Angay Bang Magwali ug Politika ang Klero?

“ANG pag-apil sa politika makatabang sa mga kabos, gisultihan sa usa ka arsobispo sa Canada ang mga peregrino . . . Bisan pag ang sistema sa politika daw wala mahiuyon sa kabubut-on sa Diyos, ‘kinahanglang kita malangkit aron makahatag ug hustisya sa mga kabos.’”—Catholic News.

Ang mga taho bahin sa pagpahayag sa senyor nga mga klerigo nga sila pabor sa pagkalangkit sa relihiyon sa politika maoy dili talagsaon; dili usab talagsaon nga ang mga pangulo sa relihiyon adunay politikanhong katungdanan. Gitinguha sa pipila ka klerigo ang paghinlo sa politika. Ang uban gidayeg ug gihinumdoman tungod sa ilang mga kampanya bahin sa mga isyu sama sa panagsama sa nagkalainlaing rasa ug paghunong sa pagpangulipon.

Bisan pa niana, dili moangay ang daghang membro nga ang ilang mga magwawali may dapigan sa politikanhong mga isyu. “Ang Protestanteng mga magsisimba mao ang nagkuwestiyon usahay sa pag-apil sa ilang klero sa publikong mga isyu,” matod sa usa ka artikulo bahin sa politikanhong teolohiya diha sa Christian Century. Gibati sa daghang relihiyosong mga tawo nga sagrado kaayo ang simbahan busa sila dili angayng moapil sa politika.

Ang pag-apil sa klero sa politika mopatunghag pipila ka makaiikag nga mga pangutana nga mahinungdanon sa tanan nga buot makakitag mas maayong kalibotan. Ang mga magwawali sa Kristiyanidad makahinlo ba sa politika? a Ang pagwali bahin sa politika mao ba ang paagi sa Diyos sa pagkab-ot ug mas maayong gobyerno ug mas maayong kalibotan? Ang orihinal nga katuyoan sa Kristiyanidad mao ba ang pagpaila ug usa ka bag-ong paagi sa pagdumala sa politika?

Pagsugod Pag-apil sa mga Magwawali sa Politika

Sa The Early Church, ang historyanong si Henry Chadwick nag-ingon nga ang unang Kristohanong kongregasyon nailhan tungod sa “kawalay-pagtagad niini sa paghupot ug gahom niining kalibotana.” Kadto maoy “dili-politikanhon, dili-samokan, ug supak-sa-gubat nga pundok.” Ang A History of Christianity nag-ingon: “Hugot ang pagtuo sa mga Kristohanon nga sila dili angayng maghupot ug politikanhong katungdanan . . . Sa sinugdan sa ikatulong siglo si Hippolytus miingon nga ang Kristohanong batasan segun sa kasaysayan nagbaod nga ang usa ka sibikong mahistrado moluwat sa iyang katungdanan ingong usa ka kinahanglanon aron moanib sa Simbahan.” Hinuon, ang mga lalaki nga matinguhaon ug gahom inanayng nagsugod pagpangulo sulod sa daghang kongregasyon nga naghatag ug maulog-ulogon nga mga titulo sa ilang kaugalingon. (Buhat 20:29, 30) Buot sa pipila nga mahimong mga pangulo sa relihiyon ug mga politiko. Ang usa ka kalit nga kausaban sa gobyerno sa Roma mihatag sa maong mga pangulo sa simbahan sa ilang gitinguha nga kahigayonan.

 Sa tuig 312 K.P., ang pagano nga Romanong Emperador Constantino nahimong mahigalaon sa mga Kristohanon lang sa ngalan. Katingalahan, ang mga obispo sa simbahan andam nga makigkompromiso sa paganong emperador ilis sa mga pribilehiyo nga iyang ihatag kanila. “Ang Simbahan dugang ug dugang nalangkit sa hinungdanon nga politikanhong mga desisyon,” misulat si Henry Chadwick. Unsay epekto diha sa mga pangulo sa simbahan ang ilang pag-apil sa politika?

Ang Epekto sa Politika Diha sa mga Magwawali

Ang ideya nga ang Diyos mogamit sa mga pangulo sa simbahan ingong mga politiko ilabinang gipasiugda ni Augustine, usa ka impluwensiyado nga teologong Katoliko sa ikalimang siglo. Iyang napanan-aw nga ang simbahan maoy magmando sa mga nasod ug magpatunghag kalinaw sa katawhan. Apan ang historyanong si H. G. Wells misulat: “Ang kasaysayan sa Uropa gikan sa ikalimang siglo hangtod sa ikanapulog-limang siglo maoy usa gayod ka asoy sa kapakyasan sa paningkamot nga ipatuman kining talagsaong ideya sa diyosnong gobyerno sa kalibotan.” Ang Kakristiyanohan wala makapatunghag kalinaw bisan sa Uropa, labi pa sa kalibotan. Ang gituohan nga Kristiyanidad wala na tuohi sa daghang tawo. Unsay nakaingon?

Ang daghan nga nag-angkong nagwali sa Kristiyanidad nadani sa politika uban ang maayong katuyoan, apan unya nalangkit sila sa daotang mga buhat. Si Martin Luther, nga usa ka magwawali ug maghuhubad sa Bibliya, nabantog tungod sa iyang mga paningkamot sa pagreporma sa Iglesya Katolika. Ugaling lang, ang iyang maisogong baroganan batok sa mga doktrina sa simbahan nakapapopular niya sa mga tawo nga may politikanhong mga motibo sa pagrebelde. Si Luther nawad-an sa pagtahod sa daghan sa dihang siya usab misugod sa pagpahayag sa iyang mga opinyon bahin sa politikanhong mga isyu. Sa sinugdan iyang gidapigan ang mga mamumuo nga mirebelde batok sa malupigon nga hamiling mga tawo. Unya, sa dihang ang pagrebelde nahimong mapintason, iyang gidasig ang hamiling mga tawo nga pukgoon ang rebelyon, nga ilang gihimo, nga mipatay ug libolibong tawo. Dili katingalahan, giisip siya sa mga mamumuo nga usa ka traydor. Gidasig usab ni Luther ang hamiling mga tawo sa ilang pagrebelde mismo batok sa Katolikong emperador. Ngani, ang mga Protestante, nga mao kana ang pag-ila sa mga sumusunod ni Luther, nagpormag usa ka politikanhong organisasyon sukad sa sinugdan sa ilang pagrebelde. Unsay epekto sa gahom diha kang Luther? Kadto nakadaot kaniya. Pananglitan, bisan pag sa sinugdan siya supak sa puwersadong pagdani sa relihiyosong mga magsusupak, sa ulahi iyang gidasig ang iyang politikong mga higala sa pagsunog niadtong misupak sa pagbunyag ug mga masuso.

Si John Calvin maoy usa ka bantogang klerigo sa Geneva, apan siya nakahupot usab ug dako kaayong politikanhong impluwensiya. Sa dihang gipatin-aw ni Michael Servetus nga ang doktrina sa Trinidad walay pasikaranan diha sa Kasulatan, gigamit ni Calvin ang iyang politikanhong impluwensiya sa pagpaluyo sa pagpatay kang Servetus, kinsa gisunog sa estaka. Makalilisang kaayong pagbulag gikan sa mga pagtulon-an ni Jesus!

Tingali kining mga tawhana nalimot sa giingon sa Bibliya diha sa 1 Juan 5:19: “Ang tibuok kalibotan nailalom sa gahom sa usa nga daotan.” May sinsero ba silang tinguha sa paghinlo sa politika sa ilang adlaw, o ang umaabot nga gahom ug pagbatog mga higala nga tag-as ug ranggo ang nakadani kanila? Sa bisan unsang kahimtang, angay nilang hinumdoman ang dinasig nga mga pulong sa tinun-an ni Jesus nga si Santiago: “Wala ba kamo mahibalo nga ang pagpakighigala sa kalibotan maoy pagpakig-away sa Diyos? Busa, bisan kinsa nga buot makighigala sa kalibotan maghimo sa iyang kaugalingon nga kaaway sa Diyos.” (Santiago 4:4) Nahibalo si Santiago nga si Jesus miingon bahin sa iyang mga sumusunod: “Sila dili bahin sa  kalibotan, ingon nga ako dili bahin sa kalibotan.”—Juan 17:14.

Bisan pag ingon, samtang giila nga ang mga Kristohanon angayng dili bahin sa pagkadaotan sa kalibotan, ang daghan mosupak sa pagkaneyutral sa politika, nga maoy tinuod nga pagkahimong “dili bahin sa kalibotan.” Nangangkon sila nga ang maong neyutralidad mopugong sa mga Kristohanon gikan sa aktibong pagpakita ug gugma ngadto sa uban. Nagtuo sila nga ang mga pangulo sa simbahan angayng mopahayag sa ilang opinyon ug makigbahin sa pagpukgo sa kahiwian ug inhustisya. Apan ang neyutralidad nga gitudlo ni Jesus tinuod ba nga wala mahiuyon sa aktibong paghunahuna sa uban? Ang Kristohanon makapabilin bang bulag gikan sa makapabahin nga politikanhong mga isyu ug sa samang panahon makahatag ug praktikal nga tabang sa uban? Kining mga pangutanaha tukion sa sunod artikulo.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 4]

Ang mga pangulo sa simbahan nakigkompromiso sa mga magmamando, sama kang Emperador Constantino, aron makabaton ug politikanhong gahom

[Credit Line]

Musée du Louvre, Paris

[Mga hulagway sa panid 5]

Nganong ang inilang mga pangulo sa relihiyon nadani sa politika?

Augustine

Luther

Calvin

[Credit Lines]

Augustine: ICCD Photo; Calvin: Portrait by Holbein, from the book The History of Protestantism (Vol. II)