Usa ka Kinaiyanhong Hiyas sa Tawo

Ang trabaho ni Jodie mao ang pagsusi sa mga kabtangan sa patayng mga tawo ug sa pagkuwenta sa bili niini alang sa mga manununod. Gitabangan niya ang usa ka babaye sa pagsusi ug sa pagbaligya sa mga gamit sa balay sa namatayng igsoon niini. Samtang nangukay duol sa daan nga dapoganan, nakaplagan niya ang duha ka daang mga kahon nga sudlanan ug mga gamit sa pagpangisda. Sa dihang gitan-aw niya ang sulod sa usa niini, nanagko ang iyang mga mata. Nakita niya ang mga rolyo sa kuwarta nga tag-$100 nga giputos ug foil—nga mikabat ug $82,000! Si Jodie nag-inusara sa kuwarto. Unsa kahay angay niyang himoon? Sekreto nga kuhaon ang kahon o sultihan ang iyang kliyente nga nakakaplag siya ug kuwarta?

ANG katakos ni Jodie sa pagtimbangtimbang kon unsay angay niyang himoon maoy usa sa mga kinaiya nga nagpalahi sa tawo gikan sa mapintas nga mga mananap. Ang The World Book Encyclopedia nag-ingon: “Ang usa sa talagsaong kinaiya sa tawo mao ang pagsuknag tulukibon nga mga pangutana bahin sa kon unsay iyang angay o dili angay nga himoon.” Ang usa ka iro nga gigutom dili gayod mamalandong kon angay ba niyang kaonon ang karne nga iyang makaplagan ibabaw sa lamesa. Apan, si Jodie adunay katakos sa pagpalandong kon nahasubay ba sa hustong panggawi ang iyang desisyon. Kon ibulsa niya ang kuwarta, siya nangawat, apan walay kalagmitan nga masakpan siya. Ang kuwarta dili iya; apan, ang iyang kliyente wala masayod nga naglungtad diay kini. Gawas pa, kadaghanan sa mga tawo sa komunidad ni Jodie maghunahuna nga buangbuang siya kon ihatag niya ang kuwarta sa iyang kliyente.

Unsay imong buhaton kon ikaw ang anaa sa kahimtang ni Jodie? Ang imong tubag nagdepende sa mga lagda sa etika nga imong gipili nga subayon.

Unsay Kahulogan sa Etika?

Ang “etika” gihubit ingong “ang pagtuon sa mga pangutana bahin sa kon unsay husto ug sayop sa moral.” (Collins Cobuild English  Dictionary) Ang awtor nga si Eric J. Easton miingon: “Ang ‘etika’ ug ‘moralidad’ naggikan sa mga pulong nga parehog kahulogan. Ang una naggikan sa pulong nga Grego (ethikos) ug ang ikaduha sa Latin (moralis), ug ang duha nagtumong sa impluwensiya sa kostumbre ug tradisyon diha sa panggawi sa mga tawo.”

Sulod sa taas nga panahon, ang relihiyon mao ang kasagarang nagdiktar sa sukdanan sa panggawi nga angayng sundon sa mga tawo. Ang Pulong sa Diyos, ang Bibliya, nakaimpluwensiya pag-ayo sa sukdanan sa panggawi sa daghang mga katilingban. Apan, nagkadaghang tawo sa kalibotan ang nagsalikway sa ubay-ubayng relihiyosong mga sukdanan ingong dili praktikal ug sa sukdanan sa moral sa Bibliya ingong kinaraan. Unsay mihulip niana? Ang librong Ethics in Business Life nag-ingon nga ang “sekular nga kaalam . . . maoy mipuli sa impluwensiya nga nabatonan kaniadto sa relihiyon.” Inay mokonsulta sa relihiyosong mga tinubdan, daghan ang nagpakitambag sa sekular nga mga eksperto sa etika. Ang bioethicist nga si Paul McNeill miingon: “Nagtuo ako nga ang mga etikista mao ang sekular nga mga pari. . . . Ang mga tawo karon gigiyahan na sa etika inay kay sa relihiyon.”

Sa dihang mohimog lisod nga mga desisyon, unsaon man nimo pag-ila kon unsay husto ug sayop? Ang imo bang mga sukdanan sa panggawi gibase nimo sa kon unsay giingon sa Diyos o sa imo rang kaugalingon?