Kasaysayan sa Bibliya—Unsa ka Tukma?
Kasaysayan sa Bibliya—Unsa ka Tukma?
DIHA sa ilang librong Battles of the Bible, si Chaim Herzog, kanhing presidente sa Estado sa Israel, ug si Mordechai Gichon, retiradong propesor sa arkeolohiya sa Tel Aviv University, mipahayag niining puntoha:
“Ang mga taktika nga gihubit diha sa mga gubat sa Bibliya . . . dili mahimong gimugna lamang. Pananglitan, igo nang pamatuod ang pagtandi sa pagpakiggubat ni Gideon batok sa mga Midianhon ug sa ilang mga kaalyado, sumala sa giasoy diha sa Maghuhukom, 6-8, ug sa mga panagsangka sa Trojan nga Gubat, nga gihubit ni Homer diha sa iyang sinulat nga Iliad. Diha sa iyang sinulat, ang bisan unsang daling-adtoon nga baybayon ug dili-layong kinutaan nga siyudad igo na nga mahimong natad sa panggubatan . . . Apan dili ingon niana ang asoy sa Bibliya bahin sa pagpakiggubat ni Gideon. Ang detalyadong mga taktika sa pag-atake ug pagpakigsangka nga gibase sa kalambigitan tali sa espesipikong mga kinaiyahan sa yuta ug sa naggubatay nga grupo—diha sa usa ka natad sa panggubatan nga nagkobre ug mga 60 ka kilometros ang gilay-on—dili gayod mahimong mahitabo sa laing dapit . . . Busa kita mapugos sa pagdawat sa kamatuoran sa asoy bahin sa mga taktika sa mga pagpakiggubat nga gihubit diha sa Bibliya.”
Mahimo nimong tun-an ang pagpakiggubat ni Gideon pinaagi sa paggamit sa mapa sa mga panid 18 ug 19 sa brosyur nga ‘Tan-awa ang Maayong Yuta.’ a Ang sugilanon nagsugod sa dihang “ang tanan sa Midian ug Amalek ug ang mga taga-Sidlakan nagkahiusa ug mitabok ug nagkampo sa ubos nga patag sa Jezreel.” Gihangyo ni Gideon ang duol nga mga tribo sa pagtabang. Nahitabo kini gikan sa atabay ni Harod hangtod sa bungtod sa More, dayon padulhog ngadto sa Walog sa Jordan. Human gukda ang mga kaaway tabok sa Suba sa Jordan, gipukan sila ni Gideon.—Maghuhukom 6:33–8:12.
Kanang mapaha diha sa ‘Tan-awa ang Maayong Yuta’ nagpakita sa pangunang mga dapit nga gihisgotan ug sa kinaiyahan sa yuta nga nalangkit. Ang laing mapa (panid 15) nagpaila sa mga teritoryo sa mga tribo sa Israel. Kanang duha ka mapa makatabang kanimo sa pagkaamgo nga tukma gayod ang asoy sa Bibliya.
Kini nag-ilustrar sa usa ka obserbasyon ni anhing Propesor Yohanan Aharoni: “Diha sa kayutaan sa Bibliya, ang geograpiya ug kasaysayan nalangkit gayod sa usag usa nga bisan hain niini dili gayod masabtan kon wala ang tabang sa usa.”
[Footnote]
a Gipatik sa mga Saksi ni Jehova.
[Picture Credit Line sa panid 32]
Background map: Based on maps copyrighted by Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel