Kon sa Unsang Paagi Mapanalipdan ang Imong mga Anak Pinaagig Diyosnong Kaalam

MATAG adlaw, ang atong lawas adunay pagpakigbugno. Kinahanglang suklan niini ang daghang mikrobyo, parasito, ug mga virus. Maayo na lang, kadaghanan kanato adunay kinaiyanhong sistema sa imyunidad nga manalipod kanato batok sa maong mga atake ug motabang kanato nga dili mataptan ug lainlaing mananakod nga mga sakit.

Sa samang paagi, ang mga Kristohanon angayng makigbugno batok sa dili-Kasulatanhong panghunahuna ug mga prinsipyo ug batok sa mga pagpit-os nga makadaot sa atong espirituwal nga kahimsog. (2 Corinto 11:3) Aron masuklan kining matag-adlaw nga pag-atake sa atong mga hunahuna ug kasingkasing, angay natong ugmaron ang espirituwal nga mga depensa.

Ang ingon niana nga mga depensa ilabinang gikinahanglan sa atong mga anak, sanglit sila walay kinaiyanhong espirituwal nga mga depensa nga makasukol sa espiritu sa kalibotan. (Efeso 2:2) Samtang nagdako ang mga bata, hinungdanon nga tabangan sila sa mga ginikanan sa pag-ugmad sa ilang kaugalingong mga depensa. Asa nag-agad kining maong mga depensa? Ang Bibliya nagpatin-aw: “Si Jehova magahatag ug kaalam; . . . iyang bantayan ang dalan sa iyang mga maunongon.” (Proverbio 2:6, 8) Ang kaalam gikan sa Diyos makapanalipod sa dalan sa mga batan-on nga hayan maimpluwensiyahan sa makadaot nga mga kauban, pagpit-os sa isigkaingon, o makadaot nga kalingawan. Sa unsang paagi masunod sa mga ginikanan ang pagtultol ni Jehova ug masilsil ang diyosnong kaalam diha sa ilang mga anak?

Pilia ang Makapalig-ong mga Kauban

Normal lang nga ang mga batan-on gustong makig-uban sa pareho nilang mga batan-on, apan dili nila maugmad ang diyosnong kaalam kon ang kanunay lang nilang pakig-ubanan mao ang walay-kasinatiang mga batan-on. “Ang mga binuang nabugkos sa kasingkasing sa usa ka bata,” nagpasidaan ang proverbio. (Proverbio 22:15) Nan, sa unsang paagi natabangan sa ubang mga ginikanan ang ilang mga anak sa pagpasundayag ug diyosnong kaalam maylabot sa pagpilig mga kauban?

Usa ka amahan nga ginganlag Don a miingon: “Ang among mga anak nga lalaki migugol ug ubay-ubayng panahon uban sa ilang mga higala nga sama nilag edad, apan gigugol nila ang kadaghanan nianang panahona diha sa among balay, sa panahon  nga atua kami didto. Ang among balay kanunayng bukas alang sa mga bisita ug puno pirme ug mga batan-on, nga among gidalitan ug pagkaon ug giabiabi. Wala namo tagda ang kabanha ug kaguliyang sulod sa among balay aron lang makatagana ug luwas nga dapit diin ang among mga anak mahimong maglingawlingaw.”

Si Brian ug Mary adunay tulo ka buotang mga anak apan sila prangkang miingon nga dili sayon ang pagbansay kanila. Sila miasoy: “Ang among anak nga babaye nga si Jane, nga hapit nang mag-20 anyos, wala kaayoy mga kaedad diha sa among kongregasyon nga mahimo niyang pakig-ubanan. Hinuon, aduna siyay usa ka higala nga ginganlag Susan, kinsa usa ka mahigalaon ug sadya nga batan-on. Apan, ang iyang mga ginikanan dili ingon ka estrikto kanamo. Gitugotan nila si Susan sa pagpauli nga mas gabii na kay kang Jane, pagsul-ob ug mas mugbo nga mga sayal, pagpaminawg kuwestiyonableng musika, ug pagtan-awg dili-maayong mga pelikula. Sulod sa dugaydugayng panahon, nalisdan si Jane sa pagsabot sa among panglantaw. Alang kaniya, daw mas masinaboton pa ang mga ginikanan ni Susan, ug kami iyang gilantaw nga sobra ka estrikto. Sa diha lang nga si Susan nakaagom ug espirituwal nga mga suliran nga naamgohan ni Jane nga ang among pagkaestrikto nakapanalipod kaniya. Nalipay kaayo kami nga wala kami magpalingpaling diha sa mga butang nga gituohan namo nga makaayo alang sa among anak.”

Sama ni Jane, nakat-onan sa daghang batan-on nga maalamon ang pagsunod sa giya sa ilang mga ginikanan maylabot sa pagpilig mga kauban. “Ang igdulungog nga nagapamati sa nagahatag-ug-kinabuhi nga pagbadlong nagapuyo sa taliwala sa mga tawong maalamon,” matod sa proverbio. (Proverbio 15:31) Pilion sa mga batan-ong adunay diyosnong kaalam ang pagpakig-uban sa makapalig-ong mga higala.

Pagsagubang sa Pagpit-os nga Mopahiuyon

Usa ka butang nga nalangkit pag-ayo sa panag-ubanay mao ang pagpit-os sa isigkaingon. Matag adlaw, ang pagpit-os nga mopahiuyon mosulay pagdaot sa mga depensa sa atong mga anak. Sanglit ang mga batan-on kasagarang gustong uyonan sa ilang mga kaedad, ang pagpit-os sa ilang mga isigkaingon mahimong makaimpluwensiya kanila sa pagpahiuyon sa mga butang nga tilinguhaon diha sa kalibotan.—Proverbio 29:25.

Ang Bibliya nagpahinumdom kanato nga “ang kalibotan nagakahanaw ingon man ang tinguha niini.” (1 Juan 2:17) Busa, dili gayod tugtan sa mga ginikanan nga ang ilang mga anak maimpluwensiyahan pag-ayo sa mga panglantaw sa kalibotan. Sa unsang paagi nila matabangan ang ilang mga anak nga makabaton ug Kristohanong panghunahuna?

“Gusto kanunayng sundogon sa akong anak nga babaye ang mga sinina nga gisul-ob sa ubang mga batan-on,” matod ni Richard. “Busa mapailobon namong gipakita kaniya ang mga bentaha ug disbentaha sa iyang mga hangyo. Bisan sa mga urog nga gilantaw namo nga dalawaton, among gisunod ang tambag nga nadunggan namo pipila ka tuig na kanhi, ‘Maalamon ang tawo nga dili dayon mosunod sa usa ka bag-ong uso ni mahimong sobra ka kinaraan.’”

Usa ka inahan nga ginganlag Pauline mihimog laing paagi aron ang iyang mga anak dili madala sa pagpit-os sa isigkaingon. Siya nahinumdom: “Giugmad nako ang interes sa mga butang nga gikaikagan sa akong mga anak ug kanunay akong moadto  sa ilang kuwarto aron sa pagpakig-estorya kanila. Pinaagi niining dugay nga mga pag-estoryahanay, nagiyahan nako ang ilang panghunahuna ug natabangan sila sa paglantaw sa mga butang sa laing mga paagi.”

Ang pagpit-os sa isigkaingon dili mawala, busa ang mga ginikanan lagmit nga makigbisog kanunay sa ‘pagpukan sa kalibotanong mga pangatarongan’ ug pagtabang sa ilang mga anak nga ‘bihagon ang ilang mga hunahuna aron mosugot kang Kristo.’ (2 Corinto 10:5) Apan pinaagi sa ‘paglahutay diha sa pag-ampo,’ ang mga ginikanan ug ang mga anak parehong madasig sa pagtuman niining hinungdanong tahas.—Roma 12:12; Salmo 65:2.

Ang Madanihong Panghaylo sa Kalingawan

Ang ikatulong butang diin ang mga ginikanan lagmit maglisod sa pagtaganag giya mao ang kalingawan. Natural lang nga ang gagmayng mga bata gustong magdula. Daghang gulanggulang nga mga bata ang gusto usab kaayo nga maglingawlingaw. (2 Timoteo 2:22) Apan kon tagbawon sa dili-maalamong paagi, kining maong tinguha makapahuyang sa ilang espirituwal nga mga depensa. Adunay duha ka pangunang kapeligrohan.

Una, gipasundayag diha sa kadaghanang kalingawan ang ubos nga moral nga sukdanan sa kalibotan. (Efeso 4:17-19) Apan, kini kasagarang gipresentar sa makaiikag ug madanihong paagi. Peligroso kaayo kini alang sa mga kabataan, nga lagmit dili makaamgo sa nagpahiping mga kapeligrohan.

Ikaduha, ang gidaghanon sa panahon nga gigugol diha sa kalingawan makapahinabo usab ug mga suliran. Alang sa pipila, ang paglingawlingaw nahimong labing hinungdanong butang sa kinabuhi, nga naghurot ug daghan kaayong panahon ug kusog. Ang proverbio nagpasidaan nga “ang pagkaon ug labihan ka daghang dugos dili maayo.” (Proverbio 25:27) Sa samang paagi, ang sobrang paglingawlingaw makawala sa gana alang sa espirituwal nga pagkaon ug makapatapolan sa hunahuna. (Proverbio 21:17; 24:30-34) Kon bug-os nga pahimuslan sa mga batan-on kining kalibotana, mababagan sila sa ‘pagpangupot pag-ayo sa tinuod nga kinabuhi’—kinabuhing walay kataposan sa bag-ong kalibotan sa Diyos. (1 Timoteo 6:12, 19) Sa unsang paagi giatubang sa mga ginikanan ang maong hagit?

Si Mari Carmen, inahan sa tulo ka anak nga babaye, miingon: “Gusto namo nga ang among mga anak nga babaye magtagamtam ug maayong kalingawan ug magkalipay sa ilang kaugalingon. Busa regular kami nga maglingawlingaw ingong pamilya, ug sila mogugol usab ug panahon uban sa ilang mga higala sa kongregasyon. Apan gihimo namong balanse ang paglingawlingaw. Gipakasama namo kini sa matam-is nga sira-gana—lami apan dili mao ang pangunang potahe. Nakakat-on sila sa pagkugi diha sa ilang mga buluhaton sa balay, sa eskuylahan, ug sa kongregasyon.”

Si Don ug Ruth mihimo usab ug linaing paningkamot sa pagtaganag kalingawan. “Gibatasan namo ang paggahin sa adlawng Sabado ingong ‘adlaw sa pamilya,’” matod nila. “Kami manangyaw sa buntag, mag-swimming sa hapon, ug mangaon ug espesyal nga potahe sa gabii.”

Kining maong mga komento sa mga ginikanan nagpakita sa kahinungdanon sa pagkabalanse sa pagtaganag maayong kalingawan ug sa pagbutang niini sa hustong dapit diha sa kinabuhi sa usa ka Kristohanon.—Ecclesiastes 3:4; Filipos 4:5.

Salig Kang Jehova

Siyempre, ang pag-ugmad ug espirituwal nga mga depensa nagkinahanglag taas nga panahon. Ang diyosnong kaalam dili dihadiha masilsil sa hunahuna sa mga bata, nga mopalihok kanila sa pagsalig sa ilang langitnong Amahan. Hinunoa, ang mga ginikanan kinahanglang “magpadayon sa pagmatuto kanila sa disiplina ug sa pagdumala-sa-kaisipan ni Jehova.” (Efeso 6:4) Kining padayon nga “pagdumala-sa kaisipan” nagpasabot nga ang mga bata tabangan sa paglantaw sa mga butang sa paagi nga kana gilantaw sa Diyos. Sa unsang paagi kini mahimo sa mga ginikanan?

Ang regular nga pagtuon sa pamilya sa Bibliya hinungdanon aron magmalamposon. Ang maong pagtuon ‘magbuka sa mga mata sa mga bata aron makita nila ang katingalahang mga butang gikan sa balaod sa Diyos.’ (Salmo 119:18) Gihatagan ni Diego ug dakong importansiya ang pagtuon uban sa pamilya  mao nga natabangan niya ang iyang mga anak sa pagpakigsuod kang Jehova. “Nangandam ako pag-ayo alang sa pagtuon sa among pamilya,” matod niya. “Pinaagi sa pagdukiduki sa mga publikasyong gibase sa Kasulatan, nakat-onan nako ang pagpresentar sa mga karakter sa Bibliya sa paagi nga sila nahimong tinuod gayod alang sa akong mga anak. Gidasig nako ang mga bata sa pagtandi sa ilang kaugalingon niadtong matinumanong mga tawo. Nakahatag kini sa akong mga anak ug buhing pahinumdom sa mga butang nga gikahimut-an ni Jehova.”

Ang mga bata makakat-on usab panahon sa dili-pormal nga mga kahimtang. Giawhag ni Moises ang mga ginikanan sa paghisgot sa mga pahinumdom ni Jehova ‘sa dihang sila manglingkod sa ilang balay ug sa dihang sila manglakaw sa dalan ug sa dihang sila manghigda ug sa dihang sila mamangon.’ (Deuteronomio 6:7) Usa ka amahan mipatin-aw: “Dili dihadiha makapahayag ang akong anak nga lalaki sa iyang tinuod nga mga pagbati. Sa dihang kauban ming maglakawlakaw o magtrabaho, sa ngadtongadto siya magpahungaw ra sa iyang pagbati. Nianang mga higayona, magkaestoryahay kami sa mga butang nga parehong makabenepisyo kanamo.”

Ang mga pag-ampo nga ibungat sa mga ginikanan aduna usay dakong epekto sa ilang mga anak. Kon madunggan sa mga anak ang ilang mga ginikanan nga mapainubsanong mohangyo sa Diyos alang sa tabang ug pasaylo, ang mga bata “motuo nga siya mao.” (Hebreohanon 11:6) Gipasiugda sa daghang malamposong mga ginikanan ang kahinungdanon sa pag-ampo ingong pamilya, nga ilakip niana ang mga pag-ampo bahin sa mga kalihokan sa eskuylahan ug ubang mga butang nga gikabalak-an sa ilang mga anak. Usa ka amahan ang miingon nga ang iyang asawa kanunayng mag-ampo uban sa ilang mga anak ayha sila mobiya paingon sa tunghaan.—Salmo 62:8; 112:7.

“Dili Kita Mohunong sa Pagbuhat ug Maayo”

Tanang ginikanan makahimog mga sayop ug basin magbasol pa gani sa paagi nga gidumala nila ang pipila ka kahimtang. Bisan pa niana, ang Bibliya nag-awhag kanato nga magpadayon sa pagpaningkamot, nga dili “mohunong sa pagbuhat ug maayo.”—Galacia 6:9.

Apan, ang mga ginikanan basin gusto nang molunga sa dihang dili nila usahay masabtan ang ilang mga anak. Sayon ra ang pagpangatarongan nga ang mga bata karon lahi na kaayo ug lisod dumalahon. Apan, sa pagkatinuod, ang mga bata karon adunay mga kahuyangan nga sama ra sa unang mga henerasyon, ug ilang giatubang ang samang mga tentasyon, bisan tuod ang pagpit-os sa pagpakasala lagmit nga miuswag. Busa, human pahimangnoi ang iyang anak nga lalaki, gipagaan sa usa ka amahan ang iyang mga gisulti pinaagi sa pag-ingon nga maluloton: “Ang imong kasingkasing gusto lang nga mohimo sa mga butang nga gustong himoon sa akong kasingkasing sa dihang ako nag-edad pag sama nimo.” Ang mga ginikanan lagmit nga wala kaayoy nahibaloan bahin sa mga butang nga komon sa mga bata karon, apan nasayod gayod sila sa tanang hilig sa dili-hingpit nga unod.—Mateo 26:41; 2 Corinto 2:11.

 Lagmit nga ang ubang mga bata gahing mosunod sa pagtultol sa ilang mga ginikanan ug basin morebelde pa batok sa disiplina nga gipahamtang diha kanila. Apan, sa makausa pa, hinungdanon ang paglahutay. Bisan pag sila magpanuko sa primero o mosukol usahay, daghang bata ang mosunod ra sa ngadtongadto. (Proverbio 22:6; 23:22-25) Si Mateo, usa ka batan-ong Kristohanon nga nag-alagad na karon sa sangang buhatan sa mga Saksi ni Jehova, miingon: “Sa dihang ako tin-edyer pa, gibati nako nga ang mga restriksiyon sa akong mga ginikanan dili makataronganon. Nangatarongan ako nga kon gitugotan gani sa mga ginikanan sa akong mga higala ang usa ka butang, nganong dili man sila motugot niana? Ug maglagot gayod ako sa dihang, usahay, agig silot, dili nila ako tugtan sa pagpamangka—usa ka butang nga gusto kaayo nakong himoon. Apan, sa paghinumdom sa nangagi, naamgohan nako nga ang disiplina nga gipahamtang kanako sa akong mga ginikanan maoy epektibo ug kinahanglanon. Mapasalamaton ako nga gigiyahan nila ako sa panahon nga gikinahanglan nako kana.”

Walay duhaduha bahin niana—bisan tuod ang atong mga anak basin maanaa usahay sa dili-maayong espirituwal nga palibot, sila mahimo gihapong modako ingong maayong mga Kristohanon. Ingon sa gisaad sa Bibliya, ang diyosnong kaalam mohatag kanilag espirituwal nga mga depensa. “Sa diha nga ang kaalam mosulod sa imong kasingkasing ug ang kahibalo mahimong kahimut-anan sa imong kalag, ang katakos sa panghunahuna magabantay kanimo, ang katakos sa pag-ila magapanalipod kanimo, aron sa pagluwas kanimo gikan sa daotang dalan.”—Proverbio 2:10-12.

Ang pagsamkon ug bata sulod sa siyam ka bulan dili sayon. Ug ang mosunod nga 20 ka tuig lagmit adunay mga kasakit ug kalipay. Apan tungod kay gimahal nila ang ilang mga anak, himoon sa Kristohanong mga ginikanan ang tanan nilang maarangan sa pagpanalipod kanila pinaagig diyosnong kaalam. Ang ilang gibati bahin sa ilang mga anak maoy sama nianang gibati sa edarang apostol nga si Juan bahin sa iyang espirituwal nga mga anak: “Wala nay labaw nga hinungdan sa akong pagkamapasalamaton kay niining mga butanga, nga akong madungog nga ang akong mga anak nagpadayon sa paglakaw diha sa kamatuoran.”—3 Juan 4.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 24]

“Ang among balay kanunayng bukas alang sa mga bisita ug puno pirme ug mga batan-on”

[Hulagway sa panid 25]

Ugmara ang interes diha sa mga butang nga gikaikagan sa imong mga anak

[Mga hulagway sa panid 26]

“Nangandam ako pag-ayo alang sa pagtuon sa among pamilya”