Kinabuhi Bililhon o Walay-Pulos?

“Sanglit ang tawo gihimo sumala sa larawan sa Diyos, nan ang pagpatay sa tawo maoy paglaglag sa labing bililhon ug labing balaang butang sa kalibotan.”—The Plain Man’s Guide to Ethics, ni William Barclay.

‘ANG labing bililhong butang sa kalibotan.’ Ingon ba usab niana ang imong panglantaw sa kinabuhi? Pinasikad sa panggawi sa mga tawo, dayag nga daghan ang dili mouyon sa maong magsusulat. Milyonmilyong kinabuhi ang mabangisong gipatay sa mapintas nga mga tawo nga nangagpas sa hinakog nga mga tumong nga walay pagtamod sa kaayohan sa ilang isigkatawo.—Ecclesiastes 8:9.

Mahimo Lamang Patyon ug Isalibay

Ang Gubat sa Kalibotan I maoy haom nga pananglitan. Panahon sa maong makalilisang nga gubat, sublisubli nga “ang lawas sa mga tawo gihalad nga walay kapuslanan,” matod sa historyanong si A.J.P. Taylor. Tungod sa pagpangagpas sa dungog ug himaya, gipahimudsan sa mga lider sa militar ang mga sundalo nga daw sila walay-pulos ug mahimong pamatyon lamang sa bug-os. Sa gubat sa Verdun sa Pransiya, kapin sa tunga sa milyong kinabuhi ang nakalas. “Walay ganti [sa bisan unsang estratehikong bili] ang maangkon o mahanaw,” misulat si Taylor, “kondili mga sundalo lamang nga pamatyon ug himaya nga pagadag-on.”—The First World War.

Ang ingon nga pagtamay sa bili sa kinabuhi kaylap gihapon. Gipasiugda sa eskolar nga si Kevin Bales nga sa di pa dugayng kapanahonan, “midaghan pag-ayo ang mga mamumuo nga nangitag trabaho sa kalibotan uban ang milyonmilyong kabos ug daling mapahimudsan nga mga tawo.” Mosagubang sila sa tibuok-kinabuhing pakigbisog aron lamang mabuhi diha sa malupigong sistema sa komersiyo  nga niana “ang kinabuhi mahimong walay pulos.” Kadtong magpahimulos kanila, matod ni Bales, magtratar kanila nga samag mga ulipon—“daw mga kahimanan nga dali ra kaayong isalibay human sila magamit sa pagpanapi.”—Disposable People.

“Paggukod sa Hangin”

Duna pay daghang rason kon nganong milyonmilyong tawo mibating bug-os walay-pulos ug desperado—nga walay usa nga nahingawa kon sila ba mabuhi o mamatay. Gawas pa sa gubat ug inhustisya, anaay mga kalisdanan tungod sa hulaw, gutom, sakit, pagbangotan, ug ang di-maisip nga ubang mga butang nga nagsakit sa tanang tawo, nga maoy hinungdan nga ang mga tawo mahibulong kon angay pa ba silang mabuhi.—Ecclesiastes 1:8, 14.

Tinuod, dili tanan ang nagkinabuhi sa tumang kawalad-on ug kagul-anan. Apan bisan kadtong makaikyas sa labing pait nga pagpanglupig sagad mouyon sa mga pulong ni Haring Solomon sa karaang Israel, nga misukna: “Unsay naangkon sa tawo sa tanan niyang kahago ug sa pagsingkamot sa iyang kasingkasing diin siya naghago ilalom sa adlaw?” Human mamalandong bahin niini, daghan ang makaamgo nga ang kadaghanan sa ilang gihimo “kakawangan [ra man diay] ug usa ka paggukod sa hangin.”—Ecclesiastes 2:22, 26.

“Ingon ba lamang niana ang kinabuhi?” daghan ang mosukna sa dihang sila mamalandong sa ilang kinabuhi. Oo, pila ra ka tawo ang mamatay nga mobating nagmatagbawon gayod sa ilang kinabuhi, sama sa patriarkang si Abraham? (Genesis 25:8) Ang kadaghanan adunay dili-malangkat nga pagbati sa pagkawalay-pulos. Apan ang kinabuhi dili kinahanglang mawalay-pulos. Giisip sa Diyos nga bililhon ang matag kinabuhi sa tawo ug buot niyang ang matag usa kanato magkinabuhi gayod nga tugob ug matagbawon. Sa unsang paagi kana mahimo? Tagda kon unsay isulti sa sunod nga artikulo bahin niining ulohana.