, nga gitawag ang amahan sa mga diyos ug sa mga tawo. Ug ang diyos sa bagyo nga si Baal-Hadad mao “ang sumasakay sa mga panganod” ug “ang ginoo sa yuta.” Si El gihulagway ingong makinaadmanon, putig-bungot nga tigulang lalaki nga dili suod sa mga tawo. Sa laing bahin, si Baal maoy kusganon ug ambisyosong diyos nga matinguhaon sa pagmando ibabaw sa mga diyos ug sa mga tawo.

Ang nakalotang mga teksto lagmit gipamulong panahon sa relihiyosong mga pangilin, sama sa bag-ong tuig o sa ting-ani. Ugaling lang, dili kaayo klaro ang eksaktong hubad. Sa usa ka balak bahin sa panaglalis maylabot sa pagmando, napildi ni Baal ang paboritong anak ni El, ang diyos sa dagat nga si Yamm. Kadto nga kadaogan lagmit nakahatag ug pagsalig sa mga sakayanon sa Ugarit nga si Baal manalipod kanila samtang sila naglawig. Sa usa ka pakig-away batok kang Mot, si Baal napildi ug nanaog ngadto sa ilalom nga kalibotan. Ang hulaw miresulta, ug nahunong ang kalihokan sa mga tawo. Ang asawa ug igsoong babaye ni Baal nga si Anat—ang diyosa sa gugma ug gubat—nagpatay kang Mot ug nagbuhi pag-usab kang Baal. Si Baal nagpatay sa mga anak nga lalaki sa asawa ni El, si Athirat (Ashera), ug nahibalik kaniya ang trono. Apan si Mot mobalik pito ka tuig sa ulahi.

Gihubad sa pipila ang maong balak ingong simbolo sa tinuig nga siklo sa mga yugto sa panahon diin ang nagahatag-kinabuhi nga ulan mabuntog sa naglagiting nga kainit sa ting-adlaw  ug mobalik sa tinghunlak. Gihunahuna sa uban nga ang pito-ka-tuig nga siklo adunay kalangkitan sa pagkahadlok sa gutom ug hulaw. Sa bisan haing kaso, ang pagkalabaw ni Baal giisip nga kinahanglanon aron molampos ang mga paningkamot sa tawo. Ang eskolar nga si Peter Craigie nag-ingon: “Ang tumong sa relihiyon ni Baal maoy aron panalipdan ang iyang pagkalabaw; panahon lamang nga magpabilin siyang labaw, mao ang pagtuo sa iyang mga magsisimba, nga padayong mabuhi ang mga tanom ug mga baka nga kinahanglanon kaayo sa pagpadayong buhi sa tawo.”

Usa ka Panalipod Batok sa Paganismo

Dayag kaayo ang kahiwian sa Ugaritic nga relihiyon diha sa mga sinulat nga nakalotan. Ang The Illustrated Bible Dictionary nagkomento: “Gipadayag sa mga sinulat ang makauulaw nga mga resulta sa pagsimba sa maong mga diyos; tungod sa pagpasiugda niini sa gubat, sagradong seksuwal nga kahilayan, erotikong gugma ug ang miresultang kadaotan diha sa katilingban.” Si de Vaux nag-ingon: “Sa pagbasa sa maong mga balak, ang usa makasabot kon nganong gidumtan sa matuod nga mga magtutuo ni Yahweh ug sa dagkong mga manalagna ang maong pagsimba.” Ang Balaod nga gihatag sa Diyos sa karaang nasod sa Israel maoy usa ka panalipod batok sa maong bakak nga relihiyon.

Ang pagpanag-an, astrolohiya, ug salamangka kaylap nga gibuhat sa Ugarit. Gipangita ang mga senyales ug mga tilimad-on diha sa langitnong mga butang ingon man diha sa depektosong mga batang gianak ug sa ginhawaan sa giihaw nga mga hayop. “Gituohan nga ang diyos nga gihalaran sa gisakripisyo nga hayop pinaagig rituwal nahimong bahin niana ug ang espiritu sa maong diyos nasagol sa espiritu sa hayop,” mao ang komento sa historyanong si Jacqueline Gachet. “Ingong resulta, pinaagi sa pagbasa sa mga senyales nga makita sa maong mga organo, posibleng mahibaloan kon unsay kabubut-on sa mga diyos nga nakahatag sa tingali positibo o negatibong tubag sa usa ka pangutana bahin sa umaabot nga mga panghitabo o kon unsay himoon sa usa ka espesipikong kahimtang.” (Le pays d’Ougarit autour de 1200 av.J.C.) Sa kaatbang, kinahanglang likayan sa mga Israelinhon ang maong mga buhat.—Deuteronomio 18:9-14.

Ang Moisesnong Balaod tin-awng nagdili sa bestialidad. (Levitico 18:23) Unsay pag-isip bahin sa maong buhat sa Ugarit? Sa nakalotang mga sinulat, si Baal nakigsekso sa usa ka nating baka. “Kon ipangatarongan nga si Baal nagsul-ob sa porma sa toro alang sa maong buhat,” mikomento ang arkeologong si Cyrus Gordon, “kana dili ikasulti alang sa iyang mga saserdote nga nagpasundayag sa binuhatan ni Baal sumala sa mga mito.”

Ang mga Israelinhon gisugo: “Dili ninyo samadsamaran ang inyong unod alang sa usa ka namatayng kalag.” (Levitico 19:28) Apan, ingong reaksiyon sa pagkamatay ni Baal, si El “nagsamadsamad sa iyang panit ginamit ang baraw, siya naghiwahiwa ginamit ang labaha; iyang gisamadsamaran ang iyang mga aping ug sulang.” Ang pagsamadsamad isip rituwal lagmit maoy kostumbre sa mga magsisimba ni Baal.—1 Hari 18:28.

Ang usa ka balak nga Ugaritic maorag nagpaila nga ang pagluto ug nating kanding diha sa gatas maoy bahin sa rituwal sa pagkamasanayon nga maoy kasagaran sa  Canaanhong relihiyon. Apan, sa Moisesnong Balaod ang mga Israelinhon gisugo: “Dili mo lat-an ang nating kanding sa gatas sa inahan niini.”—Exodo 23:19.

Pagtandi sa Ugaritic nga mga Sinulat ug sa mga Teksto sa Bibliya

Ang Ugaritic nga mga sinulat sa sinugdan gihubad ilabina sa tabang sa Biblikanhong Hebreohanon. Si Peter Craigie nag-ingon: “Adunay daghang pulong nga gigamit diha sa Hebreohanong teksto nga ang mga kahulogan maoy dili tin-aw ug, usahay, wala mahibaloi; ang mga maghuhubad una pa sa ika-20 nga siglo nanaghap sa nagkalainlaing paagi bahin sa posibleng mga kahulogan niana. Apan sa dihang ang mao mismong mga pulong makita sa Ugaritic nga sinulat, posibleng masabtan ang kahulogan.”

Pananglitan, ang usa ka Hebreohanong pulong nga gigamit sa Isaias 3:18 kasagarang gihubad nga “mga putong.” Ang usa ka susamang Ugaritic nga lintunganayng pulong nagpasabot sa adlaw ug sa diyosa nga adlaw. Busa, ang kababayen-an sa Jerusalem nga gihisgotan diha sa tagna ni Isaias basin nangadorno ug gagmay nga pormag-adlaw nga mga pabitay sa kulentas ug sa “pormag-bulan nga mga dayandayan” aron pasidunggan ang mga diyos nga Canaanhon.

Sa Proverbio 26:23 diha sa Masoretic nga teksto, ang “mainitong mga ngabil ug daotang kasingkasing” gitandi sa usa ka kulon nga napunog “lalog nga plata.” Ang usa ka Ugaritic nga lintunganayng pulong nagtugot nga ang maong pagtandi hubarong “ingon sa pasinawng plata ibabaw sa bika.” Ang Bag-ong Kalibotang Hubad haom nga naghubad sa maong proverbio: “Ingon sa pasinawng plata nga gihaklap sa bika mao ang mainitong mga ngabil uban sa daotang kasingkasing.”

Ang Bibliya Gipasukad ba sa Ugaritic nga mga Sinulat?

Ang pagtuki sa Ras Shamra nga mga teksto miagak sa pipila ka eskolar sa pagpatuo nga ang pipila ka bahin sa Bibliya naggikan sa Ugaritic nga mga balak. Si André Caquot, membro sa French Institute, naghisgot nga ang “kulturang Canaanhon mao ang sukaranan sa Israelinhong relihiyon.”

Bahin sa Salmo 29, si Mitchell Dahood sa Pontifical Biblical Institute sa Roma mikomento: “Kini nga salmo maoy gibag-o-pagsulat sa mga magsisimba ni Yahweh gikan sa mas karaan nga Canaanhong himno alang sa diyos sa bagyo nga si Baal . . . Halos matag pulong diha sa salmo karon makopya sa mas karaang Canaanhong mga sinulat.” Husto ba ang maong konklusyon? Dili gayod!

Giila sa mas makataronganong mga eskolar nga ang mga kaamgiran gipasobrahan. Ang uban nagsaway sa gitawag nilag pan-Ugaritismo. “Walay usa ka Ugaritic nga sinulat ang katumbas sa kabug-osan sa Salmo 29,” matod sa teologong si Garry Brantley. “Walay pasikaranan ang pag-ingon nga ang Salmo 29 (o laing Biblikanhong teksto) maoy gibag-o-pagsulat nga paganong mito.”

Ang kamatuoran nga adunay mga kaamgiran sa mga pasumbingay, kaamgiran sa mga balak, ug mga estilo nagpamatuod ba nga kana gibag-o-pagsulat? Sa kasukwahi, madahom ang maong mga panagsama. Ang The Encyclopedia of Religion nag-ingon: “Ang hinungdan sa maong kaamgiran sa porma ug unod maoy tungod sa kultura: bisan pa sa dagkong geograpikanhon ug sekular nga mga kalainan tali sa Ugarit ug Israel, sila sa nangagi maoy bahin sa mas dakong kultura nga may samang bokabularyo labot sa katitikan ug sa relihiyon.” Busa si Garry Brantley mihinapos: “Dili husto nga katin-awan ang pag-insistir nga ang paganong mga tinuohan mao ang sukaranan sa biblikanhong teksto tungod lang sa mga kaamgiran sa mga pulong.”

Sa kataposan, pagamatikdan nga kon adunay mga panagsama tali sa Ras Shamra nga mga sinulat ug sa Bibliya, kana maoy bug-os nga titikanhon, dili espirituwal. “Ang tag-as nga mga sukdanan sa maayong pamatasan ug moralidad nga nakab-ot sa Bibliya [dili] makaplagan sa Ugarit,” komento sa arkeologong si Cyrus Gordon. Sa pagkatinuod, ang mga kalainan daghan kaayo kay sa mga kaamgiran.

Ang mga pagtuon bahin sa Ugaritic lagmit magpadayon aron tabangan ang mga estudyante sa Bibliya sa pagsabot sa kahimtang labot sa kultura, kasaysayan, ug relihiyon sa mga magsusulat sa Bibliya ug sa Hebreohanong nasod sa katibuk-an. Ang dugang pagtuki sa Ras Shamra nga mga sinulat basin mohatag usab ug bag-ong katin-awan bahin sa pagsabot sa karaang Hebreohanon. Apan, labaw sa tanan, ang mga kaplag sa mga arkeologo sa Ugarit tin-awng nagpasiugda sa kalainan tali sa makauulaw nga debosyon ngadto kang Baal ug sa maputling pagsimba kang Jehova.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 25]

Ang mga nakalotan sa mga arkeologo sa Ugarit nakapausbaw sa atong pagsabot sa Kasulatan

[Mapa/Mga hulagway sa panid 24, 25]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Imperyong Hitihanon sa ika-14ng siglo W.K.P.

DAGAT MEDITERANYO

Euprates

BKD. CASIUS (JEBEL EL-AGRA)

Ugarit (Ras Shamra)

Tell Sukas

Orontes

SIRYA

EHIPTO

[Credit Lines]

Statuette of Baal and rhyton in the shape of an animal’s head: Musée du Louvre, Paris; painting of the royal palace: © D. Héron-Hugé pour “Le Monde de la Bible”

[Hulagway sa panid 25]

Mga salin sa entrada sa palasyo

[Hulagway sa panid 26]

Usa ka Ugaritic nga balak sa kasugiran mahimong makahatag ug katin-awan bahin sa Exodo 23:19

[Credit Line]

Musée du Louvre, Paris

[Mga hulagway sa panid 27]

Monyumento ni Baal

Bulawang plato naghulagway sa usa ka pagpangayam

Tabon sa kahon sa mga gamit sa pagpatahom nga ginama sa garing naghulagway sa usa ka diyosa sa pagkamasanayon

[Credit Line]

All pictures: Musée du Louvre, Paris