Karaang mga Esport ug ang Kahinungdanon sa Pagdaog

“ANG matag tawo nga nagaapil sa usa ka sangka nagapugong sa kaugalingon sa tanang butang.” “Kon ang usa makigsangka . . . diha sa mga dula, dili siya mapurongpurongan gawas kon siya makigsangka subay sa mga lagda.”—1 Corinto 9:25; 2 Timoteo 2:5.

Ang mga dula nga gihisgotan ni apostol Pablo maoy hinungdanong bahin sa karaang Gregong sibilisasyon. Unsay ikasugilon kanato sa kasaysayan bahin sa maong mga sangka ug sa kahinam nga ilang gibati?

Di pa dugay, usa ka pasundayag sa Gregong mga dula, ang Nike—Il gioco e la vittoria (“Nike—Ang Dula ug ang Kadaogan”), gihimo sa Colosseum sa Roma. a Ang gipasundayag nga mga butang nagtanyag ug pipila ka tubag sa maong pangutana ug mga punto nga angayng palandongon maylabot sa panglantaw sa usa ka Kristohanon bahin sa mga esport.

Usa ka Karaang Kalihokan

Ang Gresya dili maoy unang sibilisasyon nga nakigbahin sa mga esport. Bisan pa niana, sa mga ikawalong siglo W.K.P., ang Gregong magbabalak nga si Homer naghubit sa usa ka katilingban nga  gipalihok sa bayanihong mga tumong ug maindigong espiritu, diin ang militaryong kalantip ug pagkaatleta gipabilhan pag-ayo. Ang labing unang Grego nga mga kasaulogan, saysay pa sa maong pasundayag, nagsugod ingong relihiyosong mga pangilin aron sa pagpasidungog sa mga diyos atol sa mga paglubong sa mga bayani. Pananglitan, ang Iliad ni Homer, ang labing karaan nga mabatonang basahon sa Gregong literatura, naghubit kon sa unsang paagi ang hamiling mga manggugubat, nga mga kaubanan ni Achilles, nagbutang sa ilang mga hinagiban atol sa mga rituwal sa paglubong ni Patroclus ug nagtigiay aron pamatud-an ang ilang kaisog diha sa boksing, dumog, paglabay sa discus ug salapang, ug lumba sa karwahe.

Ang samang mga kasaulogan nahimong selebrasyon usab sa tibuok Gresya. Nag-ingon ang usa ka basahon sa pasundayag: “Ang mga kasaulogan nalangkoban sa paninugdang kahigayonan nga niana ang mga Grego, tungod sa pagtahod sa ilang mga diyos, naghiklin sa ilang way-puas ug kanunayng mapintas nga mga away, ug milampos sa pag-ilis sa ilang naandang maindigong espiritu ngadto sa usa ka malinawon apan sinsero ra gihapon nga tumong: kanang iya sa atletikong pagpakig-indig.”

Ang mga grupo sa mga siyudad-estado misagop sa paghimog regular nga panagkatigom diha sa komon nga mga sentro sa pagsimba aron sa pagpasidungog sa ilang mga diyos pinaagig atletikong mga kompetisyon. Miabot ang panahon, upat sa maong mga kasaulogan—ang Olympic ug ang Nemean, nga gipahinungod kang Zeus, ang Pythian ug Isthmian, nga gipahinungod kang Apollo ug Poseidon—misamot ka popular hangtod nga naangkon niini ang dungog nga Panhellenic nga mga kasaulogan. Nga buot ingnon, kini modawat ug mga sumasalmot gikan sa tanang nagsultig-Grego nga mga dapit. Ang mga kasaulogan naglakip sa mga paghalad ug pag-ampo ug nagpasidungog usab sa mga diyos pinaagig labing hawod nga atletiko o artistiko nga mga kompetisyon.

Ang labing karaan ug popular sa maong mga kasaulogan, nga gikaingong sukad pa sa 776 W.K.P., gihimo matag ikaupat nga tuig agig pasidungog kang Zeus sa Olympia. Ang ikaduhang mahinungdanong kasaulogan mao ang Pythian. Sanglit gihimo duol sa labing iladong orakulo sa karaang kalibotan, sa Delphi, kadto naglakip usab sa atletikong mga dula. Apan isip pasidungog sa patron sa mga balak ug musika, nga si Apollo, gipasiugda ang mga awit ug mga sayaw.

Ang mga Dula

Kon itandi sa modernong atletikong mga dula, ang gidaghanon sa mga dula kaniadto limitado ra gayod, ug mga lalaki lamang ang makasalmot. Ang programa sa karaang mga Olympic wala gayod mosobra sa napulo ka dula. Ang mga estatwa, kinulit, mosaiko, ug mga dibuho diha sa mga tibod nga tisa nga gipasundayag diha sa Colosseum naghatag ug limitadong paghulagway bahin sa mga magdudula.

Dihay mga lumba-dagan sa tulo ka distansiya—ang estadyum, nga mga 200 metros; ang double course, nga ikatandi sa 400 metros sa pagkakaron; ug ang long race, nga mga 4,500 metros. Ang mga atleta nagdagan ug nag-ehersisyo nga bug-os hubo. Ang mga magdudula sa pentathlon nag-indigay diha sa lima ka dula: pagdagan, paglayat, paglabay sa discus, salapang, ug dumog. Ang ubang mga bangga naglakip sa boksing ug sa pancratium, nga gihubit ingong “usa ka bangis nga esport nga gikombinar ang boksing ug dumog nga wala maggamit ug glab.” Dayon dihay lumba sa karwahe sa gilay-ong kapin sa walo ka estadyum (1,600 metros), nga may gaan, way-atop nga mga karwahe nga may gagmayng mga ligid nga gibutad sa duha o upat ka nati o gulang nga mga kabayo.

Sobra ka mapintason ug makamatay pa gani ang boksing. Palibot sa ilang mga kumo, ang mga boksidor nagtaod ug mga tinabas sa gahing mga panit sa mananap nga punog makalaksi-sa-unod nga mga metal. Imong mahanduraw kon nganong ang usa ka boksidor nga ginganlag Stratofonte wala na  makaila sa iyang kaugalingon atubangan sa salamin human ang upat ka oras nga pagboksing. Ang karaang mga estatwa ug mga mosaiko magpamatuod nga nangadaot pag-ayo ang dagway sa mga boksidor.

Sa dumog, ang mga lagda naglimite sa paggunit sa ibabaw nga bahin lamang sa lawas, ug ang mananaog mao kadtong unang makahawid sa iyang kontra nga dili na makalihok diha sa yuta sa tulo ka higayon. Sa kasukwahi, sa pancratium wala idili ang paggunit. Ang mga sumasalmot makapatid, makasukmag, ug makalubag sa mga lutahan. Mao ray gidili ang paglusak sa mata, pagkamras, ug pagpaak. Ang tumong mao ang paghawid sa iyang kaaway nga dili na makalihok diha sa yuta ug pagpugos kaniya sa pagsurender. Ang uban nag-isip niini nga mao “ang kinamaayohang talan-awon sa tibuok Olympia.”

Ang nabantog pag-ayong away sa pancratium sa kakaraanan gikaingon nga nahitabo sa final sa Olympic niadtong 564 W.K.P. Si Arrhachion, nga niadtong tungora gituok, abtik kaayong nakalubag sa usa sa mga tudlo sa tiil sa iyang gikabugno. Ang iyang kontra, nga nadaog sa tumang kasakit, misurender sa mismong gutlo sa wala pa kabugtoi sa gininhawa si Arrhachion. Ang mga maghuhukom nagproklamar sa patayng lawas ni Arrhachion nga mananaog!

Ang lumba sa karwahe mao ang labing bantog sa mga dula ug maoy labing popular taliwala sa hamiling mga tawo, kay ang mananaog dili mao ang magkakabayo kondili ang tag-iya sa karwahe ug sa mga kabayo. Ang kritikal nga mga gutlo sa bangga mao ang pagsugod sa lumba, sa dihang ang mga magkakabayo kinahanglang magpabilin diha sa linya nga ilang gidaganan, ug labaw sa tanan sa matag liko nila libot sa mga poste diha sa matag tumoy sa dalan. Ang mga kasaypanan o mga kalapasan sa lagda mahimong makapahinabog mga aksidente nga maoy makapahimo niining lumbaa nga mas makapaukyab.

Ang Ganti

“Ang tanang magdadagan sa usa ka lumba modagan,” matod ni apostol Pablo, “apan usa lamang ang makadawat sa ganti?” (1 Corinto 9:24) Ang pagdaog mao ang labing hinungdanong butang. Walay pilak o tumbaga nga medalya, walay ikaduha o ikatulong ganti. “Ang kadaogan, o ‘Nike,’ mao gayod ang tumong sa atleta,” misaysay ang pasundayag. “Kadaogan lamang ang makatagbaw niini kay mao lamang kini ang tinuod nga banaag sa iyang personal nga kinaiya, sa pisikal ug sa moral, ug ang garbo sa iyang yutang natawhan.” Ang maong tinamdan gisuma diha sa usa ka tudling pulong ni Homer: “Nakakat-on ako nga mohawod kanunay.”

Ang ganti nga gihatag sa usa ka mananaog sa Panhellenic nga mga Dula maoy bug-os simboliko—usa ka purongpurong sa mga dahon. Gitawag kadto ni Pablo nga “purongpurong nga madunot.” (1 Corinto 9:25) Apan, ang maong ganti adunay lalom nga kahulogan. Naghawas kadto sa mismong puwersa sa kinaiyahan nga naghatag sa mga gahom niini diha sa mananaog. Ang kadaogan, nga maoy gitinguha pag-ayong makab-ot, nagpasabot sa pag-uyon sa mga diyos ug mga diyosa. Ang mga eksibit nagpamatuod kon sa unsang paagi ang karaang mga eskultor ug mga tigdibuho naghanduraw kang Nike, ang pak-an nga Gregong diyosa sa kadaogan, nga nagpurongpurong sa mananaog. Ang pagdaog diha sa Olympia maoy kinapungkayan sa karera sa tanang atleta.

Ang mga purongpurong sa Olympic gigama sa ihalas nga mga dahon sa olibo—dahon sa pino sa Isthmian, laurel sa Pythian, ug ihalas nga kintsay sa Nemean. Ang mga tig-organisar sa mga dula sa ubang lugar nagtanyag ug salapi o ubang mga ganti aron sa pagdani sa labing hawod nga mga  sumasalmot. Daghang gidispley nga mga tibod sa maong pasundayag maoy mga ganti sa Panathenaic nga mga Dula, nga gihimo sa Atenas agig pasidungog sa diyosang si Atena. Kining maong mga tibod gisudlan kaniadto ug bililhong lana sa olibo gikan sa Attica. Ang kinulit diha sa usa ka kilid sa usa sa mga tibod naghulagway sa maong diyosa ug nasulatan sa mga pulong nga “ganti alang sa mga bangga ni Atena.” Sa pikas kilid adunay hulagway sa usa ka partikular nga dula, lagmit ang dula nga maoy gidag-an sa atleta.

Ang Gregong mga siyudad nalipay sa pagpaambit sa kabantog sa ilang mga atleta, kansang mga kadaogan naghimo kanilang mga bayani sa ilang mga komunidad nga natawhan. Ang pagbalik sa mananaog gisaulog uban ang mga parada sa kadaogan. Gipatindogan silag mga estatwa ingong mga halad sa pasalamat ngadto sa mga diyos—usa ka pasidungog nga kasagarang dili ihatag ngadto sa mga tawo—ug ang mga magbabalak nag-awit bahin sa ilang kaisog. Human niana ang mga mananaog maoy palabihon diha sa unang mga dapit sa publikong mga seremonya ug makadawat ug pensiyon nga gasto sa publiko.

Mga Gymnasium ug ang mga Atleta Niini

Ang indigay sa mga atleta giisip nga hinungdanong bahin sa kaugmaran sa usa ka molupyo nga sundalo. Dunay mga gymnasium ang tanang Gregong mga siyudad, diin ang pisikal nga pagbansay alang sa mga batan-ong lalaki gilakipan sa pagtudlog intelektuwal ug espirituwal nga mga pagtulon-an. Ang mga bilding sa mga gymnasium gitukod libot sa dagkong mga hawanan alang sa pag-ehersisyo, nga gilibotan sa mga portiko ug uban pang inaptan nga mga lugar nga gigamit ingong mga librarya ug mga klasehanan. Ang maong mga institusyon ginaduaw ilabina sa batan-ong mga lalaki nga anak sa adunahang mga pamilya nga makadeboto ug panahon sa pagtuon inay sa pagtrabaho. Dinhi, ang mga atleta mopailalom sa dugay, puliki kaayo nga pagpangandam sa mga dula sa tabang sa mga tigbansay, nga maoy magtakda usab sa mga pagkaon ug magtino nga walay mahimong pagpakigsekso.

Ang pasundayag sa Colosseum naghatag ug kahigayonan sa mga bisita pagdayeg sa nindot nga mga hulagway sa karaang mga atleta, nga kadaghanan maoy Romanhong mga kinopya sa orihinal nga Gregong mga eskultura. Sanglit sa karaang Gregong ideolohiya, ang pagkahingpit sa lawas motumbas sa moral nga pagkahingpit ug maoy eksklusibong kabtangan sa mga adunahan kaniadto, kining maayog-porma nga mga lawas sa madaogong mga atleta naghawas sa usa ka pilosopikanhong mga panghunahuna. Gipabilhan sa mga Romano ang maong mga eskultura ingong mga buhat sa arte, nga daghan niini gidayandayan sa mga estadyum, mga kaligoanan, mga dagkong balay, ug mga palasyo.

Taliwala sa mga Romano, ang pintas nga mga talan-awon kanunayng popular, mao nga sa tanang Gregong mga bangga nga gihimo sa Roma, ang boksing, dumog, ug ang pancratium maoy gikahinaman pag-ayo. Giisip sa mga Romano ang maong mga esport, dili ingong usa ka indigay tali sa mga managsama aron sa pagtigi sa ilang tagsatagsa ka abilidad, kondili ingong usa ka yanong kalingawan. Ilang gihiklin ang orihinal nga ideya sa mga esport nga bug-os apilan lamang sa superyor nga mga atletang-manggugubat ingong bahin sa ilang pagbansay. Hinunoa, gius-os sa mga Romano ang Gregong mga dula ingong makapahimsog nga ehersisyo atubangan sa mga kaligoanan o sa mga tumatan-aw sa esport nga gihimo sa mga propesyonal gikan sa ubos nga hut-ong sa katilingban, nga walay kalainan sa mga bangga sa mga gladyador.

 Ang mga Kristohanon ug ang mga Dula

Ang relihiyosong kinaiyahan sa mga dula maoy usa ka rason sa unang-siglong mga Kristohanon sa paglikay niana, kay “aduna bay panag-uyon ang templo sa Diyos uban sa mga idolo?” (2 Corinto 6:14, 16) Komosta na man ang mga esport karon?

Dayag nga ang modernong mga esport wala magpasidungog sa paganong mga diyos. Apan, dili ba tinuod nga ang pipila ka esport naliminan sa samag-relihiyosong kadasig, nga sama sa gibati sa karaang mga Romano ug mga Grego? Dugang pa, sama sa gipakita sa mga taho sa di pa dugayng katuigan, ang pipila ka atleta andam sa paggamit ug mga droga nga makapausbaw sa ilang katakos aron lamang makadaog, nga makapameligro sa ilang panglawas ug bisan sa ilang kinabuhi.

Alang sa mga Kristohanon, ang pisikal nga kalamposan limitado kaayog bili. Ang espirituwal nga mga hiyas sa “natago nga pagkatawo sa kasingkasing” maoy makapatahom kanato sa panan-aw sa Diyos. (1 Pedro 3:3, 4) Atong giila nga dili tanan niadtong makigbahin sa mga esport karon adunay mabangis nga espiritu sa pagpakig-indig, apan daghan ang aduna niana. Ang pagpakig-uban kanila makatabang ba kanato sa pagsunod sa Kasulatanhong tambag nga ‘dili magabuhat ug bisan unsa tungod sa pagkamatigion o tungod sa pagpaimportante sa kaugalingon, kondili magpakita ug pagpaubos sa hunahuna?’ O ang maong pagpakig-uban dili ba mosangpot sa “pagdumtanay, panag-away, pangabugho, mga pagsinta sa kasuko, mga pakigtigi, mga pagkabahinbahin”?—Filipos 2:3; Galacia 5:19-21.

Daghang modernong mga esport nga magdapatay ang mga magdudula may purohang moulbo ang kapintasan. Bisan kinsa nga madani sa maong mga esport angayng maghinumdom sa mga pulong sa Salmo 11:5: “Si Jehova magausisa sa matarong ug sa daotan, ug si bisan kinsa nga nahigugma sa kapintasan ginadumtan gayod sa Iyang kalag.”

Kon anaa sa hustong lugar niini, ang ehersisyo mahimong makalingaw, ug si apostol Pablo nag-ingon nga “ang lawasnong pagbansay may diyutayng kapuslanan.” (1 Timoteo 4:7-10) Bisan pa niana, sa dihang naghisgot siya bahin sa Gregong mga dula, si Pablo tukmang naggamit niini aron lamang iilustrar ang kahinungdanon nga ang mga Kristohanon angayng magbaton sa mga hiyas sama sa pagpugong-sa-kaugalingon ug pagkamalahutayon. Labaw sa tanan, ang tumong nga gipaningkamotan ni Pablo nga makab-ot mao ang pagdawat sa hinatag-Diyos nga “purongpurong” sa kinabuhing walay kataposan. (1 Corinto 9:24-27; 1 Timoteo 6:12) Niana, siya nagpahilunag panig-ingnan alang kanato.

[Footnote]

[Kahon/Mga hulagway s panid 31]

Ang Boksidor Human ang Laing Boksing

Kining ikaupat nga siglo W.K.P. nga tumbaga nagpakita sa makadaot nga mga epekto sa karaang boksing, nga, sumala pa sa katalogo sa eksibit sa Roma, “ang kalig-on sa boksidor . . . nga nakigbugno sa makaugtas nga mga sinukmagay, nga niana ang ‘samad nga gisamaran pag-usab,’ gidayeg pag-ayo ingong usa ka maayong panig-ingnan.” “Ang naangkong mga samad gikan sa mao pay pagkahuman nga boksing idugang sa mga samad nga naangkon sa unang pagsinukmagay,” nag-ingon ang maong kahubitan.

[Hulagway sa panid 29]

Ang lumba sa karwahe maoy labing popular sa mga dula sa karaang mga kompetisyon

[Hulagway sa panid 30]

Gihanduraw sa karaang mga tigdibuho si Nike, ang pak-an nga diyosa sa kadaogan, nga nagpurongpurong sa mananaog