Pagsusi sa mga Bahandi ni Chester Beatty

“TUGOB sa mga bahandi sa daghang nahanaw nga mga sibilisasyon, . . . makapahingangha ang katahom sa gigming nga mga hulagway ug mga dibuho niini.” Ingon niana ang mubo nga paghubit sa kanhi tagdumala nga si R. J. Hayes sa Chester Beatty Library sa Dublin, Irlandia. Ania dinhi ang tuman ka dakong koleksiyon sa mahal kaayong mga butang sa kakaraanan, makabibihag nga mga buhat sa arte, ug talagsaong mga basahon ug mga manuskrito nga bililhon kaayo. Busa kinsa ba diay si Chester Beatty? Ug unsang mga bahandi ang iyang nakolekta?

Si Alfred Chester Beatty, nga natawo niadtong 1875 sa New York, T.B.A., adunay dugo nga Scottish, Irlandes, ug Ingles. Sa nag-32 anyos na siya, nahimo siyang sapian kaayo ingong usa ka inhenyero ug konsultant sa usa ka minahan. Sa tibuok niyang kinabuhi, iyang gigamit ang dakong bahandi sa pagpangolektag matahom ug hamiling mga butang. Sa iyang pagkamatay niadtong 1968 sa pangedarong 92, gibilin ni Beatty ang iyang tibuok nga koleksiyon ngadto sa katawhan sa Irlandia.

Unsay Iyang Nakolekta?

Daghan kaayo ug nagkadaiya ang koleksiyon ni Beatty. Mga 1 ka porsiyento lamang niini ang ipasundayag sa bisan unsang panahon. Nakatigom siyag talagsaon ug bililhong mga butang gikan sa nagkalainlaing yugto sa panahon ug mga kultura nga mokabat ug libolibong katuigan—gikan sa Uropa sa Edad Medya ug sa panahon sa Renaissance ug sa daghang nasod sa Asia ug Aprika. Pananglitan, ang iyang koleksiyon sa Hapones nga pulidong mga kinulit sa kahoy giisip nga usa sa labing nindot sa kalibotan.

Ang koleksiyon nga lahi ra kaayo sa mga buhat sa arte mao ang makapaikag nga koleksiyon sa kapin sa usa ka gatos ka Babilonyanhon ug Sumerianhong mga papan nga yutang kulonon nga dunay karaang cuneiform nga mga kinulit. Ang mga tawo nga nagkinabuhi sa Mesopotamia kapin sa 4,000 ka tuig kanhi nagkulit sa detalyadong talaan bahin sa ilang kinabuhi diha sa basa nga mga papan nga kulonon, ug unya ila kining gipagba sa kalayo. Daghan sa maong mga papan nakalahutay hangtod karon, nga mohatag kanatog tin-aw nga pamatuod bahin sa pagkakaraan sa arte sa pagsulat.

Pagkahilig sa mga Basahon

Maorag naikag si Chester Beatty sa artistikong paagi sa paggama ug nindot nga mga basahon. Nangolekta siyag libolibong sekular ug relihiyosong mga tomo, lakip na ang pipila ka kopya sa Koran nga makutihong pagkadayandayan. Matod sa usa ka magsusulat, siya “nadani sa pagkabagay sa porma sa Arabikanhong mga letra, . . . ug ang iyang kaikag sa mga bulok napukaw tungod sa pagdayandayan ug nipis nga bulawan ug plata ug sa uban pang sidlak nga minerales diha sa maartehong mga letra nga sinulat sa kamot.”

Naikag usab si Chester Beatty sa jade, sama nga naikag usab niini ang pipila ka emperador sa Tsina sa mas unang mga siglo. Ilang giisip ang maayong klase nga jade nga labing bililhon sa tanang bato, mas bililhon pa kay sa bulawan. Ang maong mga magmamando nagsugo sa batid nga mga artisano sa pagtabas sa dagkong mga batong jade aron himoon kining hamis, nigpis nga mga piraso. Dayon gisulatan sa batid nga mga artisano ang maong mga panid nga gama sa jade sa nindot nga mga sinulat sa kamot ug gikulitan ug mga ilustrasyon ginamit ang bulawan, sa ingon nagama ang pipila sa labing makapahinganghang mga basahon nga nahimo sukad. Ang koleksiyon ni Beatty sa maong mga basahon gibantog sa kalibotan.

Bililhon Kaayong mga Manuskrito sa Bibliya

Alang sa mga nagmahal sa Bibliya, ang labing bililhong mga bahandi ni Chester Beatty mao ang iyang labihan ka dakong koleksiyon sa mga manuskrito sa Bibliya sa kakaraanan ug sa Edad Medya. Ang matahom  nga gidayandayanang mga manuskrito nagpaila sa pailob ug artistikong kahanas sa mga magkokopya nga nagkopya niini nga kinamot. Ang pinatik nga mga basahon nagpakita sa katakos ug kahanas sa unang mga tighimog libro ug mga tig-imprenta. Pananglitan, ang Biblia Latina gipatik sa Nuremberg niadtong 1479 ni Anton Koberger, nga nagkinabuhing halos katalirongan ni Johannes Gutenberg ug siya gihubit ingong “usa sa labing mahinungdanon ug madasigon sa unang mga tig-imprenta.”

Usa sa labing talagsaong pasundayag sa Chester Beatty Library mao ang usa ka gama-sa-panit nga manuskrito ni Ephraem, usa ka Siryanong eskolar sa sayong bahin sa ikaupat ka siglo. Si Ephraem nagkutlo pag-ayo gikan sa basahon sa ikaduhang siglo nga gitawag ug Diatessaron. Sa maong basahon ang magsusulat nga si Tatian nag-ipon sa upat ka asoy sa Ebanghelyo sa kinabuhi ni Jesu-Kristo ngadto sa usa ka nagkauyonay nga sugilanon. Gikutlo usab sa ulahing mga magsusulat ang Diatessaron, apan wala nay kopya niini nga makita karon. Ang pipila ka eskolar sa ika-19ng siglo nagduhaduha pa gani nga kini naglungtad. Apan, niadtong 1956, nakaplagan ni Beatty ang komentaryo ni Ephraem bahin sa Diatessaron ni Tatian—usa ka kaplag nga nakatampo sa naglungtad nga pamatuod bahin sa pagkatinuod ug pagkakasaligan sa Bibliya.

Bililhong Koleksiyon sa mga Manuskrito nga Papiro

Nangolekta usab si Beatty ug daghan kaayong manuskrito nga papiro, relihiyoso man ug sekular. Kapin sa 50 ka papirong manuskrito ang gipetsahan nga nagama sa wala pa ang ikaupat nga siglo K.P. Ang uban niining maong mga papiro nakuha gikan sa nagtampuog nga papiro—nga morag tapokanan lamang ug mga biyang papel—nga wala makaplagi didto sa desyerto sa Ehipto sulod sa daghang siglo. Daghang dokumentong papiro dili na gayod kompleto sa dihang kadto gibaligya. Ang mga mamaligyaay mangabot dala ang mga karton nga puno sa mga biya nga papiro. “Kadtong gustong mopalit niini mokuot lamang sa karton ug mokuha sa kinadak-ang tipak nga adunay kinadaghanang sinulat,” nag-ingon si Charles Horton, tagdumala sa Western Collections of the Chester Beatty Library.

Ang “labing makaiikag nga kaplag” ni Beatty, matod pa ni Horton, nalangkoban sa bililhong mga manuskrito sa Bibliya nga “naglakip sa pipila sa labing sayo nga nailhang mga kopya sa Kristohanong Daan ug Bag-ong Testamento.” Kon ang mga nagbaligya nahibalo pa sa bili sa maong mga manuskrito, sila tingali magtabastabas niadto aron ibaligya nga nagkabulagbulag ang mga bahin ngadto sa nagkalainlaing mga mamalitay. Hinunoa, napalit ni Beatty ang kadaghanan sa mga manuskrito. Unsa ba gayod ka hinungdanon ang maong mga manuskrito? Si Sir Frederic Kenyon naghubit sa ilang kaplag ingon nga “labing hinungdanon hangtod niadtong higayona” sukad madiskobre ni Tischendorf ang Codex Sinaiticus niadtong 1844.

Kini nga mga manuskrito gipetsahan ingong ginama tali sa ikaduha ug ikaupat nga mga siglo K.P. Apil sa mga basahon sa Hebreohanong Kasulatan diha sa Gregong Septuagint nga bersiyon mao ang duha ka kopya sa Genesis. Espesyal ang kahinungdanon niini, matod ni Kenyon, “kay ang kadaghanan sa enterong basahon [sa Genesis] halos dili makita diha sa Vaticanus ug Sinaiticus,” ang gama sa panit nga mga manuskrito sa ikaupat nga siglo. Ang tulo ka manuskrito adunay mga basahon sa Kristohanon Gregong Kasulatan. Ang usa nasudlan sa kadaghanan sa upat ka Ebanghelyo ug sa dakong bahin sa basahon sa Mga Buhat. Ang ikaduhang manuskrito, nga may dugang mga panid nga nakuha ni Beatty sa ulahi, adunay halos kompletong kopya sa mga sulat ni apostol Pablo, lakip na sa iyang sulat ngadto sa mga Hebreohanon. Ang ikatulong manuskrito adunay halos un-tersiya sa basahon sa Pinadayag. Si Kenyon nag-ingon nga ang maong mga papiro “nakapalig-on  sa dayag nga paagi sa pasukaranan—nga daan nang lig-on kaayo—sa atong pagsalig sa mga nasulat sa Bag-ong Testamento sumala sa atong nabatonan karon.”

Gipakita sa Biblikanhong mga papiro sa Chester Beatty nga ang mga Kristohanon nagsugod na diay sa paggamit sa manuskrito, o de-panid nga basahon, ilis sa gahing linukot nga basahon sa sayo pa kaayong yugto, lagmit sa wala pa matapos ang unang siglo K.P. Makita usab sa maong mga papiro nga tungod sa kanihit sa mga materyales nga masulatan, ang mga magkokopya naggamit pag-usab sa karaang mga piraso sa papiro. Pananglitan, usa ka Coptic nga manuskrito nga bahin sa Ebanghelyo ni Juan gisulat “diha sa daw usa ka basahon sa pasulit sa eskuylahan nga dunay Gregong matematika.”

Kining papiro nga mga dokumento dili nindot tan-awon, apan kini bililhon kaayo. Kini maoy usa ka makita ug malig-on nga koneksiyon sa pagsugod sa Kristiyanidad. “Dinhi mismo sa imong atubangan,” nag-ingon si Charles Horton, “imong makita ang matang sa mga basahon nga gigamit sa pipila sa labing unang mga komunidad sa mga Kristohanon—mga basahon nga gimahal nila pag-ayo.” (Proverbio 2:4, 5) Kon ikaw makahigayon sa pagsusi sa pipila niining maong mga bahandi sa Chester Beatty Library, ikaw dili gayod mahigawad.

[Hulagway sa panid 31]

Hapones nga mga kinulit sa kahoy ni Katsushika Hokusai

[Hulagway sa panid 31]

Ang “Biblia Latina” nahilakip sa labing unang pinatik nga mga kopya sa Bibliya

[Hulagway sa panid 31]

Ang komentaryo ni Ephraem bahin sa “Diatessaron” ni Tatian nagpalig-on ug dugang sa pagkatinuod sa Bibliya

[Hulagway sa panid 31]

Ang Chester Beatty P45, ang labing karaang manuskrito sa kalibotan, nasudlan sa kadaghanan sa upat ka Ebanghelyo ug sa dakong bahin sa basahon sa Mga Buhat diha sa usa ka tomo

[Picture Credit Line sa panid 29]

Reproduced by kind permission of The Trustees of the Chester Beatty Library, Dublin

[Picture Credit Line sa panid 31]

All images: Reproduced by kind permission of The Trustees of the Chester Beatty Library, Dublin