“Dan-ag nga Kahayag” Bahin sa Bibliya Gikan sa Labing Karaang Librarya sa Rusya

DUHA ka eskolar ang nangitag karaang mga manuskrito sa Bibliya. Gitadlas sa matag usa kanila ang mga desyerto ug gisusi ang mga langob, mga monasteryo, ug ang karaang mga pinuy-anan diha sa mga pangpang. Katuigan sa ulahi, sila nagkahibalag diha sa labing karaang publikong librarya sa Rusya, diin makaplagan ang pipila ka labing makapaukyab nga mga diskobre maylabot sa Bibliya nga nasayran sukad sa kalibotan. Kinsa ba kadtong mga tawhana? Sa unsang paagi ang bililhong mga butang nga ilang nakaplagan misangko sa Rusya?

Karaang mga Manuskrito—Mga Manlalaban sa Pulong sa Diyos

Aron mahimamat ang usa niining duha ka eskolar, kinahanglang mobalik kita sa sinugdanan sa ika-19ng siglo sa dihang mihuros sa Uropa ang kahanginan sa intelektuwal nga kausaban. Kadto maoy panahon sa siyentipikanhong kauswagan ug kultural nga kalamposan, nga nagpausbaw ug maduhaduhaong hunahuna bahin sa tradisyonal nga mga tinuohan. Ang mga kritiko sa Kasulatan nagtinguha sa pagdaot sa pagkakasaligan sa Bibliya. Ngani, ang mga eskolar nagpahayag ug mga pagduhaduha sa katinuoran sa orihinal nga sinulat sa Bibliya.

Ang pipila ka sinserong mga tigdepensa sa Bibliya nakaamgo nga ang bag-ong mga manlalaban—ang karaang mga manuskrito sa Bibliya nga wala pa niadto makaplagi—tinong mosuportar sa integridad sa Pulong sa Diyos. Kon makaplagan ang mas karaang mga manuskrito kay sa naglungtad na niadto, sila magsilbing mahilomong mga saksi bahin sa kaputli sa orihinal nga sinulat sa Bibliya, bisan pag kanunayng gisulayan ang pagdaot o pagtuis sa mensahe niini. Ang maong mga manuskrito makapadayag usab sa pipila ka bahin diin ang sayop nga mga paghubad nakayuhot diha sa orihinal nga sinulat.

Ang pipila ka mainitong mga panaglantugi bahin sa pagkatinuod sa Bibliya nahitabo sa Alemanya. Ang usa ka batan-ong propesor didto mibiya sa iyang haruhay nga pagkinabuhi isip edukador alang sa usa ka panaw nga miresulta sa usa sa labing dagkong mga kaplag maylabot sa Bibliya sa tanang panahon. Ang iyang ngalan mao si Konstantin von Tischendorf, nga usa ka eskolar sa Bibliya kansang pagsalikway sa kritisismo bahin sa Bibliya miresulta sa dakong kalamposan diha sa pagdepensa sa orihinal nga sinulat sa Bibliya. Milampos pag-ayo ang iyang unang panaw  ngadto sa kamingawan sa Sinai niadtong 1844. Sa pagpasiklap niya sa basurahan sa usa ka monasteryo, iyang nakita ang usa ka karaang kopya sa Septuagint o Gregong hubad sa Hebreohanong Kasulatan—ang labing karaan nga nakaplagan sukad!

Nalipay si Tischendorf nga siya nakadalag 43 ka pliego. Bisan pag nagtuo siya nga may daghan pa, sa iyang pagbalik niadtong 1853 usa lang ka tipak ang iyang nakuha. Hain ang uban? Kay nahutdan ug kuwarta, si Tischendorf nangayog pinansiyal nga tabang sa usa ka datong tigsuportar, ug mihukom siya nga mobiya na usab sa iyang yutang-natawhan aron mangitag karaang mga manuskrito. Apan, sa dili pa niya himoon ang maong misyon, mohangyo siya sa emperador sa Rusya.

Nainteres ang Emperador

Lagmit naghunahuna si Tischendorf kon abiabihon ba kaha siya sa Rusya, nga usa ka luag kaayong yuta nga nagsagop sa Rusong Ortodokso nga relihiyon, kay usa man siya ka Protestanteng eskolar. Ikalipay, ang talagsaong yugto sa kausaban ug reporma nagsugod na niadto sa Rusya. Tungod sa pagpasiugda sa edukasyon, ang St. Petersburg’s Imperial Library natukod niadtong 1795 pinaagi ni Emperatris Catherine II (nga nailhan usab nga si Catherine nga Bantogan). Isip unang publikong librarya sa Rusya, kini nagpaposible sa milyonmilyong tawo nga makabasa nag daghan kaayong pinatik nga impormasyon.

Ang The Imperial Library, nga gidayeg ingong usa sa labing maayong mga librarya sa Uropa, may kulang. Kalim-an ka tuig human sa pagkatukod niini, ang librarya nakabaton ug unom lang ka Hebreohanong mga manuskrito. Kulang ang impormasyon alang sa nagdakong interes sa Rusya bahin sa pagtuon ug mga pinulongan ug sa mga paghubad sa Bibliya. Si Catherine II nagpadalag mga eskolar ngadto sa mga unibersidad sa Uropa aron magtuon ug Hebreohanon. Sa pagbalik sa mga eskolar, ang Hebreohanong mga kurso naporma diha sa dagkong mga seminaryo sa Rusong Ortodokso, ug sa unang higayon, gisugdan sa Rusong mga eskolar ang trabaho alang sa usa ka hustong hubad sa Bibliya ngadto sa Ruso gikan sa karaang Hebreohanon. Apan kulang silag salapi ug gisupak pa sa mga pangulo sa konserbatibong simbahan. Ang matuod nga kalamdagan wala pa magsugod alang niadtong gustog kahibalo bahin sa Bibliya.

Ang emperador, si Alexander II, daling nakasabot sa pagkabililhon sa misyon ni Tischendorf ug mihatag ug pinansiyal nga suportar sa misyon. Bisan pa sa “pagsupak tungod sa kasina ug pagkapanatiko” sa pipila ka tawo, nahibalik si Tischendorf gikan sa iyang misyon sa Sinai nga dala ang ubang bahin sa kopya sa Septuagint. a Kini, nga ginganlan sa ulahi ug Codex Sinaiticus, maoy usa gihapon sa labing karaang mga manuskrito sa Bibliya nga naglungtad. Sa pagbalik sa St. Petersburg, miadto dayon si Tischendorf sa residensiya sa emperador, ang Imperial Winter Palace. Iyang gisugyot nga suportahan sa emperador ang “usa sa labing talagsaong proyekto sa pag-analisar ug pagtuon sa Bibliya”—nga usa ka pinatik nga edisyon sa bag-ong nakaplagan nga manuskrito, nga gibutang sa ulahi sa The Imperial Library. Misugot dayon ang emperador, ug ang nalipay nga Tischendorf misulat sa ulahi: “Gihatag sa Diyos sa atong panahon . . . ang Sinaitikong Bibliya, aron mahimong bug-os ug dan-ag nga kahayag ang bahin sa kon unsay tinuod nga orihinal nga sinulat nga Pulong sa Diyos, ug aron abagan kita sa pagdepensa sa kamatuoran pinaagi sa pagpamatuod sa pagkatiunay niini.”

 Biblikanhong mga Bahandi Gikan sa Crimea

Gihisgotan sa sinugdan ang laing eskolar nga nangitag Biblikanhong mga bahandi. Kinsa man siya? Pipila ka tuig sa wala pa mahibalik si Tischendorf sa Rusya, ang The Imperial Library gitanyagan ug usa ka koleksiyon sa talagsaong mga sinulat nga nakapainteres sa emperador ug nakadanig mga eskolar gikan sa tibuok Uropa ngadto sa Rusya. Sila nahingangha sa ilang nakita. Sa ilang atubangan diha ang dako kaayong koleksiyon sa mga manuskrito ug ubang reperensiya. Ang gidaghanon makalilisang kay kadto maoy 2,412 ka butang, apil ang 975 ka manuskrito ug linukot nga mga basahon. Apil niadto ang 45 ka manuskrito sa Bibliya nga may petsang sayo pa kay sa ikanapulo ka siglo. Bisan pag daw dili katuohan, kadtong tanang manuskrito halos gikolekta lang sa usa ka tawo nga ginganlan ug Abraham Firkovich, usa ka Karaite nga eskolar nga ang edad kapin nag 70 anyos niadtong panahona! Apan kinsa ba ang mga Karaite? b

Interesado kaayo ang emperador sa maong pangutana. Ang Rusya nagpalugway sa mga utlanan niini mao nga nahisakop ang mga teritoryo nga gimandoan kaniadto sa ubang mga nasod. Tungod niadto ang bag-ong etnikong mga grupo nahisakop sa imperyo. Ang nindot nga rehiyong Crimea, diha sa kabaybayonan sa Itom nga Dagat, gipuy-an ug katawhang daw Hudiyo apan may Turkong mga kostumbre ug nagsultig pinulongan nga amgid sa Tatar. Gisubay sa maong mga Karaite ang ilang kagikan ngadto sa mga Hudiyong nadestiyero sa Babilonya human sa pagkalaglag sa Jerusalem sa 607 W.K.P. Hinuon, lahi sa rabbinikong mga Hudiyo, sila nagsalikway sa Talmud ug nagpasiugda sa pagbasa sa Kasulatan. Ang mga Karaite nga taga-Crimea maikagong mopresentar sa emperador ug ebidensiya nga sila lahi sa rabbinikong mga Hudiyo, sa ingon niana mahatagan silag separadong estado. Pinaagi sa pagpakitag karaang mga manuskrito nga gipanag-iya sa mga Karaite, sila naglaom nga makapamatuod nga sila naggikan sa mga Hudiyong nanglalin ngadto sa Crimea human sa pagkadestiyero sa Babilonya.

Sa dihang si Firkovich misugod sa iyang pagpangitag karaang mga rekord ug mga manuskrito, misugod siya sa mga pinuy-anan sa mga pangpang sa Chufut-Kale sa Crimea. Ang mga kaliwatan sa mga Karaite nagpuyo ug nagsimba diha niining gagmayng mga balay nga gikubkob gikan sa mga bato sa pangpang. Wala gayod daota sa mga Karaite ang karaan na kaayong mga kopya sa Kasulatan diin nakita ang balaang ngalan, ang Jehova, tungod kay ilang giisip nga mapasipalahon ang maong buhat. Ang mga manuskrito mainampingong gibutang sa usa ka gamayng tipiganan nga gitawag ug genizah, nga nagkahulogang “tagoanang dapit” sa Hebreohanon. Tungod kay ang mga Karaite may halalom nga pagtahod sa balaang ngalan, talagsa rang natandog ang maong mga manuskrito.

Si Firkovich, nga wala mahadlok sa natigom nga abog latas sa daghang siglo, mainampingong nagsusi sa mga tagoanan. Sa usa ka tagoanan, iyang nakaplagan ang bantogang manuskrito sa 916 K.P. Kini, nga gitawag ug Petersburg Codex of the Latter Prophets, maoy usa sa labing karaang mga kopya sa Hebreohanong Kasulatan nga naglungtad pa.

Nakatigom si Firkovich ug daghan kaayong manuskrito, ug niadtong 1859 mihukom siya nga itanyag ang iyang dako kaayong koleksiyon ngadto sa The Imperial Library. Niadtong 1862, si Alexander II mitabang sa pagpalit sa koleksiyon alang sa librarya sa kaniadto dako kaayong kantidad  nga 125,000 ka ruble. Niadtong panahona, ang tibuok badyet sa librarya maoy 10,000 lamang ka ruble sa usa ka tuig! Ang maong napalit naglakip sa iladong Leningrad Codex (B 19^A). Ang petsa niini maoy sa 1008 ug mao ang labing karaang kompletong kopya sa Hebreohanong Kasulatan sa tibuok kalibotan. Usa ka eskolar nag-ingon nga kini “lagmit mao ang bugtong labing hinungdanong manuskrito sa Bibliya, kay gipasukad niini ang sinulat sa labing modernong mga edisyon sa Hebreohanong Bibliya nga adunay mga koreksiyon.” (Tan-awa ang kauban nga kahon.) Niadtong tuiga mismo, 1862, gipatik ang Codex Sinaiticus ni Tischendorf, nga gidayeg sa tibuok kalibotan.

Espirituwal nga Kalamdagan sa Modernong Panahon

Ang librarya nga nailhan karong The National Library of Russia nasudlan sa usa sa labing dagkong mga koleksiyon sa karaang mga manuskrito sa kalibotan. c Sa paghinumdom sa kasaysayan sa Rusya, ang ngalan sa librarya giusob ug pito ka beses sulod sa duha ka siglo. Ang usa ka iladong ngalan maoy The State Saltykov-Shchedrin Public Library. Bisan pag ang kagubot sa ika-20ng siglo nakadaot sa librarya, ang mga manuskrito niini wala madaot bisan pa sa duha ka gubat sa kalibotan ug sa pag-atake sa Leningrad. Sa unsang paagi napahimuslan nato ang maong mga manuskrito?

Ang karaang mga manuskrito maoy kasaligang pasikaranan sa daghang modernong hubad sa Bibliya. Tungod niana nahimong posible nga ang mga tawong sinsero nga nangitag kamatuoran makabasag mas tukmang bersiyon sa Balaang Kasulatan. Ang Sinaiticus ug Leningrad nga mga codex nakatabang pag-ayo sa New World Translation of the Holy Scriptures, nga gipatik sa mga Saksi ni Jehova ug giluwatan ang kompletong hubad niadtong 1961. Pananglitan, ang Biblia Hebraica Stuttgartensia ug ang Biblia Hebraica ni Kittel, nga gigamit sa Komite sa mga Maghuhubad sa Bag-ong Kalibotan nga Bibliya, gibase sa Leningrad Codex ug nagagamit ug 6,828 ka beses sa Tetragrammaton o ngalan sa Diyos diha sa orihinal nga sinulat.

Pipila ra ka magbabasa sa Bibliya ang nakaamgo nga sila utangan ug kabubut-on sa mahilomong librarya sa St.  Petersburg ug sa mga manuskrito niini, nga ang pipila nagdala sa kanhing ngalan sa siyudad, ang Leningrad. Hinuon, kita labing dakog utang sa Awtor sa Bibliya, si Jehova, nga naghatag ug espirituwal nga kahayag. Busa ang salmista mihangyo kaniya: “Ipadan-ag ang imong kahayag ug ang imong kamatuoran. Tultolan unta ako niini.”—Salmo 43:3.

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 13]

ANG NGALAN SA DIYOS NAILHAN UG GIGAMIT

Tungod sa iyang kaalam, gitino ni Jehova nga ang iyang Pulong, ang Bibliya, naglungtad hangtod sa modernong panahon. Ang makugihong trabaho sa mga eskriba latas sa kapanahonan nalangkit sa paglungtad niini. Ang labing kutihan kanila mao ang mga Masorete, nga maoy propesyonal nga Hebreohanong mga eskriba nga nagtrabaho sukad sa ikaunom hangtod sa ikanapulo nga siglo K.P. Ang karaang Hebreohanon gisulat nga walay mga bokales. Pag-aginod sa panahon, mas midako ang kapeligrohan nga mahanaw ang hustong paglitok kay gipulihan man ug Aramaiko ang Hebreohanon. Gigama sa mga Masorete ang usa ka sistema diin idugang ang mga tumbok ilis sa bokales diha sa sinulat sa Bibliya aron ipaila ang hustong paglitok sa Hebreohanong mga pulong.

Mamatikdang ang Masoretic nga mga tumbok ilis sa bokales diha sa Leningrad Codex motugot sa paglitok sa Tetragrammaton—ang upat ka Hebreohanong mga konsonante nga naglangkob sa ngalan sa Diyos—ingong Yehwah’, Yehwih’, ug Yeho·wah’. Ang “Jehova” mao na karon ang labing nailhan nga paglitok sa ngalan. Ang ngalan sa Diyos maoy usa ka buhi, sinati nga termino sa mga magsusulat sa Bibliya ug sa uban pa sa karaang mga panahon. Karong adlawa, ang ngalan sa Diyos nailhan ug gigamit sa milyonmilyon nga nag-ila nga ‘si Jehova mao lamang ang Labing Hataas ibabaw sa tibuok nga yuta.’—Salmo 83:18.

[Hulagway sa panid 10]

Lawak sa manuskrito sa The National Library

[Hulagway sa panid 11]

Emperatris Catherine II

[Mga hulagway sa panid 11]

Konstantin von Tischendorf (sentro) ug si Alexander II, emperador sa Rusya

[Hulagway sa panid 12]

Abraham Firkovich

[Picture Credit Line sa panid 10]

Both images: National Library of Russia, St. Petersburg

[Picture Credit Lines sa panid 11]

Catherine II: National Library of Russia, St. Petersburg; Alexander II: From the book Spamers Illustrierte Weltgeschichte, Leipzig, 1898