Sugilanon sa Kinabuhi

Ang Diyosnong Pagkakontento Nakapalig-on Kanako

SUMALA SA GIASOY NI BENJAMIN IKECHUKWU OSUEKE

Wala madugay human sa akong pagsugod sa bug-os-panahong ministeryo ingong Kristohanon, ako miduaw sa balay sa akong mga ginikanan. Sa pagkakita nako, giliaban ko sa akong amahan ug misinggit siya, “Kawatan!” Gilanit niya ang iyang sundang ug gihapak ako ginamit ang lapad nga bahin niini. Kay natugaw sa kalangas, ang ubang mga tawo sa baryo nagtapok sa among balay. Unsa bay akong gikawat? Pasaysaya ko.

AKO natawo niadtong 1930 sa balangay sa Umuariam sa habagatan-silangang Nigeria, ug ako ang kamagulangan sa pito ka anak. Ang kamagulangan sa akong mga igsoong babaye namatay sa edad nga 13. Mga Anglikano ang akong mga ginikanan. Si Papa maoy usa ka mag-uuma, ug si Mama adunay gamayng negosyo. Motugbong siya ngadto sa mga tiyanggihan sa among dapit nga duolag 30 kilometros ang gilay-on gikan sa among balangay aron mopalit ug usa ka latang lana sa palma ug gabii na siyang mopauli. Dayon, sayo sa pagkabuntag, mobaktas na sab siya paingon sa lungsod nga may estasyonan sa tren nga mga 40 kilometros ang gilay-on gikan sa amo aron ibaligya ang maong lana. Kon makaganansiya siya, kasagaran dili mosobra ug mga 15 sentimos (T.B.), mopalit siyag pagkaon alang sa pamilya ug mopauli nianang adlawa gihapon. Mao nay iyang gibuhat kanunay sulod sa mga 15 ka tuig hangtod siya namatay sa 1950.

Nagsugod ko pagtungha diha sa eskuylahan sa among baryo nga gidumala sa Anglikanong Iglesya, apan aron makahuman sa elementarya, kinahanglan kong mangasera sa usa ka balay nga mga 35 kilometros ang gilay-on. Sanglit wala may kuwarta ang akong mga ginikanan alang sa pagpadayon sa akong pagtungha, nangita kog trabaho. Sa sinugdanan nagpamutsatso ko sa usa ka guwardiya sa riles sa Lagos, kasadpang Nigeria, ug dayon  sa usa ka empleyado sa gobyerno sa Kaduna, amihanang Nigeria. Sa Siyudad sa Benin, tungang-kasadpang Nigeria, nakakaplag kog trabaho ingong klerk sa usa ka abogado, ug sa ulahi nagtrabaho ko ingong obrero sa usa ka gabsanan. Gikan didto mipaingon ko sa Cameroon sa 1953 aron moestar uban sa usa ka ig-agaw kinsa mitabang nako nga makakitag trabaho diha sa usa ka plantasyon sa goma. Ang akong suweldo kada bulan maoy duolan sa nuybe dolyares (T.B.). Ubos lang ang akong mga trabaho, apan kontento na ko niana basta duna lang koy makaon.

Usa ka Kabos Mihatag Kanako ug Bahandi

Si Silvanus Okemiri, usa ka kaubang trabahante, maoy usa sa mga Saksi ni Jehova. Gigamit niya ang tanang kahigayonan sa pagpaambit kanako sa iyang nakat-onan sa Bibliya samtang manghabas mig sagbot ug mamutang ug mga ginabas palibot sa mga tanom nga goma. Bisag naminaw ko niya, wala ko molihok sumala sa akong nakat-onan niadtong panahona. Bisan pa niana, sa dihang nahibal-an sa akong ig-agaw nga nakig-uban ko sa mga Saksi, gihimo gyod niya ang iyang maarangan sa pagpaluya sa akong buot. Iya kong gipasidan-an: “Benji, ayawg duawa si G. Okemiri. Tawo na siya ni Jehova ug usa ka kabos nga tawo. Si bisan kinsang makig-uban kaniya mahisama gayod kaniya.”

Sa sayong bahin sa 1954, kay wala na makaagwanta sa lisod nga kahimtang sa pagtrabaho diha sa maong kompaniya, mipauli ko sa amoa. Niadtong mga adlawa ang Anglikanong Iglesya estrikto kaayo bahin sa moralidad. Nagdako ako nga nag-ayad sa imoralidad. Apan, sa wala madugay gikayugtan nako ang pagkasalingkapaw sa akong mga isigkamagsisimba. Bisan tuod kusganon nilang giangkon nga nagsunod sila sa mga sukdanan sa Bibliya, ang ilang estilo sa kinabuhi nagpanghimakak sa ilang mga pangangkon. (Mateo 15:8) Kanunay ming maglalis sa akong amahan, nga tungod niana nadaot pag-ayo ang among relasyon. Usa ka gabii niana milayas ko sa balay.

Mibalhin ko ngadto sa Omoba, usa ka gamayng lungsod nga agianan sa tren. Didto nakontak ko pag-usab ang mga Saksi ni Jehova. Si Priscilla Isiocha, nga akong kaila gikan sa among baryo, mihatag kanako sa mga pulyetong “This Good News of the Kingdom” ug After Armageddon—God’s New World. a Gibasa nako dayon kini ug nakombinsir ko nga nakaplagan nako ang kamatuoran. Sa akong simbahan wala namo tun-i ang Bibliya; gipasiugda namo ang tawhanong mga tradisyon. Apan, ang basahon sa mga Saksi subsob nga nagkutlo sa Bibliya.

Walay usa ka bulan sa ulahi, gipangutana nako si Brader ug Sister Isiocha kon unsang adlawa sila moadto sa ilang simbahan. Sa dihang mitambong ko sa usa ka tigom sa mga Saksi ni Jehova sa unang higayon, wala gyod koy nasabtan. Ang artikulo sa Bantayanang Torre naghisgot bahin sa pag-atake ni ‘Gog sa Magog,’ nga gihisgotan diha sa matagnaong basahon sa Ezequiel. (Ezequiel 38:1, 2) Daghang termino ang wala nako masabti, apan nakadayeg ko sa mainitong pag-abiabi nga akong nadawat nga nakahukom ko sa pagbalik pagkasunod Dominggo. Panahon sa ikaduhang tigom, akong nadunggan ang bahin sa pagsangyaw. Busa gipangutana nako si Priscilla kon unsang adlawa sila manangyaw. Sa ikatulong Dominggo, miuban ko nila, nga nagdalag gamayng Bibliya. Wala koy dalang bag nga pangsangyaw o bisan unsang literatura sa Bibliya. Bisan pa niana, ako nahimong usa ka magmamantala sa Gingharian ug nagtaho sa pag-alagad sa kanataran sa kataposan nianang bulana!

Walay nagtuon sa Bibliya uban nako, apan sa dihang mobisita ko sa pamilyang Isiocha, nakakat-on kog mga pulong sa pagtuo ug pagdasig gikan sa Kasulatan ug nakabaton ug pipila ka literatura sa Bibliya. Sa Disyembre 11, 1954, sa usa ka distritong kombensiyon sa Aba, akong gipasimbolohan ang akong pagpahinungod kang Jehova pinaagig bawtismo sa tubig. Ang akong ig-agaw nga akong gipuy-an ug gialagaran ingong aprentis wala na motaganag pagkaon ug pagbansay ug wala gani mobayad bisag usa ka dako alang sa akong mga serbisyo kaniya. Bisan pa niana, wala koy pagdumot kaniya; mapasalamaton lang ko nga duna koy personal nga relasyon uban sa Diyos. Kini naghatag  kanakog kahupayan ug kalinaw sa hunahuna. Ang mga Saksi sa maong dapit maoy mitabang kanako. Gihatagan kog pagkaon sa pamilyang Isiocha, ug ang uban nagpautang nakog kuwarta aron ipuhonan ug gamayng negosyo. Sa tungatunga sa 1955, mipalit kog segunda-mano nga bisekleta, ug sa Marso 1956, nagregular payunir ko. Wala madugay human niadto, nabayran nako ang akong mga utang. Ang ganansiya nga akong nakita sa akong negosyo gamay ra, apan masustentohan na nako ang akong kaugalingon. Ang gitagana ni Jehova igo ra alang kanako.

“Pagkawat” sa Akong mga Igsoon

Sa dihang nagkinaugalingon na ko, ang akong unang gikabalak-an mao ang pagtabang sa akong mga igsoon sa espirituwal nga paagi. Si Papa, tungod sa iyang pagpihig ug hilabihang pagkamatahapon, misupak sa pagkahimo nakong Saksi. Nan, sa unsang paagi matabangan nako ang akong mga igsoon nga makakat-on sa kamatuoran sa Bibliya? Mitanyag ko nga mosuportar sa akong manghod nga lalaki nga si Ernest, busa misugot si Papa nga papuy-on siya uban nako. Dali ra kaayong gisagop ni Ernest ang kamatuoran ug nabawtismohan siya niadtong 1956. Ang iyang kausaban nakapasamot sa pagsupak ni Papa. Bisan pa niana, ang akong igsoong babaye nga naminyo na nakadangat sa kamatuoran uban sa iyang bana. Sa dihang gihangyo nako ang akong ikaduhang manghod nga babaye, si Felicia, sa paggugol sa iyang bakasyon sa eskuylahan uban nako, si Papa nagpanuko sa pag-uyon. Sa wala madugay, si Felicia usab nabawtismohan ingong usa sa mga Saksi ni Jehova.

Sa 1959, mipauli ko sa amoa aron kuhaon si Bernice, ang ikatulo nakong manghod nga babaye, aron mopuyo uban kang Ernest. Nianang higayona nga giatake ko ni Papa, nga nag-akusar nako nga nagkawat sa iyang mga anak. Wala niya masabti nga sila mihimog personal nga desisyon sa pag-alagad kang Jehova. Nanumpa si Papa nga dili gyod niya tugotan si Bernice sa pag-uban kanako. Apan dili mubo ang kamot ni Jehova, tungod kay pagkasunod tuig, gigugol ni Bernice ang iyang bakasyon sa eskuylahan uban kang Ernest. Sama sa iyang mga igsoong babaye, siya midawat sa kamatuoran ug nabawtismohan.

‘Pagkakat-on sa Sekreto’

Sa Septiyembre 1957, misugod ko pag-alagad ingong espesyal payunir, nga naggugol ug mga 150 ka oras sa buluhatong pagsangyaw kada bulan. Ang akong kauban, si Sunday Irogbelachi, ug ako nag-alagad sa usa ka dakong teritoryo sa Akpu-na-abuo, Etche. Sa unang sirkitong asembliya nga among gitambongan didto, 13 ka tawo gikan sa among grupo ang nabawtismohan. Pagkadakong kalipay namo karon nga makita nga duna nay 20 ka kongregasyon sa maong lugar!

Sa 1958, akong nakaila si Christiana Azuike, usa ka regular payunir nga nakig-uban sa Aba East Congregation. Nakadayeg ko sa iyang kasibot, ug sa Disyembre nianang tuiga, nagminyo mi. Sa sayong bahin sa 1959, gitudlo ko ingong nagapanawng magtatan-aw, nga nagaduaw ug nagapalig-on sa mga kongregasyon sa atong espirituwal nga mga igsoon. Sukad niadto hangtod sa 1972, ang akong asawa ug ako nakaduaw halos sa tanang kongregasyon sa katawhan ni Jehova sa sidlakan ug tungang-kasadpan nga Nigeria.

Lagyo kaayo ang mga kongregasyon, ug ang among pangunang sakyanan mao ang bisikleta. Sa dihang nag-alagad mi sa mga kongregasyon sa dagkong mga lungsod, ang among mga igsoon mag-abang ug taksi nga mohatod namo sa sunod nga kongregasyon. Sa pipila ka kahimtang ang mga lawak nga among giestaran yuta ug mga salog ug walay kisame. Nangatulog mi sa mga higdaanan nga hinimo sa mga bulos sa palmang raffia. Ang ubang mga higdaanan dunay kutson nga ginama sa sagbot ug gisapawan ug banig; ang uban wala gayoy kutson. Dili problema namo ang gidaghanon ug kalidad sa pagkaon. Kay nakakat-on na sa miagi nga magmakontento sa diyutayng pagkaon, malipay ra mi sa bisan unsang pagkaon nga itagana, ug gikalipay kaayo kana sa tagbalay nga nag-abiabi namo. Ang ubang mga siyudad walay elektrisidad niadtong mga adlawa, busa kanunay ming magdala ug lampara nga de-gas. Apan, bisan pa sa malisod nga mga kahimtang, kami dunay daghang makalilipay nga mga kasinatian uban sa mga kongregasyon.

Niadtong mga tuiga, napabilhan gayod namo ang tambag ni apostol Pablo: “Kon kita adunay makaon ug ikabesti, kita magmakontento na niining mga butanga.” (1 Timoteo 6:8) Pinaagi sa kalisdanan, si Pablo nakakat-on sa sekreto nga nakatabang niya sa pagpabiling kontento. Unsa man kana? Siya miingon: “Ako makamao gayong magkinabuhi sa kawalad-on, ako makamao gayong magkinabuhi sa kadagaya. Sa tanang butang ug sa tanang kahimtang  nakat-onan ko ang sekreto kon unsaon pagkabusog ug kon unsaon pagkagutom, kon unsaon sa pagkinabuhi sa kadagaya ug kon unsaon sa pag-antos sa kawalad-on.” Among nakat-onan ang mao gihapong sekreto. Si Pablo usab miingon: “Sa tanang butang ako adunay kusog pinaagi kaniya [ang Diyos] nga naghatag ug gahom kanako.” (Filipos 4:12, 13) Tinuod gayod kana sa among kahimtang! Nasinati namo ang pagkakontento, ang bug-os nga sukod sa makapalig-on nga Kristohanong mga kalihokan, ug kalinaw sa hunahuna.

Pag-alagad sa mga Kongregasyon Ingong Pamilya

Sa ulahing bahin sa 1959, natawo ang among unang anak nga lalaki, si Joel, ug sa 1962, misunod ang ikaduhang anak nga lalaki, si Samuel. Si Christiana ug ako nagpadayon diha sa nagapanawng buluhaton, nga nagaduaw sa mga kongregasyon uban sa among mga anak. Sa 1967, mibuto ang giyera sibil sa Nigeria. Gisirad-an ang mga eskuylahan tungod sa way-puas nga pagpamomba sa ayroplano. Ang akong asawa maoy usa ka maestra sa wala pa siya miduyog kanako sa nagapanawng buluhaton, busa panahon sa gubat, iyang gitudloan ang mga bata diha sa balay. Sa pag-edad ug sayis, si Samuel makamao nang mobasa ug mosulat. Sa dihang mitungha siya human sa gubat, abante siyag duha ka ang-ang kay sa iyang mga katalirongan.

Niadtong panahona, wala namo masinati sa bug-os ang mga kalisdanan sa pagmatuto ug mga anak samtang nagpabilin pa mi diha sa nagapanawng buluhaton. Apan, mapuslanon kaayo alang namo ang pagkahimong mga espesyal payunir niadtong 1972. Kini nagtugot kanamo sa pagpuyo sa usa ka lugar aron mahatagan namog igong pagtagad ang espirituwalidad sa among pamilya. Sayosayo pa niana, among gitudloan ang among mga anak sa bili sa diyosnong pagkakontento. Sa 1973, si Samuel nabawtismohan, ug si Joel nagregular payunir nianang tuiga gihapon. Ang duha namo ka anak naminyo sa buotan nga Kristohanong mga babaye ug karon sila duna nay kaugalingong mga pamilya nga anaa sa kamatuoran.

Ang Kagul-anan sa Sibil nga Kagubot

Sa dihang mibuto ang giyera sibil, ako nag-alagad sa usa ka kongregasyon sa Onitsha ingong magtatan-aw sa sirkito, nga giubanan sa akong pamilya. Ang maong gubat dugang nagpasiugda kanamo sa kakawangan sa pagtigom ug materyal nga mga butang o pagsalig niana. Nakita nako ang mga tawo nga nangalagiw aron maluwas ang ilang kinabuhi—nga nagbiya sa ilang bililhong mga kabtangan diha sa kadalanan.

Samtang migrabe ang gubat, ang tanang lig-og-lawas nga mga lalaki gipangrekluta. Daghang igsoon nga midumili sa pagpalista ang gipaantos. Dili mi libreng makalihoklihok. Ang kanihit sa pagkaon nakapahinabog dakong kaguliyang ug kasamok sa nasod. Ang prisyo sa tunga sa kilo nga balanghoy misaka gikan sa 7 sentimos ngadto sa 14 dolyares (T.B.) ug ang usa ka tasang asin gikan sa 8 dolyares ngadto sa 42 dolyares (T.B.). Ang gatas, mantekilya, ug kamay dili na mabatonan. Aron mabuhi, naglubok mig hilaw nga kapayas ug gisagolan kinig diyutayng harina sa balanghoy. Mangaon sab mi ug mga apan-apan, panit sa balanghoy, dahon sa antuwanga, romblon—bisan unsang dahon nga among makit-an. Mahal kaayo ang karne, mao nga manakop kog mga halo aron sud-anon sa mga bata. Apan, bisag unsa pa ka lisod ang kahimtang, kanunay ming gitagan-ag pagkaon ni Jehova.

Apan, mas peligroso pa gayod ang kakulang sa espirituwal nga pagkaon nga gipahinabo sa gubat. Kadaghanan sa mga igsoon mikalagiw gikan sa dapit nga naggubatay ug nangadto sa kalasangan o sa ubang mga baryo, ug sa ilang pagpaingon didto, lagmit nawad-an sila sa tanan nilang mga  basahon sa Bibliya. Gawas pa, ang barikada nga gihimo sa mga tropa sa kagamhanan wala magpasulod sa bag-ong literatura sa Bibliya ngadto sa nasod sa Biafra. Bisan tuod kadaghanan sa mga kongregasyon naningkamot sa pagpahigayon ug mga tigom, ang espirituwalidad sa mga igsoon naapektohan tungod kay ang instruksiyon gikan sa sangang buhatan dili na man makaabot kanila.

Pagbuntog sa Espirituwal nga Kagutom

Ang nagapanawng mga magtatan-aw naghimo kutob sa ilang maarangan sa pagpadayon sa kahikayan sa pagduaw sa matag kongregasyon. Sanglit daghan nang mga igsoon ang nangalagiw gikan sa mga lungsod, gipangita ko sila bisan asa sila makaplagan. Usa ka higayon niana, gibilin nako ang akong asawa ug mga anak sa usa ka luwas nga lugar ug mibiyahe ko nga nag-inusara sulod sa unom ka semana, nga nagaduaw sa lainlaing mga baryo ug mga dapit sa kalasangan nga nangita sa mga igsoon.

Samtang nag-alagad sa usa ka kongregasyon sa Ogbunka, nakabalita ko nga dunay daghang Saksi sa Isuochi sa probinsiya sa Okigwe. Busa namalihog ko ug usa ka tawo sa pagpahibalo sa mga igsoon sa maong lugar sa pagtigom diha sa usa ka plantasyon sa kasoy nga nahimutang diha sa baryo sa Umuaku. Ang usa ka tigulang nga igsoong lalaki ug ako nagbisikleta ug mga 15 kilometros paingon sa maong plantasyon, diin nagtigom ang mga 200 ka Saksi nga naglakip sa mga babaye ug mga bata. Sa tabang sa usa ka payunir nga sister, nakaplagan nako ang laing grupo sa duolag usa ka gatos ka Saksi, nga nanago sa kalibonan sa Lomara.

Si Lawrence Ugwuegbu kauban sa grupo sa maisogong mga igsoon nga nagpuyo sa nagusbat-sa-gubat nga lungsod sa Owerri. Iya kong gipahibalo nga dunay daghang Saksi sa Ohaji. Dili sila libreng makalihoklihok, tungod kay ang mga sundalo miokupar sa maong lugar. Nagbisikleta ming duha paingon didto sa gabii ug nakahimamat ug mga 120 ka Saksi didto sa kinoralang pundok sa mga balay nga gipanag-iya sa usa ka igsoon. Gigamit usab namo ang maong kahigayonan sa pagduaw sa pipila ka Saksi diha sa ilang mga tagoanan.

Gipameligro ni Brader Isaac Nwagwu ang iyang kinabuhi sa pagtabang nako sa pagpangita sa nagkatibulaag nga mga igsoon. Gihatod ko niya sakay sa usa ka baroto tabok sa Suba sa Otamiri aron himamaton ang kapin sa 150 ka Saksi nga nagtigom didto sa Egbu-Etche. Usa ka igsoong lalaki didto miingon: “Kini ang kinamaayohang adlaw sa akong kinabuhi! Wala ko magtuo nga makakita pa ako pag-usab ug usa ka magtatan-aw sa sirkito. Kon mamatay man ko karon samtang nagpadayon pa kining gubata, kontento na ko.”

Nameligro akong reklutahon, apan subsob kong gibati ang panalipod ni Jehova. Usa ka hapon niana, samtang mipauli ko sa akong gipuy-an human mahimamat ang mga 250 ka igsoon, usa ka pundok sa mga sundalo ang mipara kanako diha sa usa ka barikada. “Nganong wala man ka magsundalo?” sila nangutana. Gipatin-aw nako nga ako usa ka misyonaryo nga nagwali sa Gingharian sa Diyos. Naamgohan nako nga determinado sila sa pagdakop kanako. Human sa daklit, hilom nga pag-ampo, akong giingnan ang ilang kapitan, “Palihog buhii ako.” Makapatingala, siya mitubag, “Miingon ka ba nga buhian ka namo?” “Oo,” mitubag ko, “buhii ako.” Matod niya, “Makalakaw ka na.” Wala na makatingog ang mga sundalo.—Salmo 65:1, 2.

Ang Pagkakontento Nagdalag Dugang mga Panalangin

Human matapos ang gubat sa 1970, nagpadayon ko sa pag-alagad diha sa sirkitong buluhaton. Nakapribilehiyo ko sa pag-organisar pag-usab sa mga kongregasyon. Dayon, si Christiana  ug ako nag-alagad ingong mga espesyal payunir hangtod sa 1976, sa dihang gitudlo na usab ako ingong magtatan-aw sa sirkito. Sa tungatungang bahin sa maong tuig, giasayn ko sa distritong buluhaton. Pito ka tuig sa ulahi, ang akong asawa ug ako gidapit sa pag-alagad sa sangang buhatan sa mga Saksi ni Jehova sa Nigeria, ang among pinuy-anan karon. Dinhi sa sanga, kanunayng tuboran sa dakong kalipay alang namo ang pagkakita pag-usab sa mga igsoong lalaki ug babaye nga among nahimamat panahon sa giyera sibil ug sa ubang mga panahon ug kinsa nag-alagad gihapon kang Jehova nga matinumanon.

Latas sa katuigan, si Christiana maoy usa gayod ka talagsaong tigpaluyo ug maunongong kauban nako. Ang iyang positibo ug determinado nga espiritu, bisan pa sa mga suliran sa panglawas nga iyang giantos sukad pa niadtong 1978, nakatabang kanako sa pagpadayon. Among nasinati ang kamatuoran sa mga pulong sa salmista: “Si Jehova magpalig-on kaniya sa ibabaw sa higdaanan sa balatian.”—Salmo 41:3.

Sa paghinumdom sa maong mga katuigan sa teokratikanhong kalihokan, mapasalamaton gayod ako kang Jehova tungod sa iyang kahibulongang mga panalangin. Kay kontento sa iyang mga tagana, ako makaingon gayod nga nakaplagan ko ang tumang kalipay. Ang kalipay sa pagkakita sa akong mga igsoon, mga anak, ug sa ilang mga pamilya nga tanan nag-alagad kang Jehova uban kanako ug sa akong asawa maoy usa gayod ka panalangin nga dili hitupngan. Ako gitagbaw ni Jehova uban sa tugob ug makahuloganon nga kinabuhi. Walay usa sa akong mga tinguha ang wala matuman.

[Footnote]

[Kahon sa panid 27]

Usa ka Tukma-sa-Panahon nga Kahikayan nga Nakatabang sa Pagpalig-on sa Panag-igsoonay

Sa tungatunga sa katuigan sa 1960, ang panagbangi tali sa etnikong mga grupo sa amihanan ug sidlakan nga Nigeria nakapatunghag kagubot, pag-alsa, kalapasan, ug etnikong kapintasan. Kining maong kaugmaran nakahatag ug dakong problema sa mga Saksi ni Jehova, kinsa determinado nga magpabiling neyutral sa maong panag-away. Mga 20 ka Saksi ang gipamatay. Kadaghanan nawad-an sa ilang mga kabtangan.

Sa Mayo 30, 1967, ang sidlakang mga estado sa Nigeria mibulag gikan sa pederasyon, nga nagporma sa Republika sa Biafra. Gipalihok ang pederal nga kasundalohan, ug ang bug-os nga pagbabag gipahamtang batok sa Biafra. Tungod niana misunod ang dugoon ug mapintas nga giyera sibil.

Ang neyutralidad sa mga Saksi ni Jehova sa dapit sa Biafra naghimo kanilang mga tumong sa pag-atake. Ang mga mantalaan nagpatik ug mapungtanon nga mga komento, nga nagsulsol sa panghunahuna sa publiko batok kanila. Bisan pa niana, gipaneguro ni Jehova nga ang iyang mga alagad makadawat ug espirituwal nga pagkaon. Sa unsang paagi?

Sayo sa 1968, usa ka alagad sa gobyerno ang giasayn ngadto sa usa ka opisina sa Uropa ug ang lain giasayn ngadto sa usa ka tugpahanan sa Biafra. Silang duha maoy mga Saksi. Ang ilang asaynment nagbutang kanila sa isigkatumoy sa bugtong koneksiyon tali sa Biafra ug sa ubang mga nasod. Kining duha ka Saksi miboluntaryo alang sa peligrosong tahas sa paghatod sa espirituwal nga pagkaon ngadto sa Biafra. Mitabang usab sila sa pagtaganag mga hinabang ngadto sa atong nagkalisodlisod nga mga igsoon. Kining duha ka igsoong lalaki nakapadayon sa maong hinungdanong kahikayan latas sa gubat, nga natapos sa 1970. Usa kanila sa ulahi miingon, “Kining maong kahikayan maoy usa ka butang nga wala gayod planoha sa mga tawo.”

[Hulagway sa panid 23]

Sa 1956

[Hulagway sa panid 25]

Sa 1965, uban sa among mga anak nga lalaki, si Joel ug Samuel

[Hulagway sa panid 26]

Pagkadakong panalangin ang pag-alagad kang Jehova ingong pamilya!

[Hulagway sa panid 27]

Karon, si Christiana ug ako nag-alagad diha sa sanga sa Nigeria