“Hupti Ninyo sa Bug-os ang Maayong Panghunahuna”

“Si bisan kinsa nga walay kasinatian motuo sa tagsatagsa ka pulong, apan ang usa nga maalamon magapalandong sa iyang mga lakang.”—PROVERBIO 14:15.

1, 2. (a) Unsay gitudlo kanato sa kasinatian ni Lot sa Sodoma? (b) Unsay kahulogan sa ekspresyong ‘hupti ang inyong panghunahuna’?

 SA DIHANG gipapilig una ni Abraham si Lot sa luna nga iyang gusto, si Lot nadani sa maayong pagkatubig nga rehiyon nga “sama sa tanaman ni Jehova.” Para kaniya, morag mao kadto ang kinanindotang dapit nga papuy-an sa iyang pamilya, tungod kay “gipili ni Lot alang sa iyang kaugalingon ang tibuok Distrito sa Jordan” ug siya nagkampo duol sa Sodoma. Apan, ang panggawas nga panagway malimbongon, kay diha sa duol nagpuyo “ang mga tawo sa Sodoma [nga] daotan ug hilabihan ka makasasala batok kang Jehova.” (Genesis 13:7-13) Sa gipakita sa mga panghitabo, si Lot ug ang iyang pamilya nakaagom sa grabeng kadaot. Sa ngadtongadto, siya ug ang iyang mga anak nga babaye nagpuyo na lang sa usa ka langob. (Genesis 19:17, 23-26, 30) Ang morag maanindot kaayong tan-awon sa sinugdan, sa pagkatinuod, ngil-ad diay kaayo.

² Ang mga alagad sa Diyos karon adunay mapupo nga pagtulon-an gikan sa nahitabo kang Lot. Sa dihang kita mohimog mga desisyon, kita kinahanglang magmaalisto sa posibleng mga kapeligrohan ug magbantay nga dili malimbongan sa unang mga impresyon. Nan, haom nga ang Pulong sa Diyos nag-awhag kanato: “Hupti ninyo sa bug-os ang maayong panghunahuna.” (1 Pedro 1:13) Ang Gregong pulong dinhi nga gihubad ug ‘hupti ninyo ang maayong panghunahuna’ sa literal nagpasabot ug “magmalinawon sa hunahuna.” Sumala sa eskolar sa Bibliya nga si R.C.H. Lenski, ang maong pagkamalinawon sa hunahuna maoy “kalmado, dili-mabalhinon nga kahimtang sa panghunahuna nga magtimbangtimbang sa mga butang sa hustong paagi ug sa ingon kita makahimo ug hustong desisyon.” Hisgotan nato ang pipila ka situwasyon nga nagkinahanglan sa atong pagkamalinawon sa hunahuna.

Pagtimbangtimbang sa Usa ka Kahigayonan nga Magnegosyo

3. Nganong kinahanglan mang magbantay kon kita tanyagan ug kahigayonan nga magnegosyo?

³ Ibutang ta nga ang usa ka tinamod nga tawo, tingali usa ka isigkamagsisimba ni Jehova, nagtanyag kanimo ug kahigayonan nga magnegosyo. Siya madasigon kaayong nagsulti bahin sa kalaoman nga makasapig dako ug nag-awhag kanimo sa paglihok dayon aron dili masayloan ang maong kahigayonan. Tingali magsugod ka na sa paghanduraw ug haruhay nga kinabuhi alang kanimo ug sa imong pamilya, tingali mangatarongan ka pa nga kini makapaarang kanimo sa paggugol ug dugang panahon diha sa espirituwal nga mga kalihokan. Apan, ang Proverbio 14:15 nagpasidaan: “Si bisan kinsa nga walay kasinatian motuo sa tagsatagsa ka pulong, apan ang usa nga maalamon magapalandong sa iyang mga lakang.” Subsob nga tungod sa paghinamhinam nga makasugod ug bag-ong negosyo, wala mapalandong pag-ayo ang posibilidad nga malunod ang puhonan, ang kalagmitan nga dili moayo ang lakaw sa negosyo, ug ang pagkawalay-kasegurohan sa negosyo. (Santiago 4:13, 14) Sa maong kahimtang, kinahanglan gayod nga huptan sa bug-os ang imong maayong panghunahuna!

4. Sa unsang paagi kita ‘makapalandong sa atong mga lakang’ sa dihang nagtimbangtimbang sa usa ka tanyag nga magnegosyo?

⁴ Ang usa ka maalamong tawo mainampingong magsusi sa gitanyag nga negosyo sa dili pa modesisyon. (Proverbio 21:5) Pinaagi sa maong pagsusi subsob nga mapadayag ang mga risgo nga wala makita kaniadto. Tagda kining situwasyona: Ang usa ka tawo gustong manghulam ug kuwarta nga iyang ipuhonan sa iyang giplanong negosyo ug nagtanyag kanimo ug dakong ganansiya kon pahulamon nimo siya. Ang tanyag morag makapadani, apan unsa man ang mga risgo? Mouyon ba ang nanghulam nga bayran ang iyang nahulam bisag unsay dangatan sa negosyo,  o ang bayad nagdepende kon maayog lakaw ang negosyo? Sa ato pa, madawat ra ba nimo nga manulo ang imong kuwarta kon mahapay ang negosyo? Mahimong mangutana ka usab: “Nganong sa mga tawo man manghulam ug kuwarta? Giisip ba sa mga bangko nga delikado kaayo ang maong negosyo?” Ang pagpalandong pag-ayo sa mga risgo motabang kanimo sa pagtimbangtimbang sa maong tanyag sa realistikanhong paagi.—Proverbio 13:16; 22:3.

5. (a) Unsang maalamong lakang ang gihimo ni Jeremias sa dihang siya mipalit ug uma? (b) Nganong mapuslanon ang paghimog sinulat nga kasabotan sa tanang kahikayan sa negosyo?

⁵ Sa dihang si manalagnang Jeremias mipalit ug uma gikan sa iyang ig-agaw, kinsa usa ka isigkamagsisimba ni Jehova, siya mihimog kasulatan sa transaksiyon atubangan sa mga saksi. (Jeremias 32:9-12) Tinoon sa usa ka maalamong tawo karon nga ang tanang kahikayan sa negosyo nga iyang sudlan, lakip na niadtong uban sa mga paryente ug mga isigkamagtutuo, adunay pormal nga sinulat nga kasabotan. a Ang paghupot ug klaro, maayong pagkahikay nga sinulat nga kasabotan makatabang sa paglikay sa mga dili-pagsinabtanay ug sa pagpatunhay sa panaghiusa. Sa laing bahin, ang pagkapakyas sa paghupot ug sinulat nga kasabotan kasagaran maoy usa sa mga hinungdan nga motungha ang mga problema sa negosyo tali sa mga alagad ni Jehova. Ikasubo, ang maong mga problema mahimong mosangpot sa kasub-anan, kayugot, ug bisan sa pagkawala sa espirituwalidad.

6. Nganong kinahanglan kitang magbantay batok sa kadalo?

⁶ Kinahanglang magbantay usab kita batok sa kadalo. (Lucas 12:15) Ang paglaom nga makasapig dako maoy hinungdan nga dili makita sa usa ang mga risgo sa usa ka walay-kasegurohang negosyo. Bisan ang pipila nga nakabaton ug maayong mga pribilehiyo diha sa pag-alagad kang Jehova nabitik niining maong lit-ag. Ang Pulong sa Diyos nagpasidaan kanato: “Himoa ang inyong paagi sa pagkinabuhi nga mahigawas sa gugma sa salapi, samtang kamo magmakontento sa presenteng mga butang.” (Hebreohanon 13:5) Sa dihang nagpalandong sa usa ka kahigayonan nga magnegosyo, angayng hunahunaon sa usa ka Kristohanon, ‘Kinahanglan ba gayod nga moapil nianang negosyoha?’ Ang pagkinabuhing yano nga nasentro sa pagsimba kang Jehova manalipod kanato batok sa “tanang matang sa makadaot nga mga butang.”—1 Timoteo 6:6-10.

Ang mga Suliran nga Giatubang sa Dili-Minyong mga Kristohanon

7. (a)  Unsang mga suliran ang giatubang sa daghang dili-minyong mga Kristohanon? (b) Sa unsang paagi ang atong pagpili ug kapikas sa kaminyoon naglangkit sa pagkamaunongon ngadto sa Diyos?

⁷ Daghang alagad ni Jehova ang nangandoyng magminyo apan wala pa makakita ug angayang kapikas. Diha sa pipila ka nasod, adunay kusganong pagpit-os gikan sa katilingban nga magminyo. Bisan pa niana, diyutay lang tingali ang mga kahigayonan nga makahimamat ug mamahimong kapikas taliwala sa mga isigkamagtutuo. (Proverbio 13:12) Apan, giila sa mga Kristohanon nga ang pagpatalinghog sa sugo sa Bibliya nga magminyo “lamang diha sa Ginoo” naglangkit sa pagkamaunongon ngadto kang Jehova. (1 Corinto 7:39) Aron makabarog nga malig-on batok sa mga pagpit-os ug mga tentasyon nga ilang giatubang, kinahanglang huptan sa bug-os sa dili-minyong mga Kristohanon ang maayong panghunahuna.

8. Unsang pagpit-os ang nasinati sa usa ka dalagang Sulamita, ug sa unsang paagi tingali ang Kristohanong mga babaye karon nag-atubang ug susamang suliran?

⁸ Sa Awit ni Solomon, ang usa ka ubos nga dalagang banikanhon nga gitawag ug Sulamita nakapadani sa pagtagad sa hari. Iyang gihaylo ang dalaga pinaagi sa makapahinganghang pasundayag sa bahandi, kabantog, ug kaambong, bisan tuod ang  Sulamita nahigugma na sa usa ka batan-ong lalaki. (Awit ni Solomon 1:9-11; 3:7-10; 6:8-10, 13) Kon ikaw usa ka Kristohanong babaye, tingali nakapadani ka usab sa pagtagad sa usa ka lalaki nga dili nimo gusto. Ang usa ka lalaki diha sa imong trabahoan, tingali usa nga adunay taas nga posisyon, basin mosugod pagdayeg kanimo, mohimog malulotong mga buhat alang kanimo, ug mangitag mga kahigayonan nga makauban ka. Pagbantay nianang maulog-ulogong pagtagad. Bisan tuod dili sa tanang panahon nga ang tuyo nianang tawhana maoy romantiko o imoral, subsob nga mao kanay iyang tuyo. Sama sa dalagang Sulamita, himoa ang imong kaugalingon nga “usa ka paril.” (Awit ni Solomon 8:4, 10) Hugot nga balibari ang mga pagbirigbirig. Sa sinugdan pa lang, pahibaloa ang imong mga kauban sa trabaho nga ikaw usa sa mga Saksi ni Jehova, ug pahimusli ang tanang kahigayonan nga makasangyaw kanila. Kana magsilbing proteksiyon alang kanimo.

9. Unsa ang pipila sa mga kapeligrohan sa pagpakigrelasyon sa usa ka estranyo pinaagi sa Internet? (Tan-awa usab ang kahon sa panid 25.)

⁹ Nagkapopular ang mga Web site sa Internet nga gidisenyo aron sa pagtabang sa dili-minyong mga indibiduwal nga makakaplag ug kapikas sa kaminyoon. Ang uban nag-isip niini ingong paagi sa pagpakig-ilaila sa mga tawo nga dili nila mahimamat sa laing paagi. Apan, ang basta pagpakigrelasyon na lang sa usa ka estranyo makuyaw kaayo. Diha sa Internet, lisod ang pag-ila kon unsay tinuod ug kon unsay dili. (Salmo 26:4) Dili tanan nga nag-angkong alagad ni Jehova ang tinuod gayod nga alagad. Dugang pa, sa pagpakigdeyt pinaagi sa Internet, dali rang maugmad ang suod nga relasyon, ug kana makadaot sa panghukom sa usa. (Proverbio 28:26) Pinaagi man sa Internet o sa ubang mga paagi, dili maalamon nga mag-ugmad ug suod nga relasyon uban sa usa ka tawo nga wala kaayo nimo makaila.—1 Corinto 15:33.

10. Sa unsang paagi madasig sa mga isigkamagtutuo ang dili-minyong mga Kristohanon?

¹⁰ Si Jehova “malumo kaayo sa pagmahal” alang sa iyang mga alagad. (Santiago 5:11) Siya nahibalo nga ang mga suliran nga giatubang sa mga Kristohanon nga wala maminyo tungod sa mga sirkumstansiya makapaluya usahay, ug iyang gipabilhan ang ilang pagkamaunongon. Sa unsang paagi ang uban makadasig kanila? Kinahanglang komendahan nato sila kanunay tungod sa ilang pagkamatinumanon ug nagsakripisyo-sa-kaugalingon nga espiritu. (Maghuhukom 11:39, 40) Mahimo usab nato silang iapil sa mga kahikayan alang sa makapalig-on nga pag-ubanay. Nahimo na ba nimo kana ning bag-o pa? Dugang pa, kita makaampo alang kanila, nga hangyoon si Jehova nga tabangan sila nga mahuptan ang ilang espirituwal nga pagkatimbang ug magmalipayon sa pag-alagad kaniya. Pinaagi sa atong tiunay nga interes, hinaot nga ipakita nato nga atong gipabilhan kining maunongong mga igsoon sama sa pagpabili ni Jehova kanila.—Salmo 37:28.

 Pagsagubang sa mga Balatian

11. Unsang mga suliran ang motungha maylabot sa grabeng mga balatian?

¹¹ Pagkamakapasubo sa dihang kita o ang usa ka minahal nag-antos sa grabeng mga balatian! (Isaias 38:1-3) Bisan tuod kita mangita ug epektibong paagi sa pagtambal, hinungdanon nga kita mosunod sa Kasulatanhong mga prinsipyo. Pananglitan, ang mga Kristohanon mag-amping sa pagsunod sa sugo sa Bibliya nga mag-ayad sa dugo, ug sila maglikay sa bisan unsang pamaagi sa pagdayagnos o pagtambal nga naglangkit ug espiritismo. (Buhat 15:28, 29; Galacia 5:19-21) Apan, alang niadtong walay kasinatian sa natad sa medisina, ang pagtimbangtimbang sa mga kapilian sa pagtambal makalilibog ug makahahadlok. Unsay makatabang kanato sa paghupot nga bug-os sa atong maayong panghunahuna?

12. Sa unsang paagi mahuptan sa usa ka Kristohanon ang iyang pagkatimbang sa dihang maghunahuna sa mga kapilian sa pagtambal?

¹² “Ang usa nga maalamon magapalandong sa iyang mga lakang,” pinaagi sa pagpanukiduki diha sa Bibliya ug sa Kristohanong mga publikasyon. (Proverbio 14:15) Sa mga dapit diin diyutay lang ang mga doktor ug ospital, ang tradisyonal nga pagtambal, nga naggamit ug mga hilba, mahimong mao lamang ang paagi sa pagtambal nga mabatonan. Kon atong gihunahuna ang maong paagi sa pagtambal, makakaplag kita ug mapuslanong impormasyon diha sa Abril 15, 1987, nga gula sa Ang Bantayanang Torre, mga panid 26-9. Kini nagpasidaan kanato batok sa posibleng mga kapeligrohan. Pananglitan, kinahanglan tingali natong susihon ang mosunod: Ang mananambal ba nailado sa pagbuhat ug espiritismo? Ang paagi ba sa pagtambal gipasukad sa pagtuo nga ang sakit ug kamatayon gipahinabo sa nasuko nga mga diyos (o mga espiritu sa katigulangan) o kaha sa mga kaaway nga naggamit ug barang? Gihimo ba ang mga paghalad, pagyamyam, o ubang espiritistikong mga rituwal diha sa paggama o pagdapat sa tambal? (Deuteronomio 18:10-12) Ang maong pagsusi motabang kanato sa pagsunod sa inspiradong tambag: “Tinoa ang tanang butang; pangupti pag-ayo ang maayo.” b (1 Tesalonica 5:21) Kini motabang kanato sa paghupot sa atong pagkatimbang.

13, 14. (a) Sa unsang paagi ikapasundayag nato ang pagkamakataronganon diha sa pag-atiman sa atong pisikal nga panglawas? (b) Nganong gikinahanglan ang pagkamakataronganon sa dihang kita makig-estorya sa uban bahin sa panglawas ug sa mga paagi sa pagtambal?

¹³ Ang pagkamakataronganon gikinahanglan diha sa tanang bahin sa kinabuhi, lakip na sa pag-atiman sa atong panglawas. (Filipos 4:5) Ang paghatag ug timbang nga pagtagad sa atong panglawas nagpakitag apresasyon sa bililhong gasa nga kinabuhi. Sa dihang kita masakit, kini angay gayod natong hatagag pagtagad. Apan, ang hingpit nga panglawas dili mabatonan hangtod nga moabot ang panahon sa Diyos sa ‘pagtambal sa kanasoran.’ (Pinadayag 22:1, 2) Kinahanglang magbantay kita nga dili mahimong okupado kaayo sa pag-atiman sa atong pisikal nga panglawas nga ang atong mas hinungdanong espirituwal nga mga panginahanglan napadaplin na hinuon.—Mateo 5:3; Filipos 1:10.

¹⁴ Kita kinahanglan usab nga magpakitag pagkatimbang ug pagkamakataronganon sa dihang makig-estorya sa uban bahin sa panglawas ug sa mga paagi sa pagtambal. Kining mga butanga kinahanglang dili maoy kanunay natong estoryahan sa dihang magtigom alang sa espirituwal nga pag-ubanay diha sa Kristohanong mga panagkatigom ug mga asembliya. Dugang pa, ang mga desisyon maylabot sa pagpatambal subsob nga naglangkit ug mga prinsipyo sa Bibliya, tanlag sa usa ka tawo, ug sa iyang relasyon kang Jehova. Busa, dili mahigugmaon nga atong ipugos ang atong mga panglantaw diha sa usa ka isigkamagtutuo o pit-oson siya sa dili pagtagad sa mga diktar sa iyang tanlag. Bisan tuod ang mga hamtong diha sa kongregasyon mahimong pangayoan ug tambag, ang matag Kristohanon kinahanglang  “magpas-an sa iyang kaugalingong luwan” sa responsibilidad sa paghimog mga desisyon, ug “ang matag usa kanato manubag alang sa iyang kaugalingon ngadto sa Diyos.”—Galacia 6:5; Roma 14:12, 22, 23.

Sa Dihang Kita Napit-osan

15. Sa unsang paagi ang pit-os nga mga kahimtang mahimong mag-apektar kanato?

¹⁵ Tungod sa pit-os nga mga kahimtang, bisan ang maunongong mga alagad ni Jehova mosulti o molihok nga dili maalamon. (Ecclesiastes 7:7) Sa dihang nakaagom sa grabeng pagsulay, si Job nahimong dili timbang ug kinahanglang tul-iron ang iyang panghunahuna. (Job 35:2, 3; 40:6-8) Bisan tuod “si Moises mao ang labing maaghop sa tanang tawo sa ibabaw sa nawong sa yuta,” sa usa ka higayon siya nasuko ug misulti nga mahinaykon. (Numeros 12:3; 20:7-12; Salmo 106:32, 33) Si David nagpakitag dalayegong pagpugong-sa-kaugalingon sa wala niya pagpatay kang Haring Saul, apan sa dihang si Nabal miinsulto kaniya ug misultig masakit nga mga pulong ngadto sa mga sakop ni David, siya nasuko ug nawala ang iyang maayong panghukom. Sa diha lamang nangilabot si Abigail nga si David naulian sa iyang maayong panghunahuna, nga diriyot gayong nakahimog malaglagong kasaypanan.—1 Samuel 24:2-7; 25:9-13, 32, 33.

16. Unsay makatabang kanato sa paglikay sa paglihok nga mahinaykon?

¹⁶ Kita usab mahimong mahiagom sa pit-os nga mga kahimtang ug tungod niana mawala ang atong maayong panghukom. Ang mainampingong pagtimbangtimbang sa mga panglantaw sa uban, sama sa gihimo ni David, makatabang kanato sa paglikay sa paglihok nga mahinaykon ug pagdali sa pagpakasala. (Proverbio 19:2) Dugang pa, ang Pulong sa Diyos nagtambag kanato: “Mapikal kamo, apan ayaw pagpakasala. Makigsulti kamo sa inyong kasingkasing, diha sa inyong higdaanan, ug maghilom kamo.” (Salmo 4:4) Kutob sa mahimo, maalamon nga maghulat hangtod nga kita kalmado na sa dili pa molihok o mohimog mga desisyon. (Proverbio 14:17, 29) Kita makadangop kang Jehova pinaagi sa kinasingkasing nga pag-ampo, “ug ang kalinaw sa Diyos nga labaw sa tanang panghunahuna magbantay sa [atong] mga kasingkasing ug sa [atong] mga gahom sa pangisip pinaagi kang Kristo Jesus.” (Filipos 4:6, 7) Kining hinatag-sa-Diyos nga kalinaw magpalig-on kanato ug motabang kanato sa paghupot sa bug-os sa atong maayong panghunahuna.

17. Nganong kinahanglan kitang mosalig kang Jehova sa paghupot sa bug-os sa atong maayong panghunahuna?

¹⁷ Bisan pa sa pagpaningkamot nato pag-ayo sa paglikay sa mga kapeligrohan ug paglihok nga maalamon, kitang tanan masayop. (Santiago 3:2) Posible nga kita diriyot nang makahimog malaglagong sayop nga lakang ug wala gayod makamatikod niana. (Salmo 19:12, 13) Dugang pa, ingong tawhanong mga linalang, wala nato mabatoni ang katakos ni ang katungod sa pagtultol sa atong mga lakang nga bulag kang Jehova. (Jeremias 10:23) Pagkamapasalamaton nato nga siya nagpasalig kanato: “Ihatag ko kanimo ang hait nga salabotan ug tudloan ko ikaw sa dalan nga imong pagalaktan. Ihatag ko ang tambag nga ang akong mata magatan-aw kanimo.” (Salmo 32:8) Oo, uban sa tabang ni Jehova, atong mahuptan sa bug-os ang atong maayong panghunahuna.

[Mga footnote]

Unsay Imong Tubag?

Sa unsang paagi mahuptan nato ang atong maayong panghunahuna

• kon tanyagan ug kahigayonan nga magnegosyo?

• sa dihang mangitag kapikas sa kaminyoon?

• sa dihang nag-antos sa mga balatian?

• sa dihang nahiagom sa kapit-os?

[Mga Pangutana sa Pagtuon]

[Kahon sa panid 25]

Makasalig Ka ba Niana?

Ang mosunod nga mga pangulipas makita diha sa mga Web site nga gidisenyo alang sa mga dili minyo:

“Bisan pa sa among pagpaningkamot pag-ayo dili kami makagarantiya sa tinuod nga pagkatawo sa usa ka indibiduwal.”

“Dili kami makagarantiya sa katukma, pagkabug-os, o pagkamapuslanon sa bisan unsang impormasyon nga anaa niini nga serbisyo.”

“Ang mga hunahuna, tambag, pahayag, tanyag, o ubang impormasyon o unod nga gitagana pinaagi [niining maong] serbisyo iya sa tagsatagsa ka awtor niini . . . ug dili kanunayng kasaligan.”

[Hulagway sa panid 23]

“Ang maalamon magbantay sa iyang mga lakang”

[Mga hulagway sa panid 24, 25]

Sa unsang paagi ang Kristohanong mga babaye makasundog sa dalagang Sulamita?

[Hulagway sa panid 26]

“Tinoa ang tanang butang; hupti ang maayo”