Kasaligang Tambag sa Pagmatuto sa mga Anak

SI Ruth miingon maylabot sa iyang unang pagmabdos: “Ako 19 anyos niadtong higayona, nga nagpuyo halayo sa akong pamilya, ug dili pa gayod ako andam.” Ingong bugtong anak, wala gani siya maghunahuna nga mahimong usa ka inahan. Asa kaha siya makakuhag kasaligang tambag?

Sa laing bahin, si Jan, nga karon usa na ka amahan sa duha ka dagko nang mga anak, nahinumdom: “Kompiyansa kaayo ko sa sinugdanan. Apan wala madugay akong namatikdan nga wa man diay koy kabangkaagan.” Kon kaha ang mga ginikanan sa sinugdanan mobati nga dili andam, o sila sa ulahi malibog sa pagmatuto sa ilang mga anak, asa man sila makakaplag ug tabang sa pagmatuto sa ilang mga anak?

Sa pagkakaron, nagkadaghang ginikanan ang nangitag tambag diha sa Internet. Apan, ikaw tingali maghunahuna kon kasaligan ba ang tambag nga makaplagan diha niana. Dunay maayong rason nga ikaw magbantay. Nakaila ka ba gayod kon kinsay nagtambag kanimo diha sa Internet? Nagmalamposon kaha sila sa pagmatuto sa ilang kaugalingong mga anak? Sa walay duhaduha ikaw buot gayod nga magbantay sa mga butang nga makaapektar sa imong pamilya. Usahay, sama sa gipakita sa nag-unang artikulo, bisan ang tambag gikan sa mga eksperto mapakyas. Busa asa ka man mangitag tambag?

Ang orihinal nga Tinubdan sa tambag bahin sa pagmatuto sa mga anak mao si Jehova nga Diyos, ang Tagmugna sa pamilya. (Efeso 3:15) Siya lamang ang tinuod nga eksperto. Sa iyang Pulong, ang Bibliya, iyang gitagana ang kasaligan, praktikal nga instruksiyon nga mosaler gayod. (Salmo 32:8; Isaias 48:17, 18) Apan, kitay mag-igo kon ato bang ipadapat kana.

Daghang magtiayon ang gihangyo sa pag-asoy sa ilang nakat-onan samtang nagmatuto sa ilang mga anak nga mahimong timbang ug mahinadlokon-sa-Diyos nga mga adulto. Sila miingon, nga ang pangunang hinungdan sa ilang kalamposan mao ang pagpadapat sa mga prinsipyo sa Bibliya. Ilang nakaplagan nga ang tambag sa Bibliya kasaligan gihapon karon sama kaniadto sa dihang kini gisulat.

Paggugol ug Panahon Uban Kanila

Sa dihang si Catherine, nga inahan sa duha ka anak, gipangutana kon unsang tambaga ang nakatabang pag-ayo kaniya, iya dayong gihisgotan ang Deuteronomio 6:7. Kanang tekstoha nag-ingon: “Isilsil mo kini [mga prinsipyo sa Bibliya] sa imong anak ug magsulti ka mahitungod niini sa maglingkod ikaw sa imong balay ug sa maglakaw ikaw sa dalan ug sa imong paghigda ug sa imong pagbangon.” Nahibaloan ni Catherine nga aron masunod kanang tambaga, siya kinahanglang mogugol ug panahon uban sa iyang mga anak.

Ikaw tingali maghunahuna nga ‘sayon ra kanang sultihon apan lisod buhaton.’ Sa dihang ang amahan ug inahan kinahanglang motrabaho aron matagan-an ang pamilya, unsaon man sa puliki nga mga ginikanan paggugol ug dugang panahon uban sa ilang mga anak? Si Torlief, kansang anak lalaki may pamilya na usab, nag-ingon nga hinungdanon gayod ang pagsunod sa tambag sa Deuteronomio. Dad-a ang imong mga anak bisan asa ka moadto, ug ang mga kahigayonan sa pagpakigsulti motungha na lamang. “Magtinabangay mi sa akong anak lalaki sa mga buluhaton sa panimalay,” si Torlief miasoy. “Mag-uban mi sa pagbiyahe ingon nga pamilya. Ug magdungan mi sa pagpangaon.” Tungod niini, siya miingon, “ang among anak mobati kanunay nga siya libreng makapahayag sa iyang gibati.”

Apan, unsa na man kon walay maayong komunikasyon ug lisod ang pagpakig-estorya? Kini mahitabo usahay kon ang mga anak magkadagko na. Sa makausa pa, makatabang ang paggugol ug dugang panahon uban kanila. Ang bana ni Catherine, si Ken, nahinumdom nga sa dihang ang ilang anak babaye natin-edyer na, siya mireklamo nga si Ken wala magtagad sa iyang ginasulti. Kana maoy komon nga reklamo sa mga tin-edyer. Unsay iyang gihimo? Si Ken nahinumdom: “Akong gigugol ang dugang panahon uban kaniya nga kami rang duha, nga  naghisgot sa iyang mga hunahuna, pagbati, ug mga kahiubos. Kadto nakatabang pag-ayo.” (Proverbio 20:5) Apan, si Ken nagtuo nga kadtong paagiha misaler tungod sa maayong komunikasyon sa ilang panimalay. “Ako ug ang akong anak babaye adunay maayong relasyon kanunay,” siya miingon, “mao nga siya mibati nga libreng makig-estorya kanako.”

Makapaikag, ang usa ka pagtuon di pa dugay nagtaho nga ang mga tin-edyer maoy tulo ka pilo nga mas lagmit mosulti kay sa mga ginikanan nga ang mga ginikanan ug mga anak wala mogugol ug igong panahon sa usag usa. Busa nganong dili man sundon ang tambag sa Bibliya? Paggugol ug daghang panahon kutob sa maarangan uban sa imong mga anak—sa lulinghayaw ug sa trabaho, sa panimalay ug sa dihang magbiyahe, sa buntag inigbangon nimo ug sa gabii sa dili ka pa matulog. Kon posible, dad-a sila bisan asa ka moadto. Sama sa gipasabot sa Deuteronomio 6:7, mahinungdanon kaayo ang paggugol ug panahon uban sa imong mga anak.

Tudloi Sila sa Maayong mga Prinsipyo

Si Mario, nga usa ka amahan sa duha ka bata, nagrekomendar sa samang paagi: “Higugmaa pag-ayo ang mga bata, ug basahi sila.” Apan, kini dili lamang aron mapalihok ang panghunahuna sa imong mga anak. Kinahanglang tudloan mo sila kon unsaon pag-ila sa husto ug sayop. Si Mario midugang: “Pagtuon sa Bibliya uban kanila.”

Sa maong tumong, ang Bibliya nagtambag sa mga ginikanan: “Ayaw pasuk-a ang inyong mga anak. Hinunoa, amumaha sila sa Cristohanong disiplina ug maayong pagtulon-an.” (Efeso 6:4, Maayong Balita Biblia) Diha sa daghang panimalay karon wala ipasiugda ang pagtudlo bahin sa moralidad. Ang pipila nagtuo nga inigkadagko na sa ilang mga anak, makadesisyon na sila kon unsang mga prinsipyoha ang ilang dawaton. Makataronganon ba kana para kanimo? Sama nga ang lawas sa mga bata nagkinahanglag igong sustansiya aron molig-on ug mohimsog, mao man usab ang mga hunahuna ug kasingkasing sa mga bata kinahanglang tudloan. Kon ang imong mga anak dili mahibalo sa moral nga mga prinsipyo gikan kanimo diha sa panimalay, lagmit ilang dawaton ang panghunahuna sa ilang mga eskolmet ug mga magtutudlo o kanang gitudlo sa media.

Ang Bibliya makatabang sa mga ginikanan sa pagtudlo sa ilang mga anak kon unsaon pag-ila ang husto gikan sa sayop. (2 Timoteo 3:16, 17) Si Jeff, usa ka eksperyensiyado nga Kristohanong ansiyano nga nagmatuto ug duha ka anak, nagrekomendar sa paggamit sa Bibliya sa pagtudlo sa mga anak sa maayong mga prinsipyo. Siya miingon: “Ang paggamit sa Bibliya motabang sa mga anak sa pagkahibalo kon unsay gibati sa Maglalalang bahin sa usa ka butang, dili lamang sa gibati sa Inahan ug Amahan. Among namatikdan ang talagsaong epekto sa Bibliya sa hunahuna ug kasingkasing. Aron mabuntog ang sayop nga pamatasan o hunahuna, among gigahinan ug panahon ang pagpangitag tukmang teksto. Dayon, sa pribado, among ipabasa sa bata ang teksto. Sagad nga siya makaluha o makahilak pa gani. Kami nahingangha niini. Mas epektibo ang Bibliya kay sa bisan unsa nga among gihunahunang isulti o buhaton.”

Ang Hebreohanon 4:12 nagpatin-aw: “Ang pulong sa Diyos buhi ug gamhanan . . . ug makatugkad sa mga hunahuna ug mga tuyo sa kasingkasing.” Busa ang mensahe sa Bibliya dili lamang personal nga mga panglantaw o kasinatian sa mga tawo nga gigamit sa Diyos ingon nga iyang mga magsusulat. Hinunoa, kini naghawas sa panghunahuna sa Diyos bahin sa moralidad. Mao kini ang nakapalahi sa mensahe sa Bibliya gikan sa ubang mga tambag. Pinaagi sa paggamit sa Bibliya sa pagtudlo sa imong mga anak, ikaw makatabang kanila sa pagbaton sa panghunahuna sa Diyos sa mga butang. Ang imong pagbansay kanila mas epektibo, ug mas dako ang purohan nga imong matandog ang kasingkasing sa imong anak.

Si Catherine, nga gihisgotan ganina, mouyon niana. Siya miingon: “Sa mas lisod nga kahimtang, mas misalig pa kami sa giya sa Pulong sa Diyos—ug kini misaler!” Magamit ba nimo sa dugang pa ang Bibliya sa pagtudlo sa imong mga anak kon unsaon sa pagsabot ang husto gikan sa sayop?

Magmakataronganon

Gipunting ni apostol Pablo ang laing mahinungdanong prinsipyo nga makatabang sa pagmatuto sa mga bata. Iyang giawhag ang mga isigka-Kristohanon: “Ipaila ang inyong pagkamakataronganon sa tanang tawo.” (Filipos 4:5) Sa pagkatinuod kana naglakip sa pagpakitag pagkamakataronganon ngadto sa atong mga anak. Ug hinumdomi, ang pagkamakataronganon magbanaag sa “kaalam nga gikan sa itaas.”—Santiago 3:17.

 Apan, sa unsang paagi ang pagkamakataronganon nalangkit sa pagbansay sa atong mga anak? Bisan tuod atong ihatag kanila ang tanang tabang nga atong maarangan, dili nato kontrolahon ang tanan nilang lihok. Pananglitan, si Mario, nga gikutlo ganina, maoy usa sa mga Saksi ni Jehova, ug siya nahinumdom: “Kanunay namong gidasig ang bahin sa bawtismo, bug-os-panahong ministeryo, ug uban pang espirituwal nga mga tumong sa among mga anak. Apan among gipatin-aw nga sila ray modesisyon niana inig-abot sa panahon.” Ang resulta? Ang ilang mga anak nag-alagad na karon ingong bug-os-panahong mga ebanghelisador.

Ang Bibliya nagpasidaan sa mga amahan sa Colosas 3:21: “Ayaw palagota ang inyong mga anak, aron sila dili masubo.” Nakadayeg si Catherine nianang tekstoha. Sa dihang maupos na ang pailob sa ginikanan, gamay ray ligas nga siya masuko o magmapugsanon. Apan siya miingon, “ayaw pagdahom gikan sa imong anak ug sama sa gidahom nimo sa imong kaugalingon.” Si Catherine usab maoy usa sa mga Saksi ni Jehova, ug siya midugang; “Himoang makapalipay ang pag-alagad kang Jehova.”

Si Jeff nga gihisgotan ganina, misulti niining praktikal nga obserbasyon: “Sa nagkadagko na ang among mga anak, gisultihan mi sa usa namo ka suod nga higala nga iyang namatikdan nga kanunay lamang niyang gibalibaran ang mga hangyo sa iyang mga anak. Mahiubos niini ang mga bata, ug sila mobating gidaogdaog. Aron malikayan kini, iyang girekomendar nga kami mangitag mga paagi nga katugotan ang mga bata.

“Maayo ning tambaga,” matod ni Jeff. “Dayon nangita mig mga higayon nga ang among mga anak makakuyog sa uban diha sa mga kahimtang nga among giuyonan. Busa sila among doulon ug ingnon: ‘Wala ba mo mahibalo nga si Pulano maghimog kuan? Nganong di man mo moadto?’ O kon ang mga bata mohangyo kanamo nga moadto sa usa ka lugar, among pugson ang among kaugalingon nga moadto bisag kami gikapoy. Gihimo namo kana aron dili namo sila mabalibaran.” Mao gayod kanay ipasabot sa pagkamakataronganon—nga mahimong makiangayon, mahunahunaon, ug mapahiuyonon nga dili maglapas sa mga prinsipyo sa Bibliya.

Pahimusli ang Kaayohan sa Kasaligang Tambag

Ang kadaghanan niining mga magtiayona mga apohan na karon. Sila malipay sa paglantaw nga kining samang mga prinsipyo sa Bibliya makatabang usab sa ilang mga anak nga molampos ingong mga ginikanan. Ikaw ba makapahimulos sa kaayohan sa tambag sa Bibliya?

Sa dihang si Ruth, nga gihisgotan sa sinugdanan, nahimong ginikanan, siya ug ang iyang bana usahay mobati nga wala silay giya. Apan sila adunay giya. Anaa kanila ang superyor nga tambag sa Pulong sa Diyos, ang Bibliya. Ang mga Saksi ni Jehova nagpatik ug daghang mapuslanon kaayong tabang sa pagtuon sa Bibliya nga makatabang sa mga ginikanan. Kini naglakip sa Pagkakat-on Gikan sa Dakong Magtutudlo, Akong Basahon sa mga Estorya sa Bibliya, Mga Pangutanang Gisukna sa mga Batan-on—Mga Tubag nga Mosaler, ug Ang Labing Bantogang Tawo nga Nabuhi Sukad. Si Torlief, nga bana ni Ruth, nag-ingon: “Karon anaay dagayang tambag nga gipasukad sa Bibliya nga dali rang mabatonan sa mga ginikanan. Kon ila lamang kining pahimuslan, sila matabangan sa pagmatuto sa bata sa tanang bahin sa kinabuhi.”

 [Kahon/Hulagway sa panid 5]

Kon Unsay Giingon sa mga EKSPERTO . . . Kon Unsay Giingon sa BIBLIYA

Bahin sa Pagpakitag Pagmahal:

Sa The Psychological Care of Infant and Child (1928), si Dr. John Broadus Watson nag-awhag sa mga ginikanan: “Ayaw gayod paggakos ug paghalok” sa inyong mga anak. “Ayaw gayod ninyo sila sabaka.” Apan, di pa dugay, si Dr. Vera Lane ug Dorothy Molyneaux naghisgot diha sa magasin nga Our Children (Marso 1999): “Ang panukiduki nagpakita nga ang mga batang kulang sa pag-amoma ug pagpakita nga sila gimahal kasagarang dili mohimsog.”

Sa kasukwahi, ang Isaias 66:12 nagtumong sa Diyos ingon nga nagpakita sa iyang gugma alang sa iyang katawhan pinaagi sa pagpakitag ginikananong gugma. Sa samang paagi, sa dihang ang mga tinun-an ni Jesus misulay pagpugong sa mga tawo sa pagdala sa ilang mga anak ngadto kang Jesus, iyang gibadlong sila, nga nag-ingon: “Pasagdi ang mga bata nga moduol kanako; ayaw sila pagpugngi.” Dayon “iyang gikugos ang mga bata ug gipanalanginan sila.”—Marcos 10:14, 16.

Bahin sa Pagtudlog Hustong mga Prinsipyo:

Sa usa ka artikulo sa New York Times Magazine niadtong 1969, gipasiugda ni Dr. Bruno Bettelheim nga ang usa ka bata adunay “katungod sa paghimo sa iyang kaugalingong mga opinyon, nga naimpluwensiyahan dili sa awtoritatibong [pagtudlo sa iyang mga ginikanan], kondili sa iya mismong kasinatian sa kinabuhi.” Apan halos 30 ka tuig sa ulahi, si Dr. Robert Coles, awtor sa The Moral Intelligence of Children (1997), miangkon: “Ang mga bata kinahanglan gayod nga adunay katuyoan ug giya sa kinabuhi, mga prinsipyo” nga giuyonan sa ilang mga ginikanan ug sa ubang mga adulto.

Ang Proverbio 22:6 nag-awhag sa mga ginikanan: “Bansaya ang bata subay sa dalan nga alang kaniya; bisan kon siya matigulang na dili siya motipas gikan niana.” Ang Hebreohanong pulong nga gihubad ug “bansaya” nagpasabot usab ug “sugdi” ug kini nagpakita nga sugdan ang unang pagtudlo sa masuso. Busa ang mga ginikanan gidasig nga magsugod pagtudlo sa ilang mga anak sa hustong mga prinsipyo sukad pa sa pagkamasuso padayon. (2 Timoteo 3:14, 15) Ang ilang makat-onan panahon nga sila magtubo lagmit dili nila mahikalimtan.

Bahin sa Pagdisiplina:

Si Dr. James Dobson misulat diha sa The Strong-Willed Child (1978): “Ang paglatos pinaagi sa mahigugmaong ginikanan maoy usa ka himan aron mapitol ang makadaot nga pamatasan.” Sa laing bahin, sa usa ka artikulo nga gikuha gikan sa ikapitong edisyon sa popular nga basahong Baby and Child Care (1998), si Dr. Benjamin Spock miingon: “Ang paglatos magtudlo sa mga bata nga ang mas magulang, mas kusgang tawo adunay gahom sa pagbuhat bisan unsay iyang gusto, husto man siya o dili.”

Maylabot sa disiplina, ang Bibliya nag-ingon: “Ang bunal ug ang pagbadlong nagahatag ug kaalam.” (Proverbio 29:15) Hinunoa, dili tanang bata kinahanglang bunalan. Ang Proverbio 17:10 nag-ingon kanato: “Ang pagbadlong mas lawom ug dulot diha sa usa nga may pagsabot kay sa pagbunal sa usa ka gatos ka higayon sa usa ka hungog.”

[Hulagway]

Gamita ang Bibliya aron matandog ang kasingkasing

[Hulagway sa panid 7]

Ang maalamong mga ginikanan mag-organisar ug lingawlingaw alang sa ilang mga anak