‘Ang Usa nga Maalam Magapalandong sa Iyang mga Lakang’

ANG tawong maalam batid modumala sa mga kahimtang ug mosulbad sa mga suliran ug siya intelihente, maayong mohukom ug igmat sa panabot, makataronganon ug mapanagan-on, ug masabtanon. Siya dili limbongan ni malansison. ‘Ang tagsatagsa ka maalam molihok uban ang kahibalo,’ matod sa Proverbio 13:16. Oo, ang pagkamaalam maoy tilinguhaong hiyas.

Sa unsang paagi atong ikapasundayag nga kita maalam diha sa adlaw-adlaw nga kinabuhi? Sa unsang paagi mapadayag kining hiyasa pinaagi sa atong mga pagdesisyon, pagtratar sa uban, ug pagsanong sa nagkalainlaing kahimtang? Unsang mga ganti ang anihon sa tawong maalam? Unsang mga katalagman ang iyang malikayan? Si Haring Solomon sa karaang Israel naghatag ug praktikal nga mga tubag sa maong mga pangutana, sama sa atong mabasa sa Proverbio 14:12-25. a

Magmaalamon sa Pagpili sa Imong Dalan

Gikinahanglan gayod ang katakos nga makaila sa matarong ug daotan aron makahimog maalamong mga desisyon ug magmalamposon sa kinabuhi. Bisan pa niana, ang Bibliya nagpasidaan: “Adunay dalan nga matul-id atubangan sa usa ka tawo, apan ang kataposan niana mao ang mga dalan sa kamatayon.” (Proverbio 14:12) Busa, kinahanglan kitang makakat-on sa pag-ila sa tinuod nga matarong gikan sa daw matarong. Ang pamulong “mga dalan sa kamatayon” nagpaila nga daghan ang maong malimbongong dalan. Tagda ang pipila ka kahimtang nga kinahanglan natong masayran ug likayan.

Ang mga adunahan ug bantogan sa kalibotan giisip sa kadaghanan ingong tinahod nga mga tawo nga angayng dayegon. Tungod sa ilang pagkamadungganon sa katilingban ug pagkasapian, ang ilang mga paagi sa pagbuhat sa mga butang tingali daw matarong. Apan, sa unsang paagi nabatonan sa maong mga tawo ang ilang katigayonan o kabantogan? Matul-id ug maligdong ba kanunay ang ilang mga paagi? Unya dunay pipila ka tawo nagpasundayag ug dalayegong kadasig alang sa ilang relihiyosong mga tinuohan. Apan ang ilang pagkasinsero nagpamatuod ba gayod nga husto ang ilang mga tinuohan?—Roma 10:2, 3.

Ang usa ka dalan mahimong daw matul-id usab tungod sa pagkanalimbongan sa imong kaugalingon. Ang pagbase sa atong mga desisyon sumala sa atong gibati nga maoy matarong maoy pagdepende gayod sa kasingkasing, nga usa ka malimbongong giya. (Jeremias 17:9) Ang wala-malamdagi ug wala-mabansay nga tanlag makaagak kanato sa paghunahuna nga ang sayop nga dalan maoy hustong dalan. Nan, unsay makatabang kanato sa pagpili sa hustong dalan?

Ang makugihong personal nga pagtuon sa mas laglom nga mga kamatuoran sa Pulong sa Diyos kinahanglanon gayod aron mabatonan nato ang ‘mga gahom sa pagsabot nga nabansay aron sa pag-ila sa maayo ug sa daotan.’ Dugang pa, kinahanglan natong bansayon ang maong mga gahom “pinaagi sa paggamit” niana diha sa pagpadapat sa mga prinsipyo sa Bibliya. (Hebreohanon 5:14) Kinahanglan kitang magbantay nga dili kita mahitipas halayo sa ‘hagip-ot nga dalan padulong sa kinabuhi’ tungod sa daw hustong dalan.—Mateo 7:13, 14.

Sa Dihang “ang Kasingkasing Magmasulub-on”

Kita ba magmalipayon kon kita walay kalinaw sa hunahuna? Ang pagkatawa ug pagsadya makapahupay ba sa dulot nga kasubo? Pagkamaalam ba nga ang pagbati sa grabeng kasubo lumsan ug  alkoholikong ilimnon, pag-abuso sa mga droga, o pagsulay pagpapas sa maong pagbati pinaagig mahilayong pagkinabuhi? Ang tubag dili. “Bisan diha sa pagkatawa ang kasingkasing magmasulub-on,” matod sa maalamong hari.—Proverbio 14:13a.

Ang pagkatawa mahimong makatago sa kasubo, apan dili kini makapapas niana. “Adunay tinudlong panahon alang sa tanang butang,” matod sa Bibliya. Sa pagkatinuod, “adunay panahon sa paghilak ug panahon sa pagkatawa; panahon sa pagminatay ug panahon sa paglukso.” (Ecclesiastes 3:1, 4) Kon magpadayon ang grabeng kasubo o depresyon, kinahanglang mohimo kitag mga lakang sa pagpukgo niana, nga mangita ug “mahanasong pagtultol” kon gikinahanglan. (Proverbio 24:6) b Ang pagkatawa ug pagkalingaw bililhon, apan gamay ra ang bili niana. Ingong pasidaan batok sa dili-maayong mga matang sa paglingawlingaw ug sobrang kalingawan, si Solomon nag-ingon: “Ang kaguol maoy sangkoanan sa pagmaya.”—Proverbio 14:13b.

Ang Walay Pagtuo ug ang Maayo—Sa Unsang Paagi Matagbaw Sila?

“Ang walay pagtuo diha sa kasingkasing matagbaw sa mga sangpotanan sa iyang mga dalan,” nagkanayon ang hari sa Israel, “apan ang maayong tawo matagbaw sa mga sangpotanan sa iyang mga pakiglabot.” (Proverbio 14:14) Sa unsang paagi ang walay pagtuo ug ang maayo matagbaw sa mga sangpotanan sa ilang mga pakiglabot?

Ang tawong walay pagtuo dili mabalaka nga siya manubag sa Diyos. Busa, ang pagbuhat ug matarong sa panan-aw ni Jehova dili hinungdanon alang sa tawong walay pagtuo. (1 Pedro 4:3-5) Ang maong tawo matagbaw sa sangpotanan sa iyang materyalistikong paagi sa pagkinabuhi. (Salmo 144:11-15a) Sa laing bahin, ang maayong tawo interesado nga mobuhat kon unsay matarong sa panan-aw sa Diyos. Sa tanan niyang mga pakiglabot, siya mosunod sa matarong nga mga sukdanan sa Diyos. Ang maong tawo matagbaw sa sangpotanan tungod kay si Jehova maoy iyang Diyos ug makabaton siyag dili-hitupngang kalipay gumikan sa pag-alagad sa Labing Hataas.—Salmo 144:15b.

Ayawg ‘Tuohi ang Tagsatagsa ka Pulong’

Sa pagtandi sa kalainan sa mga paagi sa walay kasinatian ug sa mga paagi sa maalam, si Solomon nag-ingon: “Si bisan kinsa nga walay kasinatian motuo sa tagsatagsa ka pulong, apan ang usa nga maalamon magapalandong sa iyang mga lakang.” (Proverbio 14:15) Ang usa nga maalam dili daling  motuo. Inay motuo sa tanan niyang madungog o modawat sa panghunahuna sa uban, siya maalamong magapalandong sa iyang mga lakang. Sa dihang mahipos na ang tanang impormasyon, siya molihok uban ang kahibalo.

Pananglitan, tagda ang pangutanang “Aduna bay Diyos?” Ang walay kasinatian makiling sa pagdawat kon unsay popular o kon unsay gituohan sa inilang mga tawo. Sa laing bahin, ang usa nga maalam mogahin ug panahon sa pagsusi sa mga butang. Iyang pamalandongon ang mga kasulatan sama sa Roma 1:20 ug Hebreohanon 3:4. Sa espirituwal nga mga butang, ang maalam nga tawo dili lang motuo sa opinyon sa relihiyosong mga pangulo. Iyang ‘sulayan ang matag inspiradong pahayag aron masuta kon kini nagagikan ba gayod sa Diyos.’—1 Juan 4:1.

Pagkamaalamon ang pagsunod sa tambag nga dili “motuo sa tagsatagsa ka pulong”! Kadtong gitugyanan sa responsabilidad sa pagpanambag sa uban diha sa Kristohanong kongregasyon ilabinang magbutang gayod niini sa kasingkasing. Kinahanglang nabatonan sa magtatambag ang tanang impormasyon bahin sa panghitabo. Siya kinahanglang mamati pag-ayo ug mahibalo sa mga impormasyon gikan sa tanang kiliran aron ang iyang tambag mahimong makataronganon o dili-mapihigon.—Proverbio 18:13; 29:20.

“Ang Tawo nga May Katakos sa Panghunahuna Ginadumtan”

Sa paghisgot sa lain pang kalainan tali sa maalamon ug sa buangbuang, ang hari sa Israel nag-ingon: “Ang maalamon mahadlok ug nagapahilayo sa pagkadaotan, apan ang hungog masuk-anon kaayo ug masaligon-sa-kaugalingon. Siya nga dali rang masuko magahimog kabuangan, apan ang tawo nga may katakos sa panghunahuna ginadumtan.”—Proverbio 14:16, 17.

Ang maalamong tawo mahadlok sa sangpotanan sa pagsubay sa daotang dalan. Busa, siya mabinantayon ug magpasalamat sa bisan unsang tambag nga makatabang kaniya sa paglikay sa kadaotan. Ang hungog wala makabaton sa maong kahadlok. Tungod kay masaligon-sa-kaugalingon ug hambogiro, siya dili magtagad sa tambag sa uban. Kay lagmit masuko, ang maong tawo molihok nga binuang. Apan nganong dumtan man ang usa ka tawong may katakos sa panghunahuna?

Sa orihinal nga pinulongan, ang pamulong nga gihubad “mga katakos sa panghunahuna” adunay duha ka kahulogan. Sa positibong diwa, kini mahimong magpasabot ug pagkamasabtanon o pagkakleber. (Proverbio 1:4; 2:11; 3:21) O sa negatibong diwa, ang pamulong mahimong magtumong sa daotang mga ideya o madinaotong panghunahuna.—Salmo 37:7; Proverbio 12:2; 24:8.

Kon ang pamulong nga “ang tawo nga may katakos sa panghunahuna” nagtumong sa madinaotong tiglansis, dili lisod sabton nga kanang tawhana ginadumtan. Bisan pa niana, dili ba tinuod nga ang tawo nga masabtanon mahimong dumtan usab niadtong walay ingon nga hiyas? Pananglitan, kadtong nagagamit sa ilang katakos sa panghunahuna ug mipili nga mahimong “dili bahin sa kalibotan” ginadumtan sa kalibotan. (Juan 15:19) Ang Kristohanong mga batan-on nga nagagamit sa ilang katakos sa panghunahuna ug dili magpadaog sa makadaot nga pagpamit-os sa isigkaingon aron sila makalikay sa dili-maayong panggawi ginatamay. Ang tinuod mao nga ang matuod nga mga magsisimba ginadumtan sa kalibotan, nga nailalom sa gahom ni Satanas nga Yawa.—1 Juan 5:19.

“Ang mga Tawong Daotan Moyukbo”

Ang maalam lahi sa mga walay kasinatian sa lain pang paagi. “Ang mga walay kasinatian makapanag-iya gayod ug kabuangan, apan ang mga maalamon makahupot ug kahibalo ingong usa ka purong.” (Proverbio 14:18) Tungod kay kulang ug pagkamasabtanon, ang mga walay kasinatian mopili sa kabuangan. Kini mahimo na nga ilang paagi sa kinabuhi. Sa laing bahin, ang kahibalo modayandayan sa maalam sama nga ang purongpurong magpasidungog sa usa ka hari.

“Ang mga tawong daotan moyukbo sa atubangan sa mga maayo,” matod sa maalamong hari, “ug ang mga tawong tuman kadaotan diha sa ganghaan sa mga matarong.” (Proverbio 14:19) Sa laing mga pulong, ang maayo magmadaogon sa kataposan batok sa daotan. Tagda ang pag-uswag sa gidaghanon ug ang mas maayong pagkinabuhi nga gitagamtam sa katawhan sa Diyos karong adlawa. Kay nakakita sa mga panalangin nga naangkon sa mga alagad ni Jehova, ang pipila ka magsusupak mapugos sa ‘pagyukbo’ sa masambingayon nga langitnong babaye ni Jehova, nga gihawasan sa dinihogan-sa-espiritung nahibilin sa yuta. Bisan pag  sila dili moila niini sa wala pa ang Armagedon, ang maong mga magsusupak mapugos sa pag-ila nga ang yutan-ong bahin sa organisasyon sa Diyos tinuod gayong naghawas sa langitnong bahin.—Isaias 60:1, 14; Galacia 6:16; Pinadayag 16:14, 16.

“Nagapakitag Kaluoy sa mga Sinakit”

Mahitungod sa tawhanong kinaiya, si Solomon nag-ingon: “Bisan sa iyang isigkatawo ang tawong kabos maoy dulumtanan, apan daghan ug higala ang tawong dato.” (Proverbio 14:20) Pagkatinuod kini sa dili-hingpit nga mga tawo! Tungod kay adunay kiling sa kahakog, sila lagmit mopabor sa dato inay sa kabos. Bisan pag daghan ang mga higala sa tawong dato, kana sila umalagi lamang sama ra sa iyang bahandi. Busa, dili ba angayng likayan nato ang pagpakighigala pinaagi sa salapi o sa pag-ulog-ulog?

Komosta man kon ang atong matinud-anong pagsusi sa kaugalingon magpadayag nga atong gitinguha ang pag-uyon sa mga dato pinaagi sa pag-ulog-ulog ug atong gitamay ang mga kabos? Kinahanglan kitang makaamgo nga ang pagpakita sa maong paboritismo gibadlong diha sa Bibliya. Nag-ingon kini: “Ang nagatamay sa iyang isigkatawo nagapakasala, apan malipayon siya nga nagapakitag kaluoy sa mga sinakit.”—Proverbio 14:21.

Angay kitang magpakitag konsiderasyon niadtong anaa sa kalisdanan. (Santiago 1:27) Sa unsang paagi mahimo nato kini? Pinaagi sa pagtagana sa “mga kahinguhaan sa kinabuhi niining kalibotana,” nga mahimong naglakip sa salapi, pagkaon, puy-anan, besti, ug personal nga pagtagad. (1 Juan 3:17) Malipayon siya nga nagapakitag kaluoy sa maong mga tawo, sanglit “adunay labaw nga kalipay sa paghatag kay sa pagdawat.”—Buhat 20:35.

Unsay Kahimtang sa mga Maalam ug sa mga Buangbuang?

Ang prinsipyong “bisan unsay ginapugas sa usa ka tawo, kini usab iyang anihon” mapadapat sa maalam nga tawo ug sa buangbuang nga tawo. (Galacia 6:7) Ang maalam nga tawo nagabuhat ug maayo; ang buangbuang nga tawo nagamugna ug kadaot. “Dili ba mahisalaag kadtong nagamugna ug kadaot?” nangutana ang maalamong hari. Ang tubag maoy oo; sila “mahisalaag.” “Apan may mahigugmaong-kalulot ug pagkamatinud-anon sa mga nagamugna ug maayo.” (Proverbio 14:22) Kadtong nagabuhat ug maayo nagtagamtam sa maayong-kabubut-on sa uban ug sa mahigugmaong-kalulot usab sa Diyos.

Sa paglangkit sa kalamposan uban sa paghago ug sa kapakyasan uban sa daghang sulti nga walay buhat, si Solomon nag-ingon: “Sa tanang matang sa pagbudlay adunay bentaha, apan ang pulong lamang sa mga ngabil mosangko sa kawalad-on.” (Proverbio 14:23) Kining prinsipyoha mapadapat gayod sa atong espirituwal nga mga panlimbasog. Kon magkugi kita sa Kristohanong ministeryo, atong anihon ang mga ganti sa pagpahayag sa nagaluwas-ug-kinabuhi nga kamatuoran sa Pulong sa Diyos ngadto sa daghan pang mga tawo. Ang pagtuman sa bisan unsang teokratikanhong asaynment nga tingali atong madawat mosangko sa kangaya ug katagbawan.

“Ang purongpurong sa mga maalamon mao ang ilang bahandi; ang binuang sa mga hungog maoy kabuangan,” matod sa Proverbio 14:24. Kini mahimong magpasabot nga ang kaalam nga gipanlimbasogan nga mahuptan sa maalamon maoy usa ka bililhong kabtangan, ug kini nagpurongpurong o nagdayandayan kanila. Sa laing bahin, kabuangan lamang ang maangkon sa hungog. Sumala sa usa ka reperensiya, kini nga proverbio mahimong magpasabot usab nga “ang bahandi maoy dayandayan niadtong nagagamit niinig maayo . . . [samtang] kabuangan lamang ang nabatonan sa mga buangbuang.” Bisan kon unsay kahimtang, ang maalamong tawo mas maayog kahimtang kay sa buangbuang nga tawo.

“Ang usa ka matuod nga saksi nagaluwas ug mga kalag,” nag-ingon ang hari sa Israel, “apan ang malimbongon nagasabwag ug kabakakan.” (Proverbio 14:25) Samtang kini tinuod gayod diha sa hukmanan, tagda ang kapadapatan niini sa atong ministeryo. Ang pagsaksi sa kamatuoran sa Pulong sa Diyos nalangkit sa atong buluhatong pagwali sa Gingharian ug paghimog tinun-an. Ang maong pagsaksi magluwas sa mga tawong matarong ug kasingkasing gikan sa bakak nga relihiyon ug magluwas ug mga kinabuhi. Pinaagi sa pagtagad kanunay sa atong kaugalingon ug sa atong pagpanudlo, atong maluwas ang atong kaugalingon ug kadtong magpatalinghog kanato. (1 Timoteo 4:16) Samtang magpadayon kita sa pagbuhat niini, magmaigmat kita sa pagpasundayag sa pagkamaalam diha sa tanang bahin sa kinabuhi.

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 18]

Ang makugihong pagtuon sa mas laglom nga mga kamatuoran kinahanglanon gayod aron ‘kita ‘makaila sa matarong ug sa daotan’

[Hulagway sa panid 18]

Tinuod bang makapatagbaw ang materyalistikong pagkinabuhi?