NAKIT-AN sa usa ka lalaki ang usa ka pulyeto diha sa salog sa tren paingon sa New York City. ‘Mamatay ang tawhanong kalag,’ matod sa pulyeto. Tungod kay naikag, ang maong lalaki nga maoy usa ka ministro, misugod sa pagbasa. Nahingangha siya tungod kay wala siya magduhaduha sukad sa pagtulon-an bahin sa pagkawalay-kamatayon sa kalag. Wala pa niya mailhi niadto ang nagsulat sa pulyeto. Bisan pa niana, nasabtan niya nga ang argumento maoy makataronganon ug Kasulatanhon ug angay gayong tun-an ang nahisulat niadtong pulyetoha.

Si George Storrs kadtong ministroha. Nahitabo kadto niadtong 1837, ang tuig nga si Charles Darwin unang nagsulat diha sa iyang notbok sa mga ideya nga naugmad sa ulahi nga iyang teoriya sa ebolusyon. Ang kalibotan relihiyoso pa niadtong panahona, ug ang kadaghanang tawo nagtuo sa Diyos. Ang daghan nagbasa sa Bibliya ug nagtahod sa awtoridad niana.

Nadiskobrehan ni Storrs sa ulahi nga si Henry Grew, nga taga-Philadelphia, Pennsylvania, mao ang nagsulat sa maong pulyeto. Si Grew nagtuo gayod sa prinsipyo nga “ang kasulatan . . . maoy labing maayong tighubad sa kaugalingon.” Si Grew ug ang mga tawo nga pareho niyag pagtuo nagtuon sa Bibliya uban sa tumong nga ipahiuyon ang ilang kinabuhi ug kalihokan sa tambag niini. Ang ilang mga pagtuon nagpadayag ug pipila ka bililhong mga kamatuoran sa Kasulatan.

Kay nadasig sa gisulat ni Grew, si Storrs misusi pag-ayo kon unsay giingon sa Kasulatan bahin sa kalag ug gihisgotan kana uban sa iyang pipila ka kaubang mga ministro. Human sa lima ka tuig nga seryosong pagtuon, si Storrs midesidir sa kataposan nga ipahayag ang iyang bag-ong nakaplagan nga bililhong kamatuoran sa Kasulatan. Sa sinugdan, iyang giandam ang usa ka wali alang sa usa ka Dominggo niadtong 1842. Ugaling lang, iyang gibati nga siya kinahanglang mohatag ug dugang mga pagwali sa pagpatin-aw pa sa maong ulohan. Sa ngadtongadto, mikabat ug unom ang iyang mga wali bahin sa pagkamamatay sa tawhanong kalag, nga iyang gipatik diha sa Six Sermons. Gitandi ni Storrs ang mga teksto aron mabutyag ang bililhong kamatuoran nga nalubong ilalom sa nagpakaulaw-sa-Diyos nga mga doktrina sa Kakristiyanohan.

Ang Bibliya naghisgot nga isul-ob sa dinihogang mga sumusunod ni Jesus ang pagkawalay-kamatayon ingong ganti sa ilang pagkamatinumanon. (1 Corinto 15:50-56) Kon ang pagkawalay-kamatayon maoy ganti alang sa matinumanon, nangatarongan si Storrs, ang kalag sa daotan dili mahimong walay-kamatayon. Imbes magbanabana, siya misusi sa Kasulatan. Iyang gitun-an ang Mateo 10:28 sa King James Version, nga mabasa: “Kahadloki ninyo siya nga arang makalaglag sa kalag ug lawas sa impiyerno.” Busa ang kalag malaglag. Gihisgotan usab niya ang Ezequiel 18:4 nga nag-ingon: “Ang kalag nga makasala, kini mamatay.” (KJ) Sa dihang ang tibuok Bibliya gitagad, ang kabililhon sa kamatuoran nadayag. “Kon ugaling husto ang pagtuo nga akong gisagop bahin niini nga ulohan,” misulat si Storrs, “nan ang daghang bahin sa Kasulatan, nga lubog kon bahin sa kasagarang pagtuo sa pagkawalay-kamatayon sa kalag, mahimong tin-aw, bililhon ug punog kahulogan ug puwersa.”

Apan unsay ikaingon sa mga teksto sama sa Judas 7? Kini mabasa: “Maingon nga ang Sodoma ug Gomora, ug ang silingang kalungsuran sa samang paagi, nanagpatuyang sa pagpakighilawas ug sa dili-kinaiya nga kaulag, nahimong panig-ingnan, nga nahiagum sa silot sa kalayong dayon.” (KJ) Sa pagbasa niining tekstoha, ang pipila mahimong mohinapos nga ang mga kalag niadtong gipatay sa Sodoma ug Gomora gipaantos sa kalayo hangtod sa hangtod. “Itandi nato ang mga Teksto,” misulat si Storrs. Unya iyang gikutlo ang 2 Pedro 2:5, 6, nga mabasa: “Ug ang karaang kalibotan gilaglag, apan giluwas si Noe . . . , nga gipalunopan kadtong kalibotan sa mga dili diyosnon; ug sa paghimong abo sa mga lungsod sa Sodoma ug Gomora iyang gihukman sila ngadto sa pagkawagtang, nga naghimo kanila nga usa ka panig-ingnan alang kanila nga magkinabuhi nga dili diyosnon.” (KJ) Tinuod, ang Sodoma ug Gomora gihimong abo, nga nalaglag hangtod sa hangtod uban ang mga molupyo niana.

“Si Pedro dugang nagpatin-aw sa basahon ni Judas,” misaysay si Storrs. “Ang duha ka basahon tin-aw kaayo nga nagpakita sa talagsaong kasuko nga gipadayag sa Diyos batok sa mga makasasala. . . . Kadtong mga paghukom nga gipahamtang sa karaang kalibotan, sa Sodoma ug Gomora, maoy malungtaron ug di matapos, o ‘dayon’ nga pahimangno, pasidaan, o ‘panig-ingnan’ alang sa tanang tawo hangtod sa kinatumyan sa kalibotan.” Busa si Judas naghisgot nga ang epekto sa kalayo nga naglaglag sa Sodoma ug Gomora maoy walay kataposan. Kana dili gayod mag-usob sa kamatuoran nga ang tawhanong kalag mamatay.

Si Storrs wala lang mogamit sa mga teksto nga nagsuportar sa iyang hunahuna samtang wala magtagad sa uban. Iyang gitagad ang konteksto sa matag teksto ug ang katibuk-ang kahulogan sa Bibliya. Kon ang usa ka teksto daw mosumpaki sa ubang mga teksto, si Storrs nagsusi sa ubang bahin sa Bibliya alang sa makataronganong katin-awan.

Nalakip niadtong nakig-uban kang George Storrs mao ang usa ka batan-ong lalaki nga nag-organisar ug usa ka grupo sa pagtuon sa Bibliya sa Pittsburgh, Pennsylvania. Ang iyang ngalan maoy Charles Taze Russell. Ang usa sa iyang unang mga artikulo bahin sa Kasulatanhong mga tema gipatik niadtong 1876 diha sa magasing Bible Examiner, nga giedit ni Storrs. Gipahayag ni Russell nga ang mas unang mga estudyante sa Bibliya nakaimpluwensiya kaniya. Sa ulahi, ingong editor sa Zion’s Watch Tower, iyang gipasalamatan ang tabang nga gihatag kaniya ni Storrs, pinaagi sa pulong ug sa dagang.

Sa edad nga 18, giorganisar ni C. T. Russell ang usa ka klase sa pagtuon sa Bibliya ug gipahiluna ang usa ka sumbanan sa pagtuon sa Bibliya. Si A. H. Macmillan, nga usa ka estudyante sa Bibliya nga nakig-uban kang Russell, nagbatbat sa maong metodo: “Adunay magpatunghag pangutana. Ila kanang hisgotan. Pangitaon nila ang tanang teksto nga nalangkit sa punto ug dayon, sa dihang natagbaw na sila bahin sa panag-uyonay sa maong mga teksto, ilang ipahayag ang ilang konklusyon ug isulat kana.”

Kombinsido si Russell nga ang Bibliya, kon tun-an ang katibuk-an, magpadayag gayod sa mensahe nga harmonya ug may panag-uyon sa kaugalingon ug uban sa kinaiyahan sa Awtor niini, ang Diyos. Sa dihang ang usa ka bahin sa Bibliya daw lisod sabton, si Russell nagtuo nga kini angayng tin-awon ug hubaron sa ubang mga bahin sa Bibliya.

Bisan pa niana, dili si Russell o si Storrs o si Grew ang unang naghimo sa Kasulatan nga kaugalingong tighubad niini. Ang maong tradisyon nagsugod sa Magtutukod sa Kristiyanidad, si Jesu-Kristo. Siya migamit ug ubay-ubayng teksto aron ipatin-aw ang matuod nga kahulogan sa usa ka teksto. Pananglitan, sa dihang ang mga Pariseo nagsaway sa iyang mga tinun-an tungod sa pagpangutlog mga uhay sa Igpapahulay, gipasundayag ni Jesus gikan sa asoy nga natala 1 Samuel 21:6 kon sa unsang paagi angayng ipadapat ang balaod sa Igpapahulay. Ang relihiyosong mga pangulo nahibalo sa maong asoy, diin si David ug ang iyang mga tawo mikaon sa mga tanyag nga tinapay. Dayon gihisgotan ni Jesus ang bahin sa Balaod nga nag-ingon nga ang mga saserdoteng gikan lamang sa banay ni Aaron ang angayng mokaon sa pasundayag nga tinapay. (Exodo 29:32, 33; Levitico 24:9) Bisan pa niana, si David gitugotan sa pagkaon sa mga tinapay. Gitapos ni Jesus ang iyang makapadaning argumento pinaagi sa pagkutlo gikan sa basahon ni Oseas: “Kon kamo nakasabot kon unsay kahulogan niini, ‘Buot ko ang kaluoy, ug dili ang halad,’ wala unta ninyo pagahukmi nga daotan ang mga dili sad-an.” (Mateo 12:1-8) Pagkatalagsaong pananglitan bahin sa pagtandi sa mga teksto aron makab-ot ang tukmang pagsabot!

Gigamit sa mga sumusunod ni Jesus ang samang sumbanan sa pagtandi sa mga teksto aron matin-aw ang usa ka teksto. Sa dihang si apostol Pablo nagtudlo sa katawhan sa Tesalonica, “siya nangatarongan kanila gikan sa mga Kasulatan, nga nagpatin-aw ug nagpamatuod pinaagig mga pangutlo nga kinahanglang si Kristo mag-antos ug bangonon gikan sa mga patay.” (Buhat 17:2, 3) Sa iyang mga sulat nga inspirado usab sa Diyos, gihimo ni Pablo nga ang Bibliya maoy tighubad sa kaugalingon. Pananglitan, sa pagsulat ngadto sa mga Hebreohanon, siya mikutlo ug sunodsunod nga mga teksto sa pagpamatuod nga ang Balaod maoy landong sa maayong mga butang nga moabot.—Hebreohanon 10:1-18.

Oo, ang sinserong mga estudyante sa Bibliya sa ika-19 ug sa sinugdan sa ika-20ng mga siglo nagpasig-uli lamang sa maong Kristohanong sumbanan. Ang tradisyon sa pagtandi sa mga teksto nagpadayon diha sa magasing Bantayanang Torre. (2 Tesalonica 2:15) Gigamit sa mga Saksi ni Jehova ang maong prinsipyo sa dihang ilang tukion ang usa ka teksto.

Sa dihang kita magbasa sa Bibliya, sa unsang paagi makasundog kita sa maayong mga panig-ingnan ni Jesus ug sa iyang matinumanong mga sumusunod? Una, mahimo natong tagdon ang konteksto sa teksto nga gihisgotan. Sa unsang paagi ang konteksto makatabang nato sa pagsabot sa kahulogan? Agig ilustrasyon, atong hisgotan ang mga pulong ni Jesus nga natala sa Mateo 16:28: “Sa pagkatinuod ako magaingon kaninyo nga adunay pipila niadtong nagabarog dinhi nga dili gayod makatilaw ug kamatayon hangtod nga makita una nila ang Anak sa tawo nga moabot diha sa iyang gingharian.” Ang pipila mahimong nagtuo nga kining mga pulonga wala matuman tungod kay ang tanang tinun-an ni Jesus nga nakadungog sa dihang gisulti ang maong mga pulong namatay man sa wala pa matukod ang Gingharian sa Diyos sa mga langit. Ang The Interpreter’s Bible nag-ingon gani bahin niining tekstoha: “Ang tagna wala matuman, ug gipatin-aw kini sa ulahing mga Kristohanon nga kadto maoy masambingayon.”

Bisan pa niana, ang konteksto niining tekstoha, ingon man sa susamang mga asoy ni Marcos ug Lucas, motabang kanato sa pagsabot sa tinuod nga kahulogan sa teksto. Unsay giasoy ni Mateo pagkahuman sa mga pulong nga gikutlo sa itaas? Misulat siya: “Unom ka adlaw sa ulahi gikuyog ni Jesus si Pedro ug si Santiago ug si Juan nga iyang igsoon ug gidala sila ngadto sa usa ka hataas nga bukid nga silasila ra. Ug nausab ang iyang dagway sa ilang atubangan.” (Mateo 17:1, 2) Si Marcos ug Lucas naglanggikit usab sa komento ni Jesus bahin sa Gingharian uban sa asoy bahin sa transpigurasyon o pagkausab sa dagway. (Marcos 9:1-8; Lucas 9:27-36) Ang pag-abot ni Jesus nga may gahom na sa Gingharian gipasundayag diha sa iyang transpigurasyon, sa iyang pagpakita nga mahimayaon atubangan sa tulo ka apostoles. Gipamatud-an ni Pedro ang maong pagsabot pinaagi sa paghisgot bahin sa “gahom ug presensiya sa atong Ginoong Jesu-Kristo” may kalabotan sa iyang pagkakita sa transpigurasyon ni Jesus.—2 Pedro 1:16-18.

Unsa na man kon dili ka makasabot sa usa ka teksto bisan pag imo nang gitagad ang konteksto niini? Makapahimulos ka gikan sa pagtandi niana sa ubang mga teksto, nga ibutang sa hunahuna ang katibuk-ang kahulogan sa Bibliya. Ang usa ka labing maayong tabang sa paghimo niini anaa sa Bag-ong Kalibotang Hubad sa Balaang Kasulatan, nga karon anaa na sa 57 ka pinulongan, sa tibuok o sa bahin lamang. Kining kasangkapana mao ang listahan sa panaplin nga mga reperensiya o mga cross-reference, nga makita diha sa sentrong lindog sa matag panid sa daghang edisyon niini. Imong makita ang kapin sa 125,000 niana diha sa Bag-ong Kalibotang Hubad sa Balaang Kasulatan nga mabatonan na sa ubay-ubay nga dagkong mga pinulongan. Ang “Introduction” sa New World Translation of the Holy Scriptures—With References nagpatin-aw: “Ang mainampingong pagtandi sa panaplin nga mga reperensiya ug ang pagsusi sa nag-ubang mga potnot magpadayag sa naglanggikit nga kaharmonya sa 66 ka basahon sa Bibliya, nga nagpamatuod nga kana sila naglangkob sa usa ka basahon, nga inspirado sa Diyos.”

Atong tan-awon kon sa unsang paagi ang paggamit sa mga cross-reference makatabang kanato sa pagsabot sa usa ka teksto. Tagda ang pananglitan sa kasaysayan ni Abram o Abraham. Hunahunaa kining pangutanaha: Kinsay nanguna sa dihang si Abram ug ang iyang pamilya migawas sa Ur? Ang Genesis 11:31 mabasa: “Gidala ni Tera si Abram nga iyang anak ug si Lot, . . . ug si Sarai nga iyang umagad nga babaye, . . . ug sila milakaw uban kaniya gikan sa Ur sa mga Caldeanhon aron moadto sa yuta sa Canaan. Sa ulahi sila nahiabot sa Haran ug mipuyo didto.” Sa pagbasa lang niining tekstoha, ang usa makaingon nga ang amahan ni Abram, si Tera, mao ang nanguna. Ugaling lang, diha sa Bag-ong Kalibotang Hubad, atong makita ang 11 ka cross-reference sa maong teksto. Ang kataposan mao ang Buhat 7:2, diin atong mabasa ang tambag ni Esteban ngadto sa mga Hudiyo sa unang siglo: “Ang Diyos sa kahimayaan nagpakita sa atong katigulangang si Abraham sa didto pa siya sa Mesopotamia, sa wala pa siya magpuyo sa Haran, ug siya miingon kaniya, ‘Biya gikan sa imong yuta ug gikan sa imong mga paryente ug umadto sa yuta nga akong ipakita kanimo.’ ” (Buhat 7:2, 3) Nasaypan ba ni Esteban nga kadto ang pagbiya ni Abram sa Haran? Dayag nga wala, kay kini maoy bahin sa inspiradong Pulong sa Diyos.—Genesis 12:1-3.

Nan, nganong ang Genesis 11:31 nag-ingon nga “gidala ni Tera si Abram nga iyang anak” ug ang ubang sakop sa iyang pamilya ug milakaw pahilayo sa Ur? Si Tera mao gihapon ang ulo ingong patriarka. Siya misugot nga mokuyog kang Abraham ug busa gipasidunggan sa pagbalhin sa pamilya ngadto sa Haran. Pinaagi sa pagtandi ug pagpauyonay niining duha ka teksto, atong masabtan kon unsay eksaktong nahitabo. Nakombinsir ni Abram sa matinahorong paagi ang iyang amahan nga mobiya sa Ur sumala sa sugo sa Diyos.

Inigbasa nato sa Kasulatan, angay natong tagdon ang konteksto ug ang katibuk-ang kahulogan sa Bibliya. Ang mga Kristohanon gitambagan: “Atong nadawat, dili ang espiritu sa kalibotan, kondili ang espiritu nga gikan sa Diyos, aron kita mahibalo sa mga butang nga malulotong gihatag kanato sa Diyos. Kining mga butanga atong gisulti usab, dili pinaagi sa mga pulong nga gitudlo sa tawhanong kaalam, kondili pinaagi niadtong gitudlo sa espiritu, samtang atong gilangkob ang espirituwal nga mga butang sa espirituwal nga mga pulong.” (1 Corinto 2:11-13) Sa pagkatinuod, kinahanglang mangaliyupo kita kang Jehova aron tabangan kita sa pagsabot sa iyang Pulong ug sulayan nga ‘ilangkob ang espirituwal nga mga butang sa espirituwal nga mga pulong’ pinaagi sa pagsusi sa konteksto sa teksto nga gihisgotan ug pinaagi sa pagsusi sa nalangkit nga mga teksto. Hinaot makakaplag kita kanunay ug bililhong mga kamatuoran pinaagi sa pagtuon sa Pulong sa Diyos.