Mga Haylayt Gikan sa Basahon sa Unang Hari
Ang Pulong ni Jehova Buhi
Mga Haylayt Gikan sa Basahon sa Unang Hari
“SA DIHANG ang mga matarong modaghan, ang katawhan managmaya; apan sa dihang ang daotan magamando, ang katawhan manghupaw.” (Proverbio 29:2) Tin-awng gipamatud-an sa basahon sa Bibliya sa Unang Hari nga tinuod kining maong proverbio. Kini nag-asoy sa sugilanon sa kinabuhi ni Solomon, nga sa iyang pagmando ang karaang Israel nagtagamtam ug usa ka panahon sa kasegurohan ug dakong pag-uswag. Ang Unang Hari naglakip usab sa asoy bahin sa pagkabahin sa nasod human mamatay si Solomon ug sa 14 ka hari nga misunod kaniya, ang pipila sa Israel ug ang uban sa Juda. Duha lang niining mga haria ang nagpabiling matinumanon kang Jehova. Dugang pa, ang maong basahon nagbatbat sa mga kalihokan sa unom ka manalagna, nga naglakip kang Elias.
Si manalagnang Jeremias maoy nagsulat niini didto sa Jerusalem ug Juda, ug kining asoya nagkobre sa yugto nga mga 129 ka tuig—gikan sa 1040 W.K.P. ngadto sa 911 W.K.P. Samtang nagsulat niining basahona, dayag nga gisusi ni Jeremias ang karaang mga rekord sama sa “basahon sa mga kalihokan ni Solomon.” Kanang mga basahona wala na maglungtad karon.—1 Hari 11:41; 14:19; 15:7.
USA KA MAALAMONG HARI NGA NAGPATUNHAY SA KALINAW UG KAUSWAGAN
Ang Unang Hari nagsugod pinaagi sa makaiikag nga asoy bahin sa pagsulay sa anak ni Haring David nga si Adonias sa pag-ilog sa pagkahari sa iyang amahan. Napakyas ang maong laraw tungod kay milihok dayon si manalagnang Natan, ug ang anak ni David nga si Solomon mao ang gihimong hari. Nahimuot si Jehova sa hangyo sa bag-ong naentronong hari ug gihatagan siya ug “usa ka maalamon ug masinaboton nga kasingkasing” uban sa “bahandi ug himaya.” (1 Hari 3:12, 13) Walay sama ka maalamon sa hari ug walay sama ka bahandianon kaniya. Ang Israel nagtagamtam sa usa ka yugto sa kalinaw ug kauswagan.
Lakip sa mga tinukod nga natapos ni Solomon mao ang templo ni Jehova ug ang uban pang mga tinukod sa gingharian. Gipasaligan ni Jehova si Solomon: “Tukoron ko . . . ang trono sa imong gingharian ibabaw sa Israel hangtod sa panahong walay tino,” kana kon magpabiling matinumanon ang hari. (1 Hari 9:4, 5) Gipasidan-an usab siya sa matuod nga Diyos sa mga sangpotanan sa pagkadili-masinugtanon. Ugaling lang, si Solomon sa ngadtongadto nangasawa ug daghang langyawng mga babaye. Tungod sa ilang impluwensiya, siya miliso ngadto sa bakak nga pagsimba sa dihang natigulang na siya. Gitagna ni Jehova nga mabahin ang iyang gingharian. Sa 997 W.K.P., namatay si Solomon, ug niana natapos ang iyang 40-ka-tuig nga paghari. Ang iyang anak nga si Rehoboam maoy mipuli sa trono.
Tubag sa mga Pangutana Bahin sa Kasulatan:
1:5—Nganong gisulayan man pag-ilog ni Adonias ang trono samtang buhi pa si David? Wala isulti sa Bibliya ang rason. Apan, makataronganon ang paghinapos nga tungod kay patay na man ang mga magulang ni Adonias nga sila si Amnon ug Absalom, ug lagmit patay na usab ang anak ni David nga si Kileab, nagtuo si Adonias nga siya may katungod sa trono tungod kay siya man ang kinamagulangan sa nahibiling mga anak ni David. (2 Samuel 3:2-4; 13:28, 29; 18:14-17) Tungod sa pagpaluyo sa gamhanang pangulo sa kasundalohan nga si Joab ug sa impluwensiyal nga hataas nga saserdote nga si Abiatar, lagmit masaligon si Adonias nga magmalamposon ang iyang pagsulay sa pag-ilog sa trono. Walay giingon ang Bibliya kon nahibalo ba siya sa plano ni David nga si Solomon maoy manunod sa trono. Apan, wala dapita ni Adonias si Solomon ug ang uban pa nga maunongon kang David ngadto sa ‘usa ka paghalad.’ (1 Hari 1:9, 10) Kini nagsugyot nga giisip niya si Solomon ingong karibal.
1:49-53; 2:13-25—Nganong gipapatay man ni Solomon si Adonias human siya pasayloa? Bisan tuod wala makaamgo si Bat-seba niini, nasabtan ni Solomon ang tinuod nga motibo sa hangyo ni Adonias nga si Bat-seba maoy mohangyo sa hari nga ihatag ngadto kaniya si Abisag ingong asawa. Bisan tuod wala makigrelasyon si David kaniya, ang matahom nga si Abisag giisip nga puyopuyo ni David. Sumala sa kostumbre niadtong panahona, si Abisag maiya lamang sa legal nga manununod ni David. Lagmit naghunahuna si Adonias nga kon iyang maasawa si Abisag, makasulay na usab siya sa pag-ilog sa trono. Kay gisabot ang hangyo ni Adonias ingong pagpadayag sa iyang ambisyon nga maghari, gibakwi ni Solomon ang pasaylo.
6:37–8:2—Kanus-a giinagurahan ang templo? Ang templo natapos sa ikawalong bulan sa 1027 W.K.P., sa ika-11 nga tuig sa paghari ni Solomon. Mopatim-aw nga ang pagpasulod sa mga kasangkapan ug ang paghimo sa uban pang mga pagpangandam mikabat ug 11 ka bulan. Ang inagurasyon nahitabo sa ikapitong bulan sa tuig 1026 W.K.P. Ang asoy naghubit sa ubang mga proyekto sa pagpanukod human matapos ang templo ug sa wala pa hisgoti ang inagurasyon niini, tingali aron makompleto ang paghubit sa buluhatong pagpanukod niadtong panahona.—2 Cronicas 5:1-3.
9:10-13—Uyon ba sa Moisesnong Balaod ang gasa ni Solomon nga 20 ka siyudad sa yuta sa Galilea ngadto kang Haring Hiram sa Tiro? Ang Balaod nga gisulti diha sa Levitico 25:23, 24 mahimong sabton ingong mapadapat lamang ngadto sa dapit nga gipuy-an sa mga Israelinhon. Malagmit nga ang mga siyudad nga gihatag ni Solomon ngadto kang Hiram gipuy-an sa mga dili-Israelinhon, bisan tuod nahimutang kini sa sulod sa utlanan sa Yutang Saad. (Exodo 23:31) Ang gihimo ni Solomon mahimong nagpasabot usab nga siya napakyas sa pagtuman sa bug-os sa Balaod, sama sa iyang ‘pagpadaghan ug mga kabayo alang sa iyang kaugalingon’ ug pagkuhag daghang asawa. (Deuteronomio 17:16, 17) Bisan unsa pay kahimtang, si Hiram wala malipay sa maong gasa. Tingali ang maong mga siyudad wala maatiman pag-ayo sa paganong mga molupyo niini, o tingali dili maayo ang pagkapuwesto niini.
11:4—Ang pagkaangoango ba ang hinungdan nga si Solomon wala magmatinumanon sa dihang siya tigulang na? Morag dili ingon niana ang kahimtang. Batabata pa si Solomon sa dihang nagsugod siya sa pagmando, ug bisan tuod siya naghari sulod sa 40 ka tuig, siya dili pa kaayo tigulang. Dugang pa, wala niya biyai sa bug-os ang pagsimba kang Jehova. Lagmit misulay siya sa paghimog usa ka matang sa panagtapo sa pagtuo.
Mga Leksiyon Alang Kanato:
2:26, 27, 35. Kanunayng matuman ang itagna ni Jehova. Ang pagtangtang kang Abiatar, nga kaliwat ni Eli, nagtuman sa “pulong ni Jehova nga iyang gisulti batok sa balay ni Eli.” Natuman usab ang Numeros 25:10-13 sa dihang si Abiatar gipulihan ni Zadok nga gikan sa banay ni Pinehas.—Exodo 6:25; 1 Samuel 2:31; 3:12; 1 Cronicas 24:3.
2:37, 41-46. Peligroso gayod ang paghunahuna nga mahimong lapason sa usa ka tawo ang balaod sa Diyos ug dili masilotan! Kadtong tinuyong motipas sa pagsubay sa ‘hagip-ot nga dalan padulong sa kinabuhi’ mag-antos sa mga sangpotanan sa maong dili-maalamong desisyon.—Mateo 7:14.
3:9, 12-14. Tubagon ni Jehova ang sinserong mga pag-ampo sa iyang mga alagad nga makabaton ug kaalam, pagsabot, ug giya sa pagtuman sa iyang buluhaton.—Santiago 1:5.
8:22-53. Kinasingkasing gayod nga pagpabili ang gipahayag ni Solomon kang Jehova—usa ka Diyos sa mahigugmaong kalulot, ang Tigtuman sa mga saad, ug ang Tigpatalinghog sa pag-ampo! Ang pagpamalandong sa mga pulong sa pag-ampo ni Solomon panahon sa inagurasyon makapahimo kanatong mas mapasalamaton niini ug sa uban pang bahin sa personalidad sa Diyos.
11:9-14, 23, 26. Sa dihang si Solomon wala na magmatinumanon sa ulahing bahin sa iyang kinabuhi, si Jehova nagpatunghag mga magsusupak. “Ang Diyos magabatok sa mga mapahitas-on, apan magahatag siyag dili-takos nga kalulot sa mga mapainubsanon,” nag-ingon si apostol Pedro.—1 Pedro 5:5.
11:30-40. Gustong ipapatay ni Haring Solomon si Jeroboam tungod sa gitagna ni Ahias bahin kang Jeroboam. Pagkalahi sa sanong sa hari mga 40 ka tuig ang miagi sa dihang midumili siya sa pagpanimalos kang Adonias ug sa uban pang mga nagkunsabo! (1 Hari 1:50-53) Kining maong kausaban sa tinamdan maoy resulta sa iyang pagbiya kang Jehova.
NABAHIN ANG NAGKAHIUSANG GINGHARIAN
Si Jeroboam ug ang katawhan miadto kang Haring Rehoboam ug mihangyo kaniya sa pagpagaan sa buluhaton nga gisangon sa iyang amahan, si Solomon. Imbes ihatag ang ilang gihangyo, si Rehoboam nanghulga sa pagpabug-at pa sa ilang buluhaton. Mirebelde ang napulo ka tribo ug si Jeroboam maoy naghari kanila. Nabahin ang gingharian. Si Rehoboam nagmando sa habagatang gingharian, nga gilangkoban sa mga tribo sa Juda ug Benjamin, ug si Jeroboam naghari sa amihanang napulo-ka-tribo nga gingharian sa Israel.
Aron mapugngan ang mga tawo sa pag-adto sa Jerusalem aron mosimba, si Jeroboam nagpahiluna ug duha ka bulawan nga nating baka—ang usa didto sa Dan ug ang lain didto sa Bethel. Lakip sa mga hari nga nagmando sa Israel human kang Jeroboam mao sila si Nadab, Baasa, Elah, Zimri, Tibni, Omri, Ahab, ug Ahazias. Sila si Abiam, Asa, Jehosapat, ug Jehoram maoy mipuli kang Rehoboam sa Juda. Ang mga manalagna nga aktibo sa mga adlaw niining mga haria naglakip kang Ahias, Semaias, ug usa ka wala-hinganli nga tawo sa Diyos, maingon man si Jehu, Elias, ug Micaias.
Tubag sa mga Pangutana Bahin sa Kasulatan:
18:21—Nganong nahilom ang mga tawo sa dihang gihangyo sila ni Elias sa pagsunod kang Jehova o kaha kang Baal? Lagmit nakaamgo sila nga napakyas sila sa paghatag kang Jehova ug eksklusibong debosyon nga iyang gipangayo ug busa sila mibating sad-an. O tingali nakubalan na ang ilang mga tanlag sa sukod nga wala nila isipang sayop ang pagsimba kang Baal ug sa samang higayon nangangkon nga sila mga magsisimba kang Jehova. Human lamang ipakita ni Jehova ang iyang gahom nga sila miingon: “Si Jehova mao ang matuod nga Diyos! Si Jehova mao ang matuod nga Diyos!”—1 Hari 18:39.
20:34—Human ihatag ni Jehova kang Ahab ang kadaogan batok sa mga Siryanhon, nganong wala man patya ni Ahab ang hari nga si Ben-hadad? Imbes patyon si Ben-hadad, si Ahab mihimog pakigsaad uban kaniya nga ang mga dalan sa kaulohan sa Sirya, ang Damasco, ihatag kang Ahab, dayag aron magtukod ug merkado didto. Una pa niana, ang amahan ni Ben-hadad nag-angkon usab ug mga dalan didto sa Samaria para sa komersiyal nga mga katuyoan. Busa, gibuhian si Ben-hadad aron si Ahab makatukod ug negosyo didto sa Damasco.
Mga Leksiyon Alang Kanato:
12:13, 14. Sa dihang mohimog hinungdanong mga desisyon sa kinabuhi, kinahanglang mangayo kitag tambag gikan sa maalamon ug hamtong nga mga indibiduwal nga may kahibalo sa Kasulatan ug may hataas nga pagtamod sa mga prinsipyo sa Diyos.
13:11-24. Ang tambag o sugyot nga morag kuwestiyonable, bisan pag kini naggikan sa maayog-tuyo nga isigkamagtutuo, angayng timbangtimbangon pinasukad sa maayong giya sa Pulong sa Diyos.—1 Juan 4:1.
14:13. Si Jehova bug-os nga magsusi kanato aron tan-awon kon unsay maayo diha kanato. Bisag unsa pa tingali ka gamay ang maong maayong butang, iya kanang mapatubo samtang buhaton nato ang kutob sa atong maarangan sa pag-alagad kaniya.
15:10-13. Kinahanglang maisogon natong isalikway ang apostasya ug ituboy hinuon ang matuod nga pagsimba.
17:10-16. Giila ug gidawat sa balong babaye sa Zarepta si Elias ingong manalagna, ug gipanalanginan siya ni Jehova tungod sa iyang mga buhat sa pagtuo. Karon, makita usab ni Jehova ang atong mga buhat sa pagtuo, ug iyang gantihan kadtong magpaluyo sa buluhaton sa Gingharian sa lainlaing paagi.—Mateo 6:33; 10:41, 42; Hebreohanon 6:10.
19:1-8. Sa dihang makaagom ug grabeng pagsupak, kita makasalig sa pagpaluyo ni Jehova.—2 Corinto 4:7-9.
19:10, 14, 18. Ang matuod nga mga magsisimba wala gayod mag-inusara. Kauban nila si Jehova ug ang ilang tibuok-kalibotang kapunongan sa mga igsoon.
19:11-13. Si Jehova dili usa ka diyos sa kinaiyahan o usa lamang ka personipikasyon sa kinaiyanhong mga puwersa.
20:11. Sa dihang nanghambog si Ben-hadad mahitungod sa paglaglag sa Samaria, ang hari sa Israel mitubag: “Ayaw papagarboha sa iyang kaugalingon siya nga nagabakos [sa iyang armadura agig pagpangandam alang sa gubat] nga sama sa usa nga nagatangtang” sa iyang armadura human mahiuli nga madaogon gikan sa gubat. Sa dihang mag-atubang ug bag-ong buluhaton, kinahanglang likayan nato ang sobrang pagsalig sa kaugalingon sama sa usa ka hambogiro.—Proverbio 27:1; Santiago 4:13-16.
Dakog Bili Alang Kanato
Sa dihang iyang giasoy ang paghatag sa Balaod didto sa Bukid sa Sinai, giingnan ni Moises ang mga anak sa Israel: “Tan-awa, ibutang ko sa inyong atubangan niining adlawa ang panalangin ug ang maldisyon: ang panalangin, kon motuman kamo sa kasugoan ni Jehova nga inyong Diyos nga akong gisugo kaninyo niining adlawa; ug ang maldisyon, kon kamo dili motuman sa kasugoan ni Jehova nga inyong Diyos ug mosimang kamo sa dalan nga gisugo ko kaninyo niining adlawa.”—Deuteronomio 11:26-28.
Tin-aw gayod nga pagkahubit nganhi kanato kining hinungdanong kamatuoran diha sa basahon sa Unang Hari! Sumala sa atong nasabtan, kining basahona nagtudlo usab ug uban pang bililhong mga leksiyon. Ang mensahe niini buhi gayod ug gamhanan.—Hebreohanon 4:12.
[Hulagway sa panid 29]
Ang templo ug ang uban pang mga tinukod nga gitukod ni Solomon
[Hulagway sa panid 30, 31]
Human ipakita ni Jehova ang iyang gahom, ang mga tawo miingon: “Si Jehova mao ang matuod nga Diyos!”