Ang Pulong ni Jehova Kusog nga Nagauswag Diha sa “Yuta sa Agila”

“ANG Yuta sa Agila.” Mao kanay pagtawag sa mga Albaniano sa ilang nasod diha sa ilang pinulongan. Kining nasora nga nag-atubang sa Adriatic Sea nahimutang sa Balkan Peninsula, nga gitaliwad-an sa Gresya ug sa kanhing Yugoslavia. Bisan pag dunay daghang teoriya bahin sa sinugdanan sa mga Albaniano, ang kadaghanang historyano mouyon nga ang mga Albaniano ug ang ilang pinulongan naggikan sa karaang mga taga-Illyria, kansang kultura, sumala sa The Encyclopædia Britannica, nagsugod niadto pang 2000 W.K.P.

Apil sa kinaiyanhong katahom sa Albania mao ang talinis nga mga bukid sa halayong bahin sa amihanan ug ang taas, putig-balas nga mga baybayon sa habagatan ubay sa Adriatic Sea. Apan, ang labing matahom mao ang mga tawo. Sila mainiton ug maabiabihon, mangayaon ug estoryador, daling tudloan ug maikagong magpahayag sa ilang mga opinyon pinaagig bibong mga kompas.

Giduaw sa Usa ka Iladong Misyonaryo

Ang nindot nga kinaiya sa mga tawo ug ang katahom sa ilang nasod sa walay duhaduha nakadani sa pagtagad sa usa ka talagsaong magpapanaw kasiglohan kanhi. Sa mga 56 K.P., si apostol Pablo,  nga daghan nag naadtoan, misulat: “Hangtod sa Ilirico bug-os ko nga giwali ang maayong balita bahin kang Kristo.” (Roma 15:19) Ang habagatang bahin sa Ilirico mao na karon ang sentral ug amihanan nga Albania. Kining mga pulonga gisulat ni Pablo didto sa Corinto, Gresya, nga habagatan sa Ilirico. Ang iyang pag-ingon nga siya bug-os nga nagwali “hangtod sa Ilirico” nagpakita nga siya nakaadto na tingali sa utlanan o sa maong dapit mismo. Kon unsa man ugaling, lagmit nakasangyaw siya sa dapit nga mao na karon ang habagatang Albania. Busa si Pablo ang nahibaloan nga unang nakasangyaw bahin sa Gingharian didto sa Albania.

Milabay ang daghang siglo. Ang mga imperyo nagmando ug napukan. Lainlaing mga nasod ang nagpulipuli sa pagmando niining gamayng suok sa Uropa hangtod nga ang Albania nahimong independenteng estado sa 1912. Paglabay sa mga napulo ka tuig, ang mensahe bahin sa Gingharian ni Jehova nadungog pag-usab sa Albania.

Makaiikag nga Modernong Sinugdanan

Sa katuigan sa 1920, ang pipila ka Albanianong mga lalin sa Tinipong Bansa nga nakig-anib sa Internasyonal nga mga Estudyante sa Bibliya, nga maoy pag-ila kaniadto sa mga Saksi ni Jehova, namauli sa Albania aron ipaambit ang ilang nakat-onan. Usa kanila mao si Nasho Idrizi. Dihay pipila ka tawo nga nagpakitag interes. Aron maatiman ang nagkadaghang interesado, sa 1924 ang buhatan sa Romania maoy gitudlo sa pag-atiman sa buluhatong pagsangyaw sa Albania.

Si Thanas Duli (Athan Doulis) maoy usa sa mga nakakat-on bahin kang Jehova sa Albania niadtong mga tuiga. Siya nahinumdom: “Sa 1925 dihay tulo ka organisadong mga kongregasyon sa Albania, maingon man nag-inusarang mga Estudyante sa Bibliya ug interesadong mga tawo sa lainlaing mga dapit sa tibuok nasod. Ang ilang gugma sa usag usa lahi kaayo kay sa . . . mga tawo sa ilang palibot!” a

Ang pagbiyahe lisod kaayo tungod sa dili maayong mga dalan. Bisan pa niana, gihimo sa masibotong mga magmamantala kining malisod nga buluhaton. Pananglitan, sa habagatang baybayon sa Vlorë, si Areti Pina nabawtismohan sa 1928, sa dihang siya 18 anyos. Kanunay siyang nagsangyaw sa batoong kabukiran, nga nagbitbit sa iyang Bibliya. Membro siya sa masibotong kongregasyon sa Vlorë sa unang bahin sa katuigan sa 1930.

Sa 1930 ang buluhatong pagsangyaw sa Albania gidumala sa sangang buhatan sa Atenas, Gresya. Sa 1932 usa ka nagapanawng magtatan-aw gikan sa Gresya miduaw sa Albania aron sa pagdasig ug pagpalig-on sa mga igsoon. Kadaghanan sa nakakat-on  sa kamatuoran niadtong panahona may langitnong paglaom. Tungod sa ilang reputasyon ingong hinlo ug matarong nga mga tawo, sila gitahod pag-ayo bisan diin. Ang buluhaton niining matinumanong mga igsoon nagmabungahon gayod. Matag tuig, sa 1935 ug 1936, mga 6,500 ka literatura sa Bibliya ang napahimutang sa Albania.

Usa ka adlaw niana, sa sentro sa Vlorë, gipatokar ni Nasho Idrizi ang usa sa mga pakigpulong ni J. F. Rutherford diha sa ponograpo. Ang mga tawo nanira sa ilang tindahan ug nangadto sa pagpaminaw samtang kini gihubad ni Brader Idrizi sa pinulongang Albaniano. Ang kasibot niining una ug walay-paglunga nga mga magtutudlo sa Bibliya gipanalanginan. Sa 1940 diha nay 50 ka Saksi sa Albania.

Estado nga Dili Motuo ug Diyos

Sa 1939, ang nasod giokupar sa Italyanong mga Pasista. Ang legal nga pag-ila sa mga Saksi ni Jehova giwagtang, ug ang ilang buluhaton sa pagsangyaw gidili. Wala madugay human niana, ang nasod gisulong sa mga sundalong Aleman. Sa dihang nahuman ang Gubat sa Kalibotan II, usa ka impluwensiyal nga lider sa militar, si Enver Hoxha, maoy nagmando. Ang iyang Partidong Komunista midaog sa 1946 nga eleksiyon, ug siya nahimong primer ministro. Ang misunod nga mga tuig gitawag sa ulahi nga panahon sa kagawasan, apan sukwahi gayod niini ang nahitabo sa katawhan ni Jehova.

Ang mga relihiyon anam-anam nga giestriktohan sa gobyerno. Nahiuyon sa ilang Kristohanong neyutralidad, ang mga Saksi ni Jehova sa Albania midumili sa pagsundalo ug pag-apil-apil sa politika. (Isaias 2:2-4; Juan 15:17-19) Daghan ang gibalhog sa mga bilanggoan, nga walay pagkaon ug mga kinahanglanon sa kinabuhi. Daghang higayon nga ang ilang espirituwal nga mga igsoong babaye sa gawas sa prisohan maoy naglaba sa ilang mga besti ug nagluto sa ilang pagkaon.

Maisogon Bisag Gilutos

Sa unang bahin sa katuigan sa 1940, si Frosina Xheka, nga tin-edyer pa niadtong tungora sa usa ka baryo duol sa Përmet, nakadungog bahin sa gitun-an sa iyang mga igsoong lalaki gikan sa usa ka sapaterong Saksi nga ginganlag Nasho Dori. b Misamot ang pagpig-ot sa mga awtoridad sa mga Saksi ni Jehova, apan ang pagtuo ni Frosina milig-on pa, nga nakapasuko sa iyang mga ginikanan. “Ilang tagoon ang akong sapatos ug bun-ogon ako kon motambong ako ug Kristohanong mga tigom. Ilang gihikay ang akong kaminyoon sa usa ka dili magtutuo. Sa dihang midumili ako, ila akong gipalayas sa balay. Nag-ulan ug niyebe niadtong adlawa. Gihangyo ni Nasho Dori si Brader Gole Flloko sa Gjirokastër sa pagtabang kanako. Ila kong gipapuyo uban sa iyang pamilya. Ang akong mga igsoong lalaki nabilanggo sa duha ka tuig tungod sa ilang neyutral nga baroganan. Sa dihang gipagawas na sila, mibalhin ako sa Vlorë sa pagpuyo uban kanila.

“Ang mga polis misulay sa pagpugos kanako sa pagpakigbahin sa mga kalihokan sa politika. Midumili ako. Ila akong gidakop, gibutang sa usa ka lawak, ug gipalibotan. Usa kanila mihulga kanako:  ‘Nahibalo ka ba kon unsay among mahimo kanimo?’ Ako mitubag: ‘Ang inyo rang mahimo mao ang itugot ni Jehova nga inyong himoon.’ Siya mitubag: ‘Nabuang ka na! Gawas dinhi!’”

Latas sa katuigan, ang mga igsoon sa Albania nailhan usab tungod sa ilang pagkamaunongon. Pagka-1957 nakab-ot ang kinatas-ang ihap nga 75 ka magmamantala sa Gingharian. Sa unang bahin sa katuigan sa 1960, ang hedkuwarter sa mga Saksi ni Jehova nagpadala kang John Marks, usa ka Albaniano nga lalin sa Tinipong Bansa, sa pagduaw sa Tiranë sa pagtabang aron maorganisar ang Kristohanong buluhaton. c Apan wala madugay, si Luçi Xheka, Mihal Sveci, Leonidha Pope, ug uban pang mga igsoong may katungdanan gibalhog ngadto sa mga kampo sa pinugos nga trabaho.

Paglaom sa Kahupayan Gikan sa Malisod nga Kahimtang

Ang tanang relihiyon gitamay sa Albania hangtod sa 1967. Dayon kini gidili. Ang mga paring Katoliko, Ortodokso, o Muslim wala na tugoti sa pagdumalag seremonyal nga mga serbisyo. Ang mga simbahan ug mga moske gisirad-an o gihimong mga gimnasyum, mga museyo, o mga merkado. Walay gitugotang manag-iya ug Bibliya. Walay gitugotan sa pagpahayag sa iyang pagtuo sa Diyos.

Malisod kaayo ang pagsangyaw ug ang pagpahigayon ug mga tigom. Ang matag Saksi naningkamot sa pag-alagad kang Jehova kutob sa ilang maarangan, bisag nahimulag sa usag usa. Gikan sa katuigan sa 1960 ngadto sa katuigan sa 1980, ang gidaghanon sa mga Saksi mius-os pag-ayo. Apan sila lig-on sa espirituwal.

Sa ulahing bahin sa katuigan sa 1980, miuswag ang politikanhong kahimtang sa Albania apan sa hinay nga paagi. Nihit ang pagkaon ug besti. Ang mga tawo dili malipayon. Ang mga reporma nga mikaylap sa Sidlakang Uropa nakaabot sa Albania sa unang bahin na sa katuigan sa 1990. Human sa 45 ka tuig nga diktador nga pagmando, ang bag-ong kagamhanan naghatag pag-usab ug relihiyosong kagawasan.

Ubos sa pagtultol sa Nagamandong Lawas sa mga Saksi ni Jehova, ang sangang mga buhatan sa Austria ug Gresya nagsugod dayon sa pagkontak sa lokal nga mga igsoon sa Albania. Ang Gregong mga igsoon nga mahibalong mosulti ug Albaniano nagdalag pipila ka bag-ong hubad nga literatura sa Bibliya ngadto sa Tiranë ug Berat. Ang lokal nga mga igsoon nga nagkatibulaag kanhi nalipay kaayo kay nahimamat nila ang mga Saksi gikan sa laing mga nasod sa unang higayon sulod sa daghang tuig.

Masiboton nga Langyawng mga Payunir Nanguna sa Buluhaton

Sa unang bahin sa 1992, ang Nagamandong Lawas nagbalhin kang Michael ug Linda DiGregorio, usa ka magtiayong misyonaryo nga Albaniano ug kagikan, ngadto sa Albania. Ilang gikontak ang edaran na nga matinumanong mga igsoon aron sa pagtabang kanila nga mahimong bahin na usab sa internasyonal nga espirituwal nga pamilya. Usa ka grupo sa 16 ka kugihan nga Italyanong mga espesyal payunir, o bug-os-panahong mga magwawali, miabot sa Nobyembre, uban sa upat ka Gregong mga payunir. Aron sa pagtabang kanila sa pagkat-on sa lokal nga pinulongan, dihay giorganisar nga klase sa pagtudlo kanila.

Malisod ang adlaw-adlaw nga kinabuhi niining langyaw nga mga payunir. Kanunayng walay koryente. Bugnaw ug umog ang tingtugnaw. Ang mga tawo maglinya sa daghang oras sa pagkuhag pagkaon ug ubang mga kinahanglanon sa kinabuhi. Apan ang kinadak-ang problema nga giatubang sa mga igsoon mao ang pagpangitag dakong bilding  nga katigoman sa daghan kaayong interesado nga misanong sa kamatuoran!

Ang mga payunir nga naglisod sa pagtuon ug pinulongang Albaniano nakasabot sa ulahi nga ang pagkat-on ug pinulongan maoy instrumento lamang aron mahimo ang usa ka butang. Usa ka eksperyensiyadong magtutudlo sa Bibliya miingon kanila: “Kita dili kinahanglang mahimong batid sa gramatika aron makamaong mopahiyom nga mahigalaon o mohalog sa atong mga igsoon. Ang mga Albaniano mosanong sa inyong kinasingkasing nga gugma, dili sa hingpit nga gramatika. Ayawg kabalaka, makasabot ra sila.”

Human niining unang klase sa pagkat-on ug pinulongan, ang mga payunir nagsugod sa ilang buluhaton sa Berat, Durres, Gjirokastër, Shkodër, Tiranë, ug Vlorë. Wala madugay ang mga kongregasyon natukod dayon niining mga siyudara. Si Areti Pina, nga niadtong tungora nagpangedaron ug mga 80 anyos ug masakiton na, nagpuyo gihapon sa Vlorë. Duha ka espesyal payunir gipadala didto sa pagsangyaw uban kang Areti. Ang mga tawo natingala nga ang mga langyaw nagsultig Albaniano: “Ang mga misyonaryo sa ubang mga grupo sa relihiyon gusto nga patun-on mi ug Iningles o Italyano kon buot namo nga dunay makat-onan. Dako gyod tingali ang inyong gugma kanamo ug hinungdanon ang inyong mensahe, kay nagtuon man kamo ug Albaniano!” Si Areti namatay nga matinumanon sa Enero 1994, nga aktibo sa pagsangyaw hangtod mismo sa kataposang bulan sa iyang kinabuhi. Ang kasibot nga gipasundayag niya ug sa mga payunir gipanalanginan. Natukod pag-usab ang kongregasyon sa Vlorë sa 1995. Karon, tulo ka mauswagong mga kongregasyon ang puliki sa pagsangyaw nianang siyudara.

Sa tibuok nasod, ang mga tawo gigutom sa espirituwal ug dili kaayo mapihigon sa relihiyon. Sila maikagong modawat ug mobasa sa tanang binase-sa-Bibliya nga literatura nga ilang madawat gikan sa mga Saksi. Daghang batan-on nagsugod sa pagtuon ug kusog nga miuswag.

Kapin sa 90 ka kongregasyon ug mga grupo padayong “nalig-on diha sa pagtuo ug miuswag sa gidaghanon adlaw-adlaw” sa tibuok nasod. (Buhat 16:5) Ang 3,513 ka Saksi sa Albania daghan pa kaayo ug buluhaton. Sa Marso 2005, 10,144 ang mitambong sa Memoryal sa kamatayon ni Kristo. Ang panaghisgot uban sa maabiabihong mga tawo diha sa buluhatong pagsangyaw miresulta ug kapin sa 6,000 ka panagtuon sa Bibliya. Sa walay duhaduha, libolibo ang makapahimulos sa bag-ong giluwatan nga Bag-ong Kalibotang Hubad nga Bibliya sa Albaniano nga pinulongan. Sa pagkatinuod, ang pulong ni Jehova kusog nga nagauswag diha sa “Yuta sa Agila” sa kadayeganan ni Jehova.

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 20]

NAHANAW ANG PANAG-AWAY SA MINORIYANG MGA GRUPO SA KOSOVO!

Ang Kosovo kanunayng gihisgotan sa ulahing bahin sa katuigan sa 1990 sa dihang ang pag-ilogay ug mga teritoryo ug ang dulot-sa-bukog nga pagdumot batok sa minoriyang mga grupo misangpot sa panaggubat ug pagpangilabot sa ubang mga nasod.

Daghang Saksi mikalagiw sa silingang mga nasod panahon sa panaggubat sa mga nasod sa Balkan. Human sa gubat, usa ka gamayng grupo ang mibalik sa Kosovo sa pagsugod sa buluhatong pagsangyaw. Ang mga espesyal payunir nga Albaniano ug Italyano miboluntaryo sa pagbalhin sa Kosovo sa pagtabang sa 2,350,000 ka molupyo didto. Upat ka kongregasyon ug unom ka aktibong mga grupo, nga may bug-os nga gidaghanong mga 130 ka magmamantala, ang nag-alagad kang Jehova niining teritoryoha.

Gihimo ang usa ka adlaw nga espesyal nga asembliya sa Priština sa tingpamulak sa 2003, ug 252 ang nanambong. Apil niini ang mga tawo nga may kagikang Albaniano, Aleman, Gypsy, Italyano, ug Serbiano. Pagkahuman sa pakigpulong sa bawtismo, ang mamumulong misukna ug duha ka pangutana. Tulo ka indibiduwal mitindog ug mitubag ug oo: usa ka lumad nga Albaniano, usa ka Gypsy, ug usa ka Serbiano.

Kusog kaayo ang pagpamakpak human madungog sa mamiminaw ang kusog ug dungan nga “Va!,” “Da!,” ug “Po!” gikan sa tulo ka kandidato sa bawtismo. Naggaksanay sila. Ilang nakaplagan ang solusyon sa nakagamot pag-ayong mga problema sa minoriyang mga grupo nga nagsakit sa ilang nasod.

[Mapa sa panid 17]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Dagat Mediteranyo

ITALYA

ALBANIA

GRESYA

[Hulagway sa panid 18]

Gisundog sa batan-ong mga Saksi ang kasibot sa mga edaran

[Hulagway sa panid 18]

Si Areti Pina nag-alagad nga matinumanon sukad 1928 hangtod sa iyang kamatayon sa 1994

[Hulagway sa panid 19]

Ang unang grupo sa langyawng mga payunir nga nagtuon ug laing pinulongan

[Picture Credit Line sa panid 16]

Eagle: © Brian K. Wheeler/VIREO