Ang Pagpangita ug Kalamdagan

“MAS maayo gayod ang adunay kahibalo kay sa walay alamag,” matod pa ni Laura Fermi, asawa sa iladong pisiko nga si Enrico Fermi. Ang uban tingali dili mouyon niana, nga mangatarongan nga ang pagkawalay nahibaloan dili daotan. Apan, alang sa kadaghanan, tinuod ang giingon ni Fermi, dili lang sa natad sa siyentipikanhong panukiduki kondili usab sa ubang bahin sa kinabuhi. Ang pagkawalay-alamag, sa diwa nga ang usa wala mahibalo sa kamatuoran, maoy hinungdan nga daghang tawo ang nagsukarap sa intelektuwal, moral, ug espirituwal nga kangitngitan sulod na sa daghang siglo.—Efeso 4:18.

Tungod niini, ang intelihenteng mga tawo nangita ug kalamdagan. Gusto nilang mahibaloan kon nganong ania kita dinhi ug asa kita padulong. Ilang gisulayan ang lainlaing paagi sa pagpangita ug kalamdagan. Hisgotan nato sa makadiyot ang pipila niini.

Pinaagi sa Relihiyon?

Sumala sa Budhistang tradisyon, si Siddhārtha Gautama, ang magtutukod sa Budhismo, naguol pag-ayo tungod sa pag-antos ug kamatayon nga naagoman sa tawo. Siya mihangyo sa relihiyosong mga magtutudlo sa Hindu sa pagtabang kaniya nga makaplagan “ang dalan sa kamatuoran.” Ang pipila kanila nagrekomendar nga sulayan ang yoga ug ang sobrang paghikaw-sa-kaugalingon. Sa kataposan, si Gautama mipili sa usa ka proseso sa halawom nga pagpamalandong ingong paagi sa pagkaplag sa tinuod nga kalamdagan.

Ang uban migamit ug makapahanduraw nga droga sa ilang pagpangita ug kalamdagan. Pananglitan, karong adlawa ang mga membro sa Nitibong Amerikanong Iglesya naghubit sa peyote—usa ka kaktus nga adunay makapahanduraw nga substansiya—ingong “tigpadayag sa natagong kahibalo.”

Si Jean-Jacques Rousseau, usa ka Pranses nga pilosopo sa ika-18ng siglo, nagtuo nga si bisan kinsa nga sinserong nangitag kalamdagan makadawat gayod ug espirituwal nga katin-awan gikan sa Diyos. Sa unsang paagi? Pinaagi sa pagpamati sa “gisulti sa Diyos diha sa kasingkasing.” Unya, kon unsay imong pagbati bahin sa mga butang—kon unsay gidiktar sa imong kasingkasing ug tanlag—kini mahimong “usa ka mas kasaligang giya niining nagkadaiya kaayong opinyon sa mga tawo,” ingon pa ni Rousseau.—History of Western Philosophy.

Pinaagi sa Gahom sa Pagpangatarongan?

Daghan sa katalirongan ni Rousseau supak kaayo nianang matanga sa pagpangitag kalamdagan pinaagi sa relihiyon. Pananglitan, ang Pranses usab nga si Voltaire nagtuo nga ang relihiyon, imbes maglamdag sa mga tawo, maoy pangunang hinungdan nga nahitumpawak ang Uropa sa daghang siglong pagkawalay-alamag, patuotuo, ug pagkapanatiko sulod sa panahon nga gitawag sa pipila ka historyano nga Mangiob nga Katuigan.

Si Voltaire mianib sa usa ka organisasyon sa Uropa nga gitawag ug “Kalamdagan” nga nagpasiugda sa paggamit sa pangatarongan. Ang mga sumusunod niini  nagsagop sa pagtulon-an sa karaang mga Grego nga ang tawhanong pangatarongan ug siyentipikanhong panukiduki mao ang mga yawi sa tinuod nga kalamdagan. Ang laing membro sa maong organisasyon, nga si Bernard de Fontenelle, nagtuo nga kon mangatarongan lang unta ang mga tawo, kini mahimong motultol ngadto sa “usa ka siglo sa anam-anam nga kalamdagan, sa ingon ang nangaging mga katuigan mahimo na lang unyang isipon nga panahon sa pagkawalay-alamag.”—Encyclopædia Britannica.

Kini maoy pipila lang sa nagkasumpaking mga ideya kon sa unsang paagi mahuptan ang kalamdagan. Aduna ba gayoy mabatonan nga “kasaligang giya” nga makatabang kanato sa atong pagpangita sa kamatuoran? Tagda kon unsay giingon sa sunod nga artikulo bahin sa kasaligang tuboran sa kalamdagan.

[Mga hulagway sa panid 3]

Sila si Gautama (Budha), Rousseau, ug Voltaire naggamit ug lainlaing paagi sa pagpangita ug kalamdagan