Mga Ginikanan—Paghatag ug Maayong Panig-ingnan sa Inyong mga Anak

“ANG mga sikologo mahimong mohunong na sa ilang usa-ka-siglong pagsusi bahin sa kinamaayohang paagi sa pagmatuto ug buotan nga bata—dili tungod kay nakaplagan na nila kini kondili tungod kay kini wala maglungtad.” Mao kanay komentaryo sa magasing Time bahin sa usa ka basahon labot sa pagmatuto ug bata. Ang basahon nag-ingon nga sa panguna, masundog sa mga bata ang kinaiya sa ilang mga isigkaingon dili nianang sa ilang mga ginikanan.

Dili ikalimod nga dako kaayo ug impluwensiya ang pagpit-os sa isigkaingon. (Proverbio 13:20; 1 Corinto 15:33) Ang kolumnistang si William Brown nag-ingon: “Ang labing hinungdanon alang sa mga batan-on mao ang pagpahiuyon sa ilang mga isigkaingon. . . . Para sa mga batan-on, ang pagkahimong lahi maoy masakit nga kasinatian, mas sakit pa kay sa kamatayon.” Kon ang mga ginikanan mapakyas sa paghimo sa atmospera sa panimalay nga mainiton ug malipayon o dili maggahin ug igong panahon uban sa ilang mga anak—nga maoy kasagarang kahimtang sa puliking kalibotan karon—sama rag gitugotan nila ang impluwensiya sa isigkaingon nga modaot sa ilang mga anak.

Dugang pa, niining “kataposang mga adlaw,” ang kahikayan sa pamilya nagakadaot tungod kay, sumala sa gitagna sa Bibliya, ang mga tawo nalinga sa salapi, kalipayan, ug kaugalingong interes. Nan, matingala ba kita nga makakitag mga anak nga nahimong “dili-masinugtanon sa mga ginikanan, dili-mapasalamaton, dili-maunongon, walay kinaiyanhong pagbati”?—2 Timoteo 3:1-3.

Ang terminong “kinaiyanhong pagbati,” sumala sa pagkagamit niini sa Bibliya, naghubit sa gugma alang sa pamilya. Kini nga gugma maoy kinaiyanhong pagbati nga magtukmod sa mga ginikanan sa pag-atiman sa ilang mga anak ug magpasuod sa mga anak sa ilang mga ginikanan. Apan kon ang mga ginikanan kulag kinaiyanhong pagbati, ang mga anak modangop sa uban alang sa emosyonal nga pagpaluyo—kasagaran ngadto sa ilang isigkaingon, kansang mga kinaiya ug tinamdan lagmit ilang masundog. Apan, kining kahimtanga sagad nga malikayan kon magpagiya ang mga ginikanan sa mga prinsipyo sa Bibliya diha sa ilang pamilyahanong kinabuhi.—Proverbio 3:5, 6.

Ang Pamilya—Usa ka Diyosnong Kahikayan

Human sa paghiusa kang Adan ug Eva ingong bana ug asawa, ang Diyos nagsugo kanila: “Magmabungahon ug magdaghan kamo ug pun-a ang yuta.” Dayon, ang pamilya—ang amahan, inahan, ug mga anak—mitungha. (Genesis 1:28; 5:3, 4; Efeso 3:14, 15) Sa pagtabang sa mga tawo, si Jehova naghatag sa mga ginikanan ug pipila ka kinaiyanhong mga katakos sa pagmatuto sa ilang mga anak. Apan dili sama sa mga mananap, ang mga tawo nanginahanglag dugang tabang, busa si Jehova nagtaganag sinulat nga giya alang kanila. Nalakip niini ang mga instruksiyon bahin sa moral ug espirituwal nga mga butang ug sa hustong pagdisiplina sa mga anak.—Proverbio 4:1-4.

Sa pagsugo ilabina sa mga amahan, ang Diyos miingon: “Kining mga pulonga nga akong gisugo kanimo niining adlawa kinahanglan nga maanaa sa imong kasingkasing; ug isilsil mo kini sa imong anak ug magsulti ka mahitungod niini sa maglingkod ikaw sa imong balay ug sa maglakaw ikaw sa  dalan ug sa imong paghigda ug sa imong pagbangon.” (Deuteronomio 6:6, 7; Proverbio 1:8, 9) Matikdi nga itisok una sa mga ginikanan ang sugo sa Diyos diha sa ilang kasingkasing. Nganong hinungdanon kini? Tungod kay ang paagi sa pagtudlo nga makapalihok gayod sa uban wala lamang mag-agad sa pulong kondili sa buhat usab nga tinukmod sa kasingkasing. Maabot lamang sa mga ginikanan ang kasingkasing sa ilang mga anak kon sila magtudlo gikan sa ilang kasingkasing. Ang maong mga ginikanan magsilbi usab nga maayong panig-ingnan sa ilang mga anak, kinsa dali kaayong makamatikod kon ang mga ginikanan dili sinsero.—Roma 2:21.

Ang Kristohanong mga ginikanan gisugo sa pagtudlo sa ilang mga anak sukad sa pagkamasuso “sa pagbansay ug disiplina ug sa tambag ug pahimangno sa Ginoo.” (Efeso 6:4, The Amplified Bible; 2 Timoteo 3:15) Sukad sa pagkamasuso? Oo! “Usahay gipakamenos lang natong mga ginikanan ang katakos sa atong mga anak,” nagsulat ang usa ka inahan. “Sila may potensiyal. Kitang mga ginikanan angayng mag-ugmad niana.” Oo, ang mga bata gustong mokat-on, ug kon tudloan sa diyosnong mga ginikanan, sila usab makakat-on sa paghigugma. Ang maong mga bata mobati nga luwas ug may kasegurohan diha sa mga limitasyon nga gitakda sa ilang mga ginikanan. Busa, ang malamposong mga ginikanan maningkamot nga mahimong mahigugmaong mga kauban, maayong tigkomunikar, ug mapailobon apan malig-ong mga magtutudlo, nga nagtaganag maayong palibot diin mouswag ang ilang mga anak. a

Panalipdi ang Inyong mga Anak

Diha sa usa ka sulat alang sa mga ginikanan, ang usa ka nabalakang prinsipal sa eskuylahan sa Alemanya nag-ingon: “Gusto namong dasigon kamong minahal nga mga ginikanan sa paghatag ug mas dakong pagtagad sa pagmatuto sa inyong mga anak ug dili itugyan sa telebisyon o sa dili maayong mga kauban ang inyong responsabilidad sa pag-ugmad sa ilang personalidad.”

Ang pagtugyan sa bata ngadto sa telebisyon ug sa dili maayong mga kauban nagpasabot sa pagtugot sa espiritu sa kalibotan sa pagmatuto kaniya. (Efeso 2:1, 2) Ang espiritu sa kalibotan nga supak gayod sa espiritu sa Diyos, maoy sama sa makusog nga hangin, nga nagdala sa binhi sa “yutan-on, mananapon, ug demonyohanon” nga panghunahuna ug dagayang nagpugas niana sa hunahuna ug kasingkasing sa walay-kasinatian o buangbuang. (Santiago 3:15) Kini nga matang sa panghunahuna, nga makadaot sama sa bunglayon, sa ngadtongadto magdaot sa kasingkasing. Si Jesus nag-ilustrar sa epekto sa kon unsay gipugas diha sa kasingkasing, nga nag-ingon: “Ang maayong tawo magapagula ug maayo gikan sa maayong bahandi sa iyang kasingkasing, apan ang tawong daotan magapagula kon unsay daotan gikan sa iyang daotang bahandi; kay gikan sa kadagaya sa kasingkasing ang iyang baba magasulti.” (Lucas 6:45) Busa, ang Bibliya nagtambag kanato: “Labaw sa tanan nga pagabantayan, ampingi ang imong kasingkasing, kay niana nagagikan ang mga tuboran sa kinabuhi.”—Proverbio 4:23.

Siyempre, ang mga bata magbinata, ug ang uban gahian, masinupakon pa gani. (Genesis 8:21) Unsay mahimo sa mga ginikanan? “Ang mga binuang nabugkos sa kasingkasing sa usa ka bata; ang bunal sa disiplina mao ang magpahilayo niana gikan kaniya,” nag-ingon ang Bibliya. (Proverbio 22:15) Ang pipila naglantaw niini ingong mabangis nga pagtratar ug kinaraan na. Sa pagkatinuod, ang Bibliya supak sa kapintasan o sa bisan unsang matang sa pag-abuso. Ang “bunal,” bisan tuod usahay literal, naghawas sa awtoridad sa ginikanan nga gipatuman nga may kalig-on apan sa  mahigugmaon ug hustong paagi nga naghunahuna sa dumalayong kaayohan sa mga anak.—Hebreohanon 12:7-11.

Pahimusli ang Paglulinghayaw Uban sa Inyong mga Anak

Ang kadaghanan nahibalo nga aron maayo ang pagtubo sa mga bata, sila nanginahanglag pagdula ug paglulinghayaw. Ang maalamong mga ginikanan magpahimulos sa mga kahigayonan sa pagpalig-on sa ilang relasyon uban sa ilang mga anak pinaagi sa paglulinghayaw uban kanila sa matag higayon nga kini posible. Busa, ang mga ginikanan dili lamang makagiya sa ilang mga anak sa pagpilig hustong matang sa lulinghayaw kondili makapakita usab nga ila gayong gipabilhan ang pagpakig-uban sa ilang mga anak.

Usa ka amahan nga Saksi nag-ingon nga siya kanunayng nakigdula ug bola uban sa iyang anak nga lalaki sa iyang pagpauli gikan sa trabaho. Ang usa ka inahan nahinumdom nga paborito sa iyang mga anak ang mga board game. Ang usa ka hamtong na nga anak nga babaye nahinumdom nga ang iyang pamilya malipayong nag-uban sa pagbisikleta. Kining mga bataa hamtong na karon, apan ang ilang gugma sa ilang mga ginikanan—ug kang Jehova—lig-on pa gihapon ug mas pang milig-on.

Sa pagkatinuod, ang mga ginikanan nga nagpasundayag pinaagi sa pulong ug lihok nga sila nahigugma sa ilang mga anak ug gustong makig-uban kanila makahatag ug positibong epekto diha sa bata nga molungtad sa tibuok kinabuhi. Pananglitan, daghan sa mga graduwado sa usa ka klase sa Watchtower Bible School of Gilead ang nag-asoy nga sila nagtinguha nga mosulod sa bug-os-panahong ministeryo tungod sa panig-ingnan ug pagdasig sa ilang mga ginikanan. Pagkaanindot nga panulondon alang sa mga anak ug pagkadakong panalangin alang sa mga ginikanan! Tinuod, dili tanang bata ang adunay kahigayonan sa pagsulod sa bug-os-panahong ministeryo inigkadako nila, apan tino nga silang tanan makabatog kaayohan ug makapasidungog sa ilang mahinadlokon-sa-Diyos nga mga ginikanan kinsa nahimong ilang labing suod nga mga higala ug maayong mga sulondan.—Proverbio 22:6; Efeso 6:2, 3.

Ang Nag-inusarang mga Ginikanan Mahimong Molampos

Karong adlawa, daghang bata ang gipadako sa nag-inusarang mga ginikanan. Bisan tuod makapalisod kini sa pagpadako sa bata, ang nag-inusarang ginikanan mahimo gihapong molampos. Ang nag-inusarang mga ginikanan mahimong madasig sa panig-ingnan ni Eunice diha sa Bibliya, nga usa ka Kristohanong Hudiya sa unang siglo. Kay dili-magtutuo ang iyang kapikas, si Eunice lagmit walay nadawat nga espirituwal nga pagpaluyo gikan sa iyang bana. Bisan pa niana, siya maayong sulondan sa pagtudlo kang Timoteo. Ang iyang maayong impluwensiya kang Timoteo sukad sa pagkamasuso pa niini, mao man usab ang maayong impluwensiya ni Loida, ang apohang babaye ni Timoteo, mas gamhanan kay sa bisan unsang makadaot nga impluwensiya nga lagmit naggikan sa mga isigkaingon ni Timoteo.—Buhat 16:1, 2; 2 Timoteo 1:5; 3:15.

Daghang batan-on karon nga may ginikanan nga dili-magtutuo o nag-inusara ang nagpakitag maayong mga hiyas sama kang Timoteo. Pananglitan, si Ryan, nga karon 22 anyos na ug usa ka bug-os-panahong ministro, nagdako sa panimalay nga usa ray ginikanan uban sa iyang magulang nga lalaki ug babaye. Ang ilang amahan alkoholiko, ug  siya nag-abandonar kanila sa dihang si Ryan kuwatro anyos pa lamang. “Si Mama determinado nga ang among pamilya magpadayon sa pag-alagad kang Jehova,” nahinumdom si Ryan, “ug siya bug-os kasingkasing nga milihok uyon niana.”

“Pananglitan,” nag-ingon si Ryan, “gitino ni Mama nga kami makig-uban lamang sa mga bata nga makahatag kanamog maayong impluwensiya. Siya wala gayod magtugot kanamo nga makig-uban nianang gitawag sa Bibliya nga daotang panagkauban, sa gawas o bisan sa sulod sa kongregasyon. Iyang gisilsil usab kanamo ang hustong panglantaw sa sekular nga edukasyon.” Bisan tuod ang inahan ni Ryan kasagaran puliki ug kapoy gikan sa trabaho, wala kini magpugong kaniya sa pagbaton ug mahigugmaong interes sa iyang mga anak. “Gusto niya nga kanunayng makig-uban ug makigsulti kanamo,” nag-ingon si Ryan. “Siya mapailobon apan malig-on nga magtutudlo, nga nagbuhat sa tanan niyang maarangan sa pagtino nga regular nga makatuon sa Bibliya ang among pamilya. Kon bahin sa mga prinsipyo sa Bibliya, siya dili gayod mokompromiso.”

Sa paghinumdom sa iyang pagkabata, si Ryan nakaamgo nga nakahatag ug dako kaayong impluwensiya sa iyang kinabuhi ug sa iyang mga magulang ang ilang inahan, kinsa nahigugma gayod sa Diyos ug sa iyang mga anak. Busa kamong Kristohanong mga ginikanan—minyo o balo, magtutuo o dili-magtutuo ang kapikas—ayaw pagpadaog sa kaluya o temporaryong kapakyasan samtang naningkamot kamo sa pagtudlo sa inyong mga anak. Usahay, ang pipila ka batan-on, sama sa mausikong anak, mobiya tingali sa kamatuoran. Apan sa dihang ilang makita ang pagkataphaw ug pagkadili-mabination sa kalibotan, malagmit nga mobalik sila. Oo, “ang matarong nagalakaw diha sa iyang integridad. Malipayon ang iyang mga anak sunod kaniya.”—Proverbio 20:7; 23:24, 25; Lucas 15:11-24.

[Footnote]

[Kahon/Mga hulagway sa panid 11]

Ang mga Ginikanan ni Jesus Gipili sa Diyos

Sa dihang iyang gipadala ang iyang Anak nga mahimugso ingong tawo, si Jehova maampingong nagpili sa ginikanan ni Jesus. Makaiikag, siya mipilig ubos, mahunahunaon-sa-espirituwal nga magtiayon. Wala nila patuyangi si Jesus sa iyang gusto kondili gitudloan siya sa Pulong sa Diyos ug sa bili sa kakugi ug responsabilidad. (Proverbio 29:21; Lamentaciones 3:27) Si Jose nagtudlo kang Jesus sa pagpamanday, ug walay duhaduha nga si Jose ug Maria naghangyo kang Jesus, ang panganay, sa pagtabang sa pag-atiman sa ilang ubang mga anak nga labing menos unom ka buok.—Marcos 6:3.

Imong mahanduraw ang pamilya ni Jose nga nagtinabangay panahon sa Paskuwa sa pagpangandam alang sa ilang tinuig nga panaw paingon sa Jerusalem—nga 200 kilometros idabuwelta nga panaw nga walay modernong transportasyon. Segurado nga ang pamilya nga may siyam o kapin pang membro kinahanglang organisado kaayo alang nianang dugay nga panaw. (Lucas 2:39, 41) Bisan pa sa mga kalisdanan, sa walay duhaduha si Jose ug Maria nagpabili niini nga mga panaw, nga lagmit nagpahimulos niini sa pagtudlo sa ilang mga anak bahin sa nangaging mga panghitabo sa Bibliya.

Samtang nagdako, si Jesus “nagpadayon sa pagpasakop” sa iyang mga ginikanan, sa tanang higayon “nagpadayon sa pag-uswag sa kaalam ug sa lawasnong pagtubo ug sa pabor sa Diyos ug sa mga tawo.” (Lucas 2:51, 52) Oo, napamatud-an ni Jose ug Maria nga sila takos sa pagsalig ni Jehova. Sila maayo gayod nga panig-ingnan alang sa mga ginikanan karon!—Salmo 127:3.