Sugilanon sa Kinabuhi

Ang Paglahutay Mopatunghag Kalipay

SUMALA SA GIASOY NI MÁRIO ROCHA DE SOUZA

“Morag imposible nga mabuhi pa si G. Rocha kon operahan.” Bisan pa niining walay-paglaom nga pangagpas sa doktor, karon mga 20 ka tuig na sukad niadto, ako buhi gihapon, nga nag-alagad ingong bug-os-panahong magwawali sa mga Saksi ni Jehova. Unsay nakatabang kanako sa paglahutay sulod sa daghang katuigan?

AKO nagdako sa usa ka uma duol sa Santo Estêvão, usa ka balangay sa estado sa Bahia, amihanan-sidlakang Brazil. Sa dihang ako nag-edad ug siyete anyos, ako mitabang na kang Papa sa trabaho sa uma. Kada adlaw, inigpauli nako gikan sa eskuylahan, may ipabuhat siya kanako. Sa ngadtongadto, kon duna ganiy tuyo si Papa sa Salvador, ang kaulohan sa estado, iyang pabantayan kanako ang uma.

Wala kamiy koryente, gripo, o mga kasangkapan nga komon karon, apan malipayon kami. Ako manabanog o magdula ug mga traktrak nga kahoy nga gigama nako ug sa akong mga higala. Motugtog usab ako sa clarinet diha sa relihiyosong mga prosesyon. Ako membro sa koro sa lokal nga simbahan, ug didto nako nakita ang libro nga nag-ulohang História Sagrada (Sagradong Kasaysayan), nga nakapukaw sa akong interes sa Bibliya.

Sa 1932, sa 20 anyos na ako, ang amihanan-sidlakang Brazil gihampak sa grabe ug dugay nga hulaw. Ang among mga baka ug tanom nangamatay, busa ako mibalhin sa Salvador, diin ako nagtrabaho ingong drayber sa tram. Sa ulahi, ako nag-abang ug balay ug akong gipapuyo ang among pamilya uban nako. Sa 1944, si Papa namatay. Busa ako na ang nag-atiman kang Mama ug sa akong walo ka manghod nga mga babaye ug tulo ka manghod nga mga lalaki.

Ang Drayber sa Tram Nahimong Ebanghelisador

Ang usa sa mga butang nga una nakong gihimo pag-abot nako sa Salvador mao ang pagpalit ug Bibliya. Human sa pipila ka tuig nga pagtambongan  sa simbahan sa mga Baptist, akong nahigala si Durval nga usa usab ka drayber sa tram. Si Durval ug ako subsob nga maghisgot bahin sa Bibliya. Usa ka adlaw niana, gitagaan ko niya ug pulyeto nga Where Are the Dead? a Bisan tuod ako nagtuo nga ang tawo adunay dili-mamatay nga kalag, ako naikag kaayo niana mao nga akong gisusi ang mga teksto sa Bibliya nga gikutlo diha sa pulyeto. Sa akong katingala, gipamatud-an sa Bibliya nga ang kalag nga makasala mamatay.—Ezequiel 18:4.

Kay nakita nga ako interesado, gihangyo ni Durval si Antônio Andrade, usa ka bug-os-panahong ministro sa mga Saksi ni Jehova, nga duawon ako sa akong balay. Human sa iyang ikatulong pagduaw, gidapit ko ni Antônio sa pagkuyog kaniya sa pagpaambit sa mga pagtulon-an sa Bibliya ngadto sa uban. Human siya makasulti diha sa unang duha ka balay, siya miingon, “Karon ikaw na sab.” Gikulbaan kaayo ko, apan sa akong kalipay, ang usa ka pamilya namati pag-ayo ug midawat sa duha ka libro nga akong gitanyag. Bisan karon, malipay gihapon kaayo ko sa dihang duna koy mahimamat nga interesado sa kamatuoran sa Bibliya.

Sa Abril 19, 1943, sa kasumaran sa kamatayon ni Kristo nianang tuiga, ako nabawtismohan sa Dagat Atlantiko duol sa Salvador. Tungod sa kakulang ug eksperyensiyadong Kristohanong mga lalaki, ako natudlo nga motabang sa grupo sa mga Saksi nga nagtigom sa balay ni Brader Andrade diha sa usa sa hiktin nga mga dalan nga nagsumpay sa ibabaw ug ubos nga bahin sa siyudad sa Salvador.

Unang Pagsupak

Ang among Kristohanong kalihokan wala mauyoni sa kadaghanan sulod sa katuigan sa Gubat sa Kalibotan II (1939-45). Ang ubang mga opisyales nagsuspetsa nga kami maoy mga espiya sa Amerika tungod kay kadaghanan sa among mga publikasyon naggikan man sa Tinipong Bansa. Tungod niini, komon kaayo ang mga pagpangdakop ug pagsukitsukit. Sa dihang ang usa ka Saksi dili mopauli gikan sa pagsangyaw sa kanataran, kami maghunahuna nga siya napriso, busa kami moadto sa presinto sa pagtabang nga mabuhian siya.

Sa Agosto 1943, si Adolphe Messmer, usa ka Saksing Aleman, miabot sa Salvador aron motabang sa pag-organisar sa among unang asembliya. Human makakuhag permit gikan sa mga awtoridad sa pagpahigayon sa asembliya, ang pakigpulong publiko nga nag-ulohang “Kagawasan sa Bag-ong Kalibotan” gipaanunsiyo diha sa lokal nga mga mantalaan ug ang mga poster gipaskin diha sa mga tindahan ug sa isigkakilid sa mga tram. Apan sa ikaduhang adlaw sa asembliya, usa ka polis ang nagpahibalo kanamo nga ang among permit gikanselar. Gipugos sa arsobispo sa Salvador ang hepe sa kapolisan sa pagpahunong sa among asembliya. Apan, pagkasunod nga Abril, kami gihatagan rag permit nga ipahigayon ang gianunsiyo nga pakigpulong publiko.

Usa ka Tumong nga Pagakab-oton

Sa 1946, ako nakadawat ug imbitasyon nga motambong sa Malipayong Kanasoran nga Teokratikanhong Asembliya sa siyudad sa São Paulo. Ang kapitan sa usa ka barko sa kargamento sa Salvador mopasakay kanamo sa iyang barko kon mosugot  kami nga mangatulog lang sa salog. Bisan pag nakasugat kami ug bagyo nga tungod niana kaming tanan gidagat, human sa pipila ka adlaw nga paglawig kami midunggo nga luwas sa Rio de Janeiro. Ang mga Saksi sa Rio nagpasaka kanamo sa ilang mga balay aron mopahulay ug pipila ka adlaw sa dili pa kami mopadayon sa among biyahe pinaagi sa tren. Usa ka gamayng pundok nga nagdala ug mga bandera nga gisulatan ug “Maayong Pag-abot mga Saksi ni Jehova” ang misugat kanamo sa dihang ang among tren miabot sa São Paulo.

Wala madugay human sa akong pagpauli sa Salvador, ako nakigsulti kang Harry Black, usa ka misyonaryo gikan sa Tinipong Bansa, bahin sa akong tinguha nga magpayunir, nga maoy pagtawag sa bug-os-panahong mga ministro sa mga Saksi ni Jehova. Gipahinumdoman ako ni Harry nga ako may mga responsibilidad sa pamilya ug gitambagan niya ako nga magpailob lang. Sa kataposan, sa Hunyo 1952, ang akong mga igsoong lalaki ug babaye makahimo na sa pagsuportar sa ilang kaugalingon, ug ako naasayn nga mag-alagad ingong payunir sa usa ka gamayng kongregasyon sa Ilhéus, 210 kilometros habagatan sa Salvador.

Usa ka Madagayaong Tagana

Pagkasunod tuig, ako giasayn sa Jequié, usa ka dakong lungsod sa ilaya diin walay mga Saksi. Ang unang tawo nga akong giduaw mao ang pari nianang dapita. Siya miingon nga ang lungsod iyang teritoryo ug gidid-an niya ako sa pagsangyaw didto. Iyang gipasidan-an ang mga parokyano bahin sa pag-abot sa “bakak nga manalagna” ug nag-asayn siya ug mga espiya sa palibot sa lungsod aron bantayan ang akong mga kalihokan. Bisan pa niana, ako nakapahimutang ug kapin sa 90 ka literatura sa Bibliya ug nakasugod ug upat ka panagtuon sa Bibliya nianang adlawa. Duha ka tuig sa ulahi, ang Jequié may kaugalingon nang Kingdom Hall, nga may 36 ka Saksi! Karon, aduna nay walo ka kongregasyon ug mga 700 ka Saksi sa Jequié.

Sa akong unang mga bulan sa Jequié, ako nagpuyo sa usa ka gamayng lawak nga akong giabangan layolayo sa sentro sa lungsod. Dayon akong nahimamat si Miguel Vaz de Oliveira, ang tag-iya sa Hotel Sudoeste, usa sa kinanindotang hotel sa Jequié. Si Miguel miuyon nga magtuon sa Bibliya ug namugos nga pabalhinon ako ngadto sa usa ka lawak sa iyang hotel. Si Miguel ug ang iyang asawa nahimong mga Saksi sa ulahi.

Ang laing halandomong hitabo sa akong pag-estar sa Jequié adunay kalabotan kang Luiz Cotrim, usa ka maestro sa hayskul nga gitun-an nako sa Bibliya. Si Luiz mitanyag nga tabangan niya ako nga mouswag ang akong kahibalo sa Portuges ug matematika. Ako kutob lang sa elementarya, busa misugot dayon ko nga iyang tabangan. Ang maong mga leksiyon human sa pagtuon namo ni Luiz ug Bibliya kada semana nakatabang sa pag-andam kanako alang sa dugang mga pribilehiyo nga sa wala madugay akong nadawat gikan sa organisasyon ni Jehova.

Pag-atubang ug Bag-ong Hagit

Sa 1956, ako nakadawat ug sulat nga nagdapit kanako ngadto sa among sangang buhatan, nga niadtong panahona didto sa Rio de Janeiro, aron bansayon sa pagkahimong magtatan-aw sa sirkito, nga maoy pagtawag sa nagapanawng mga ministro sa mga Saksi ni Jehova. Ang pagbansay, nga gitambongan usab sa walo pa ka igsoon, gidangtag kapin sa usa ka bulan. Sa natapos kini, ako giasayn ngadto sa São Paulo, nga nakapabalaka kanako. Akong gipangutana ang akong kaugalingon: “Mag-unsa man ko didto, nga usa ka itom nga tawo, taliwala nianang tanang Italyano? Dawaton kaha ko nila?’ b

Sa unang kongregasyon nga akong giduaw sa distrito sa Santo Amaro, ako nadasig sa pagkakita nga  ang Kingdom Hall napuno sa mga isigka-Saksi ug mga interesado. Ang nakapakombinsir kanako nga nasayop diay ako sa akong gikabalak-an maoy sa dihang ang 97 ka igsoon sa kongregasyon nanangyaw tanan nianang hinapos sa semana. ‘Sila ako gayong mga igsoon,’ naghunahuna ko. Ang kainit nga gipakita niadtong minahal nga mga igsoon ang naghatag kanakog kaisog nga molahutay diha sa nagapanawng ministeryo.

Mga Asno, Kabayo, ug mga Anteater

Ang usa sa kinadak-ang mga suliran nga atubangon sa nagapanawng mga magtatan-aw niadtong mga adlawa mao ang dugayng mga panaw aron makaabot sa mga kongregasyon ug sa gagmayng mga grupo sa mga Saksi diha sa banika. Nianang mga dapita, ang publikong sakyanan dili permanenteng mobiyahe o kaha wala gayoy mobiyahe, ug kadaghanan sa mga agianan maoy hiktin lamang nga mga dalan-dalan.

Ang ubang mga sirkito nagsulbad niining problemaha pinaagi sa pagpalit ug asno o kabayo nga magamit sa magtatan-aw sa sirkito. Halos kada Lunes, akong siyahan ang kabayo, ihigot niana ang akong mga butang, ug mobiyahe ug hangtod sa 12 ka oras paingon sa sunod nga kongregasyon. Sa Santa Fé do Sul, ang mga Saksi may asno nga gitawag ug Dourado (Goldie) nga makatultol sa mga grupo sa pagtuon diha sa banika. Si Dourado mohunong diha sa mga ganghaan sa mga uma ug mapailobong maghulat kanako samtang ako mag-abli niana. Human sa duaw, si Dourado ug ako mopadayon ngadto sa sunod nga grupo.

Ang kakulang ug kasaligang paagi sa komunikasyon nakapalisod usab sa buluhaton sa sirkito. Pananglitan, aron makaduaw sa usa ka gamayng grupo sa mga Saksi nga nagtigom diha sa usa ka uma sa Mato Grosso State, kinahanglan kong motabok sa Araguaia River pinaagi sa bangka ug mosakay sa akong kabayo ug mga 25 kilometros agi sa lasang. Sa usa ka higayon, ako misulat aron pahibaloon kining grupoha sa akong duaw, apan dayag nga ang akong sulat wala makaabot kanila, kay walay naghulat nako sa dihang nakatabok na ako sa suba. Nangilumkilom na, busa akong gibilin ang akong maleta sa tag-iya sa usa ka gamayng kan-anan, ug ako misugod pagbaktas nga bag lang ang dala.

Sa wala madugay mingitngit na. Samtang ako nagkapandolpandol diha sa kangitngit, dihay nangusmo nga anteater (mananap nga mokaon ug anay o hulmigas). Akong nadunggan nga ang anteater makapatay ug tawo ginamit ang kusgan nga pangunahang mga tiil niini. Busa kon may kasikas diha sa kalibonan, ako mag-amping sa akong linaktan nga maggunit sa akong bag ingong pangsagang. Human sa daghang oras nga binaktasay, ako nakaabot sa usa ka sapasapa. Ang nakadaot lang, tungod sa kangitngit, wala nako mamatikdi nga diha diay sinimaang alambre nga koral sa pikas tampi. Nakalukso tuod ko sa pikas tampi, apan nasangit ko sa alambre, mao nga nagkasamadsamad ko!

Sa kataposan, ako nakaabot ra sa uma ug gisugat sa paghot sa mga iro. Niadtong panahona, ang mga kawatan ug karnero sagad mangawat sa gabii, busa pag-abli gyod sa pultahan, nagpaila dayon ko. Seguro makaluluoy kaayo kong tan-awon tungod kay ang akong sinina nagkagidlay ug nagkadugo, apan ang mga igsoon nalipay nga nakakita kanako.

 Bisan pa sa mga kalisdanan, kadto maoy makalilipayng mga adlaw. Ako nalingaw sa dugay nga mga panaw sakay sa kabayo ug sa dihang magbaktas, usahay mopahulay ilalom sa kakahoyan, nga maminaw sa kalanggaman nga nanag-awit, ug magtan-aw sa mga irong ihalas nga motabok niadtong mingaw nga mga dalan nga akong agian. Ang laing nakapalipay kanako mao ang pagkahibalo nga ang akong mga pagduaw nakatabang gayod sa mga tawo. Daghan ang nagsulat kanako aron sa pagpasalamat. Ang uban personal nga nagpasalamat kanako sa dihang magkita kami sa mga asembliya. Pagkamakalilipay nga makita ang mga tawo nga nakabuntog sa personal nga mga problema ug miuswag sa espirituwal!

Usa ka Katabang, sa Kataposan

Sa mga tuig nga ako anaa sa nagapanawng buluhaton, subsob akong mag-inusara, ug kana nagtudlo kanako sa pagsalig kang Jehova ingong ‘akong dakong bato ug akong salipdanan.’ (Salmo 18:2) Dugang pa, akong naamgohan nga tungod sa akong pagkaulitawo, akong nahatagan ug bug-os nga pagtagad ang mga intereses sa Gingharian.

Apan, sa 1978 akong nahimamat ang usa ka payunir nga sister nga ginganlag Júlia Takahashi. Iyang gitalikdan ang usa ka dakog-suweldo nga trabaho ingong nars sa usa ka dakong ospital sa São Paulo aron mag-alagad diin mas dako ang panginahanglan alang sa mga magmamantala sa Gingharian. Ang Kristohanong mga ansiyano nga nakaila kaniya nakadayeg sa iyang espirituwal nga mga hiyas ug katakos ingong payunir. Sa inyong mahanduraw, ang pipila nakurat sa akong desisyon nga magminyo human molabay ang daghang katuigan. Ang usa ka suod nga higala dili makatuo niana, ug siya nagsaad nga mohatag ug 270 kilos nga toro kon maminyo gayod ako. Among giasal ang maong toro sa among salosalo sa kasal sa Hulyo 1, 1978.

Paglahutay Bisan pa sa Dili-Maayong Panglawas

Si Júlia miduyog kanako sa nagapanawng buluhaton, ug kaming duha miduaw sa mga kongregasyon sa habagatan ug sa habagatang-sidlakan sa Brazil sulod sa walo ka tuig. Nianang tungora ako nakabaton ug sakit sa kasingkasing. Kaduha ko makuyapi samtang nakigsulti sa mga tagbalay diha sa buluhatong pagsangyaw. Tungod sa akong mga limitasyon, among gidawat ang asaynment ingong mga espesyal payunir sa Birigüi, Estado sa São Paulo.

Niining tungora, ang mga Saksi sa Birigüi mitanyag nga ila kong dad-on sa doktor didto sa Goiânia, mga 500 kilometros ang gilay-on, aron magpakonsulta. Sa dihang miarang-arang na ang akong kahimtang, gioperahan ko aron taoran ug himan nga makapanormal sa pinitik sa akong kasingkasing. Kana maoy 20 ka tuig na kanhi. Bisan pag nailalom ako sa duha pa ka operasyon sa kasingkasing, ako aktibo gihapon diha sa buluhatong paghimog mga tinun-an. Sama sa daghan kaayong maunongon nga Kristohanong mga asawa, si Júlia nagsilbing tuboran kanunay sa kalig-on ug pagdasig.

Bisan tuod ang mga problema sa panglawas naglimite sa akong kalihokan ug usahay makapahigawad kanako, ako makahimo gihapon sa pagpayunir. Akong pahinumdoman ang akong kaugalingon nga si Jehova wala gayod mosaad kanato ug haruhay nga kinabuhi niining daang sistema. Kon si apostol Pablo ug ang ubang matinumanong mga Kristohanon kaniadto kinahanglang molahutay, nganong dili man usab kita molahutay?—Buhat 14:22.

Di pa dugay, akong nakit-an ang unang Bibliya nga akong nabatonan sa katuigan sa 1930. Sa sulod nga bahin sa hapin, akong gisulat ang numero nga 350—ang gidaghanon sa mga magmamantala sa Gingharian sa Brazil sa dihang ako nagsugod pagtambong ug Kristohanong mga tigom sa 1943. Daw dili katuohan nga karon aduna nay kapin sa 600,000 ka Saksi sa Brazil. Pagkadakong pribilehiyo nga nakatampo ug diyutay niining maong pag-uswag! Tino nga si Jehova nagpanalangin kanako tungod sa akong paglahutay. Sama sa salmista, ako makaingon: “Si Jehova nagbuhat ug usa ka dakong butang sa iyang gibuhat kanamo. Kami nagmalipayon.”—Salmo 126:3.

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 9]

Mga Saksi nga nag-anunsiyo sa pakigpulong publiko sa unang asembliya sa siyudad sa Salvador, 1943

[Hulagway sa panid 10]

Mga Saksi nga nangabot sa São Paulo alang sa Malipayong Kanasoran nga Asembliya, 1946

[Mga hulagway sa panid 10, 11]

Diha sa nagapanawng buluhaton sa ulahing bahin sa katuigan sa 1950

[Hulagway sa panid 12]

Uban sa akong asawa nga si Júlia