“Ang Balaod sa Maalamon”—Usa ka Tuboran sa Kinabuhi

“OH PAGKALAWOM sa bahandi ug sa kaalam ug sa kahibalo sa Diyos! Pagkadili-matukib sa iyang mga paghukom ug pagkadili-masubay sa iyang mga dalan!” miingon si apostol Pablo. (Roma 11:33) Ug ang matinumanong patriarka nga si Job nag-ingon: “[Si Jehova nga Diyos] maalamon sa kasingkasing.” (Job 9:4) Oo, dili hitupngan ang kaalam sa Maglalalang sa langit ug yuta. Unsay ikaingon maylabot sa balaod, o sinulat nga Pulong, sa maong Maglalalang?

Ang salmista miawit: “Ang balaod ni Jehova hingpit, nga nagapahiuli sa kalag. Ang pahinumdom ni Jehova kasaligan, nga nagahimo nga maalamon sa walay kasinatian. Ang mga sugo ni Jehova matul-id, nga makapalipay sa kasingkasing; ang kasugoan ni Jehova hinlo, nga nagapadan-ag sa mga mata.” (Salmo 19:7, 8) Nasabtan gayod ni Haring Solomon sa karaang Israel nga tinuod kanang mga pulonga! Siya miingon: “Ang balaod sa maalamon maoy tuboran sa kinabuhi, aron ilikay ang usa gikan sa mga lit-ag sa kamatayon.” (Proverbio 13:14) Sa nag-unang 13 ka bersikulo sa Proverbio kapitulo 13, gipakita ni Solomon kon sa unsang paagi ang tambag nga makita diha sa Pulong sa Diyos makatabang kanato sa pagpauswag sa kalidad sa atong kinabuhi ug sa paglikay sa pagpameligro niini.

Dawata ang Disiplina

“Ang usa ka anak maoy maalamon kon adunay disiplina sa amahan, apan ang mabiaybiayon maoy usa nga wala makadungog ug pagbadlong,” nag-ingon ang Proverbio 13:1. Ang disiplina gikan sa amahan mahimong gaan o bug-at. Mahimong ipadapat kini ingong pagbansay una, ug kon kana dili paminawon, sa ngadtongadto ipahamtang na ang silot. Maalamon ang usa ka anak nga modawat sa disiplina sa iyang amahan.

“Ang gihigugma ni Jehova iyang ginadisiplina,” nag-ingon ang Bibliya, ug “iyang ginakastigo ang matag usa nga iyang gidawat ingong anak.” (Hebreohanon 12:6) Ang usa ka paagi sa pagdisiplina kanato sa atong langitnong Amahan maoy pinaagi sa iyang sinulat nga Pulong, ang Bibliya. Kon atong basahon ang Bibliya uban ang pagtamod ug ipadapat ang atong nakat-onan, ang iyang Pulong sa pagkatinuod nagadisiplina kanato. Kini maoy sa atong bentaha, kay ang tanang giingon ni Jehova maoy alang sa atong kaayohan.—Isaias 48:17.

Ang disiplina mahimong ipahamtang usab ingong pagbadlong gikan sa usa ka isigkamagtutuo nga interesado sa atong espirituwal nga kaayohan. Ang bisan unsang makatabang nga tambag nga nahiuyon sa Pulong sa Diyos isipon nga dili gikan sa maong tawo, kondili gikan sa Diyos, ang dakong Tuboran sa kamatuoran. Maalamon kita kon atong dawaton kana ingong gikan kang Jehova. Kon atong dawaton ang disiplina ug tugotan kana nga impluwensiyahan ang atong hunahuna, nga pauswagon ang atong pagsabot sa Kasulatan, ug tul-iron ang atong mga dalan, kita nakabenepisyo gikan sa disiplina. Tinuod usab kana may labot sa tambag nga atong madawat gikan sa Kristohanong mga tigom ug gikan sa pinasukad-sa-Bibliyang mga publikasyon. Ang pagpadapat sa kon unsay atong makat-onan pinaagi sa sinulat o binaba nga mga pulong maoy ekselenteng paagi sa pagdisiplina sa kaugalingon.

 Ang mabiaybiayon, sa laing bahin, dili mosanong sa disiplina. “Tungod kay naghunahuna siyang nahibalo siya kon unsay labing maayo,” matod pa sa usa ka reperensiyang basahon, “dili na siya mosanong sa disiplina.” Dili gani siya mosanong bisan sa kasaba—nga mas bug-at nga matang sa disiplina. Apan, mapamatud-an ba gayod niya nga sayop ang disiplina sa Amahan? Si Jehova wala gayod masayop, ug dili gayod siya masayop. Sa pagsalikway sa disiplina, gipamatud-an lamang sa mabiaybiayon nga yabag gayod siya. Pinaagi sa maayong pagkapili nga mga pulong, binatid nga gipakita ni Solomon ang bili sa pagdawat sa disiplina!

Bantayi ang Imong Sinultihan!

Aron ipakita ang kahinungdanon nga magiyahan sa Pulong sa Diyos ang atong sinultihan, gipakasama sa hari sa Israel ang baba sa usa ka kahoy nga mamunga. Siya nag-ingon: “Gikan sa bunga sa iyang baba ang usa ka tawo mokaon ug maayo, apan ang kalag [o, tinguha sa kalag] niadtong mga nagmaluibon maoy kapintasan.” (Proverbio 13:2) Ang gibungat nga mga pulong mao ang bunga sa baba. Ug anihon sa usa ka tawo kon unsay iyang gipugas. “Kon ang iyang mga pulong maayog tuyo ug ang tumong mao ang pagbaton ug mahigalaong relasyon uban sa iyang mga silingan,” matod sa usa ka eskolar, “siya mokaon ug maayo, makapahimulos ug malipayon ug malinawong kinabuhi.” Lahi ang dangatan sa usa nga mabudhion. Buot niyang mohimog kapintasan ug modaot sa uban. Kapintasan ang iyang ginalaraw, busa kapintasan usab ang iyang anihon. Ang mga lit-ag sa kamatayon anaa sa iyang pultahan.

“Ang nagabantay sa iyang baba nagabantay sa iyang kalag,” nagpadayon si Solomon. “Ang nagawalis nga halapad sa iyang mga ngabil—siya makaangkon ug kadaotan.” (Proverbio 13:3) Ang nadaot nga reputasyon, kahiubos, nadaot nga mga relasyon, ug bisan pisikal nga kadaot maoy posibleng mga resulta sa wala-hunahunaa ug binuang nga sinultihan. Ang walay-pugong nga sinultihan makapasuko usab sa Diyos, kay ang matag usa manubag sa Diyos tungod sa iyang mga pulong. (Mateo 12:36, 37) Sa pagkatinuod, ang hugot nga pagkontrolar sa atong baba moluwas kanato gikan sa kadaot. Apan, sa unsang paagi kita makakat-on sa pagbantay sa atong baba?

Ang usa ka simpleng paagi sa paghimo niini mao ang dili pagsultig daghan. “Sa daghang mga pulong tino nga adunay kalapasan,” nag-ingon ang Bibliya. (Proverbio 10:19) Ang laing paagi mao ang paghunahuna una sa dili ka pa mosulti. Ang dinasig nga magsusulat nagpahayag: “Adunay nagapamulong nga walay paghunahuna sama sa mga dunggab sa espada.” (Proverbio 12:18) Kon dili hunahunaon una ang butang nga isulti, ang tigsulti ug ang iyang mamiminaw masakitan. Busa, ang Bibliya naghatag kanato niining praktikal nga tambag: “Ang kasingkasing sa matarong nagapamalandong aron sa pagtubag.”—Proverbio 15:28.

Magmakugihon

“Ang tapolan nagatinguha,” matod ni Solomon, “apan ang iyang kalag walay bisan unsa. Hinunoa, ang kalag sa mga kugihan patambokon.” (Proverbio 13:4) “Ang punto [niining maong proverbio] mao nga dili gayod hinungdanon ang yanong tinguha,” matod pa sa usa ka reperensiyang basahon, kondili “ang pagkakugihan maoy tinuod nga hinungdanon. Ang mga tapolan maoy biktima sa mga tinguha . . . nga mout-ot kanila, ug wala gayoy mahimo ang ilang pagtinguha lamang.” Hinunoa, ang kalag, o ang tinguha, sa mga kugihan pagatagbawon—patambokon.

Komosta man kadtong nagpanuko sa pagpahinungod kang Jehova tungod kay naglikay sila sa responsibilidad? Tingali ilang gipakita nga gusto nilang mopuyo sa bag-ong kalibotan sa Diyos, apan andam ba sila sa paghimog lakang aron makapuyo diha niana? Ang usa ka kinahanglanon  alang niadtong ‘makalabang sa dakong kasakitan’ mao nga sila magpasundayag ug pagtuo sa halad lukat ni Jesus, magpahinungod kang Jehova, ug magpasimbolo sa ilang pahinungod pinaagig bawtismo sa tubig.—Pinadayag 7:14, 15.

Tagda usab kon unsay nalangkit sa pagkab-ot sa katungdanan sa pagkamagtatan-aw diha sa kongregasyon. Dalayegon ang tinguha sa pagkab-ot alang niining maayong buhat ug kini gidasig sa Kasulatan. (1 Timoteo 3:1) Hinuon, dili igo ang pagtinguha lamang niana. Aron mahimong kuwalipikado sa usa ka katungdanan, kinahanglang ugmaron ang gikinahanglang mga hiyas ug mga abilidad. Nagkinahanglan kanag kugi nga paningkamot.

Pagkamatarong—Usa ka Panalipod

Ugmaron sa matarong nga tawo ang diyosnong mga hiyas ug mosulti sa tinuod. Nasayod siya nga ang pagpamakak maoy supak sa balaod ni Jehova. (Proverbio 6:16-19; Colosas 3:9) Mahitungod niini, si Solomon nag-ingon: “Ang pulong nga bakak mao ang ginadumtan sa matarong, apan ang mga daotan nagabuhat nga makauulaw ug nagdalag kaulawan sa ilang kaugalingon.” (Proverbio 13:5) Ang usa nga matarong dili lamang maglikay sa pagpamakak kondili magdumot gayod niini. Nahibalo siya nga bisag walay daotang tuyo, ang pagpamakak makadaot sa maayong mga relasyon sa isigkatawo. Dugang pa, ang kredibilidad sa usa nga namakak madaot. Ang daotan nagpakaulaw pinaagi sa pagpamakak o sa ubang paagi, ug busa nagpakaulaw sa iyang kaugalingon.

Sa pagpakita nga ang pagbuhat sa kon unsay matarong sa mga mata sa Diyos makaayo, ang maalamong hari nag-ingon: “Ang pagkamatarong nagapanalipod sa usa nga dili madaoton sa iyang dalan, apan ang pagkadaotan maoy nagapukan sa makasasala.” (Proverbio 13:6) Sama sa usa ka kuta, ang pagkamatarong mopanalipod sa usa ka tawo, samtang ang pagkadaotan modaot kaniya.

Ayaw Pagpakaaron-ingnon

Nagpakitag pagsabot sa tawhanong kinaiya, ang hari sa Israel nag-ingon: “Adunay nagpakaaron-ingnon nga dato apan siya wala gayoy bisan unsa; adunay nagpakaaron-ingnon nga kabos apan siya may daghang bililhong butang.” (Proverbio 13:7) Adunay tawo nga magpakaaron-ingnon. Ang ubang kabos magpakaaron-ingnong dato—tingali aron magpasigarbo, nga maghatag ug impresyon nga miasenso siya sa kinabuhi, o aron lang dili maulawan. Ang usa ka tawong dato magpakaaron-ingnong kabos, aron lang matago ang iyang bahandi.

Dili maayong magpakaaron-ingnong dato o kabos. Kon pobre kita ug magkinabuhi kita nga maluho aron lang ingnong dato, mahimong gihikawan nato ang atong kaugalingon ug ang  atong pamilya sa mga kinahanglanon sa kinabuhi. Ug ang pagpakaaron-ingnong kabos bisan tuod ug siya bahandianon maghimo sa usa ka tawo nga tihik, nga makawala sa dignidad ug kalipay nga nahiangay kaniya nga mao untay maangkon sa pagkahimong mahinatagon. (Buhat 20:35) Mas maayong kinabuhi ang maangkon sa pagkinabuhing maminatud-on.

Hupting Yano ang Imong mga Tinguha

“Ang lukat alang sa kalag sa usa ka tawo mao ang iyang bahandi,” matod ni Solomon, “apan siya nga kabos wala makadungog ug pagbadlong.” (Proverbio 13:8) Unsang pagtulon-an ang gitudlo niining maalamon nga panultihon?

Dunay mga bentaha ang pagkadato, apan ang pagbaton ug bahandi dili kanunay garantiya nga ang usa magmalipayon. Niining magubot nga mga panahon nga atong gipuy-an, ang mga dato kasagarang mameligro nga makidnap aron ipalukat. Usahay, ang dato may ikabayad sa kidnaper aron maluwas ang iyang kinabuhi o ang kinabuhi sa membro sa iyang pamilya. Apan kasagaran patyon ang gikidnap. Mao kana ang kanunayng makatugaw sa hunahuna sa mga dato.

Ang usa nga kabos walay ingon niana nga kaguol. Bisan tuod wala siyay daghang gamit nga makahatag ug kaharuhay ug usab materyal nga mga butang nga napahimuslan sa mga dato, wala kaayoy posibilidad nga makidnap siya. Mao kiniy usa ka bentaha sa paghimo sa atong mga tinguha nga yano ug sa dili pag-usik sa atong panahon ug kusog sa pagpangagpas sa bahandi.—2 Timoteo 2:4.

Magmaya sa Diha sa “Kahayag”

Nagpadayon si Solomon sa pagpakita nga ang pagbuhat sa mga butang sa paagi ni Jehova maoy alang sa atong kaayohan. “Ang kahayag sa mga matarong magamaya,” matod niya, “apan ang lampara sa mga daotan—kini pagapalongon.”—Proverbio 13:9.

Ang lampara nagsimbolo sa butang nga atong gisaligan nga mohatag ug kahayag sa atong dalan sa kinabuhi. ‘Ang pulong sa Diyos maoy lampara sa tiil sa usa nga matarong ug kahayag sa iyang alagianan.’ (Salmo 119:105) Kini naundan ug walay-kinutoban nga kahibalo ug kaalam sa Maglalalang. Kon mas pauswagon nato ang atong pagsabot sa kabubut-on ug katuyoan sa Diyos, mas mosanag pa ang espirituwal nga kahayag nga naggiya kanato. Kana makahatag gayod ug dakong kalipay! Nganong magpalinga pa man kita sa kalibotanong kaalam ug nianang ‘gitawag konohay nga “kahibalo.”’?—1 Timoteo 6:20; 1 Corinto 1:20; Colosas 2:8.

Alang sa tawong daotan, bisag unsa pa ka sanag sa iyang lampara ug bisag unsa pa siya ka mauswagon, ang iyang lampara mapalong ra. Mangitngitan ra unya siya, diin didto seguradong mapandol ang iyang tiil. Dugang pa, siya “walay kaugmaon.”—Proverbio 24:20.

Apan, unsay angay natong buhaton kon kita nagduhaduha kon unsay himoon sa usa ka kahimtang? Unsa man kon kita nagduhaduha kon may katungod ba kita sa paghimo niana? Ang Proverbio 13:10 nagpasidaan: “Tungod sa pagkamapangahason ang usa magpahinabo lamang ug panagbugno.” Ang paglihok nga walay kahibalo o walay katungod maoy pagpangahas  nga makahatag ug problema sa uban. Dili ba mas maayo nga mokonsulta sa uban nga nahibalo ug nakasabot? “Kadtong nagkonsultahanay adunay kaalam,” nag-ingon ang maalamong hari.

Pagbantay sa Dili-Tinuod nga mga Pagdahom

Ang salapi may mapuslanong katuyoan. Ang pagbaton ug igong salapi mas maayo kay sa pagkinabuhi nga malisod o nga kabos. (Ecclesiastes 7:11, 12) Apan, ang gihunahunang mga benepisyong maangkon gikan sa bahanding nakuha sa daotang paagi malimbongon. Si Solomon nagpasidaan: “Ang bililhong mga butang nga naani sa kakawangan magkadiyutay, apan ang nagatigom pinaagi sa kamot mao ang makapadaghan kanila.” —Proverbio 13:11.

Tagda, pananglitan, ang pangdani sa pagsugal. Ipusta tingali sa sugarol ang iyang gihagoan-pag-ayong salapi nga naglaom nga makadaog ug dakong kantidad. Apan kasagarang gihimo kini sa ikadaot sa iyang pamilya! Ug unsa na man kon makadaog ang sugarol? Sanglit sayon ra mang nakita ang salapi, tingali wala kaayo siyay pagpabili niini. Dugang pa, tingali dili siya mahibalo kon unsaon pagdumala sa iyang nadaog nga salapi. Dili ba dali kaayong mahurot ang iyang bahandi sama ka dali sa iyang pagbaton niini? Sa laing bahin, ang bahandi nga anam-anam nga mabatonan tungod sa pagkugi modako ug magamit sa maayong paagi.

“Ang pagdahom nga nalangan makapasakit sa kasingkasing,” matod ni Solomon, “apan ang butang nga gitinguha maoy usa ka kahoy sa kinabuhi sa dihang moabot kini.” (Proverbio 13:12) Ang dili-matuman nga mga pagdahom makapahigawad gayod nga makapasakit sa kasingkasing. Mahitabo kini sa adlaw-adlawng kinabuhi. Hinuon, dili ingon niini ang kahimtang sa mga pagdahom nga lig-ong gipasukad diha sa Pulong sa Diyos. Kita bug-os nga makasalig nga kini matuman. Bisan pag daw nalangan kini para nato, dili kaayo kini makapahigawad.

Pananglitan, nasayod kita nga haduol na ang bag-ong kalibotan sa Diyos. (2 Pedro 3:13) Kita mahinamon nga naghulat sa katumanan sa mga saad sa Diyos. Unsa may mahitabo kon samtang kita naghulat gamiton nato ang panahon nga magmapuliki “diha sa buluhaton sa Ginoo,” nga magdasig sa mga isigkamagtutuo, ug mag-ugmad ug mas suod nga relasyon kang Jehova? Inay kay maguol, kita malipayon. (1 Corinto 15:58; Hebreohanon 10:24, 25; Santiago 4:8) Sa dihang matuman na ang dugay nang gitinguha, kini maoy usa ka kahoy sa kinabuhi—nga makapabaskog ug makapalagsik gayod.

Ang Balaod sa Diyos —Usa ka Tuboran sa Kinabuhi

Sa pag-ilustrar sa panginahanglan sa pagsugot sa Diyos, ang Proverbio 13:13 nag-ingon: “Siya nga nagatamay sa pulong, gikan kaniya pagasakmiton ang pasalig sa utangan; apan ang nahadlok sa sugo mao ang pagagantihan.” Kon tamayon sa utangan ang saad pinaagi sa dili pagbayad sa utang, dili niya mabawi ang butang nga iyang gigarantiya. Sa samang paagi, kitay mawad-an kon dili nato tumanon ang balaod sa Diyos. Unsa may mawala kanato?

“Ang balaod sa maalamon maoy tuboran sa kinabuhi, aron ilikay ang usa gikan sa mga lit-ag sa kamatayon.” (Proverbio 13:14) Ang pagkinabuhi nga walay pagtultol sa balaod sa Diyos nga maalamon-sa-tanan, si Jehova, maghikaw kanato sa giya nga makatabang kanato sa pagbaton ug mas maayo ug mas taas nga kinabuhi. Pagkadakong kapildihan kana! Nan, maalamon nga magtuon ug mamalandong kita sa Pulong sa Diyos ug magpaimpluwensiya kita niana sa atong hunahuna, sinultihan, ug lihok.—2 Corinto 10:5; Colosas 1:10.

[Mga hulagway sa panid 23]

Ang pagpadapat sa tambag sa Kasulatan maoy maayong paagi sa pagdisiplina sa kaugalingon

[Mga hulagway sa panid 24, 25]

“Ang kasingkasing sa matarong nagapamalandong aron sa pagtubag”

[Mga hulagway sa panid 24, 25]

Ang pagkapuliki “diha sa buluhaton sa Ginoo” makapalipay kanato