Wessel Gansfort—“Usa ka Repormador sa Wala pa ang Repormasyon”

Ang mga ngalang Luther, Tyndale, ug Calvin nailhan sa tanang estudyante sa Protestanteng Repormasyon, nga nagsugod sa 1517. Apan, pipila ra ka tawo ang nakaila kang Wessel Gansfort. Siya gitawag nga “usa ka Repormador sa wala pa ang Repormasyon.” Gusto ka bang mahibalo ug dugang bahin niining tawhana?

SI Wessel natawo niadtong 1419 sa lungsod sa Groningen sa Netherlands. Sa ika-15ng siglo, pipila ra ka tawo ang nakaeskuyla. Usa niana si Wessel. Bisag utokan siya nga estudyante, napugos siya sa pag-undang tungod kay kabos kaayo ang iyang mga ginikanan. Maayo na lang kay sa dihang nabalitaan sa usa ka adunahang biyuda nga intelihente ang batang si Wessel, siyay migasto sa pagtungha niini. Busa, nakapadayon sa pag-eskuyla si Wessel. Sa ngadtongadto, nabatonan niya ang titulo nga Master of Arts. Mopatim-aw nga nabatonan usab niya sa ulahi ang titulo nga doktor sa teolohiya.

Si Wessel interesado kaayong makakat-on. Apan sa iyang panahon, pipila ra ang mga librarya. Bisan tuod naimbento na ang movable type nga imprentahanan nianang panahona, ang kadaghanang basahon gikinamot pa gihapon pagsulat ug kini mahal kaayo. Si Wessel membro sa usa ka grupo sa mga eskolar nga tig-adtoan sa lainlaing mga librarya ug mga monasteryo aron mangitag talagsaong mga manuskrito ug mga libro nga dugay nang nahikalimtan. Dayon ilang ipaambit ang ilang nakat-onan sa usag usa. Daghan siyag nahipos nga kahibalo ug ang iyang notbok napunog mga kinutlo gikan sa karaang Grego ug Latin nga mga basahon. Ang ubang mga teologo subsob nga matahapon tungod kay si Wessel nahibalo sa daghan kaayong butang nga wala pa nila madunggi sukad. Si Wessel gitawag nga Magister Contradictionis, o Batid sa Panagsumpaki.

“Nganong Dili man Ko Nimo Giyahan Ngadto Kang Kristo?”

Mga 50 ka tuig una pa ang Repormasyon, nahimamat ni Wessel si Thomas à Kempis (mga 1379-1471), nga giisip sa kadaghanan nga maoy awtor sa gibantog nga De Imitatione Christi (Pagsundog Kang Kristo). Si Thomas à Kempis maoy membro sa Brethren of the Common Life, usa ka organisadong kalihokan nga nagpasiugdag pagdeboto. Usa ka magsusulat bahin sa kinabuhi ni Wessel nag-ingon nga giawhag ni Thomas à Kempis si Wessel sa pipila ka higayon nga mangayog tabang kang Maria. Mitubag si Wessel nga nag-ingon: “Nganong dili man ko  nimo giyahan ngadto kang Kristo, nga malulotong nagdapit sa tanang nabug-atan sa pagduol kaniya?”

Gikataho nga si Wessel dili gustong magpari. Sa dihang gipangutana siya kon nganong gibalibaran niya ang tonsura, o palot sa ulo nga magpaila sa usa nga membro sa klero, siya mitubag nga dili siya mahadlok nga bitayon basta mamatay siya dala ang iyang katakos sa panghunahuna. Tingali ang gitumong niya mao ang kamatuoran nga dili mapasakaag sumbong ang ordinadong mga pari, ug gipakita sa mga ebidensiya nga tungod sa pagkahimong ordinado, daghang pari ang naluwas sa pagbitay! Si Wessel mibarog usab batok sa komon nga relihiyosong mga tulumanon. Pananglitan, siya gisaway tungod kay dili siya motuo sa milagrosong mga hitabo nga gihubit diha sa usa ka iladong libro sa iyang panahon, ang Dialogus Miraculorum. Ingong sanong, miingon siya: “Mas maayo pag Balaang Kasulatan na lay basahon.”

“Ang Atong Mahibaloan Magdepende sa Atong Ipangutana”

Gitun-an ni Wessel ang Hebreohanon ug Grego ug daghan siyag nahibaloan bahin sa mga sinulat sa nag-unang mga Amahan sa Simbahan. Ang iyang gugma sa orihinal nga mga pinulongan sa Bibliya ilabinang talagsaon, sanglit nabuhi siya una pa kang Erasmus ug Reuchlin. a Sa wala pa ang Repormasyon, menos ang kahibalo bahin sa Grego. Sa Alemanya, pipila ra ka eskolar ang makamao ug Grego, ug wala silay galamiton nga makatabang kanila sa pagtuon sa maong pinulongan. Human mapukan ang Constantinople sa 1453, posible nga nakahimamat si Wessel ug Gregong mga monghe nga miikyas ngadto sa Kasadpan, ug iyang nakat-onan gikan kanila ang paninugdang nga kahibalo sa maong pinulongan. Niadtong panahona, halos mga Hudiyo ray nagsultig Hebreohanon, ug lagmit nga nakakat-on si Wessel sa paninugdang kahibalo nianang pinulongana gikan sa nakabig nga mga Hudiyo.

Gihigugma gayod ni Wessel ang Bibliya. Giisip niya kini ingong basahon nga inspirado sa Diyos ug nagtuo siya nga ang tanang basahon sa Bibliya bug-os gayod nga nahiuyon sa usag usa. Alang kang Wessel, ang pagsabot sa mga teksto sa Bibliya kinahanglang nahiuyon sa konteksto niini ug dili kini mahimong tuison. Ang tanang tinuis nga pagpatin-aw angayng isipon nga pagkaerehes. Usa sa  iyang paboritong teksto sa Bibliya mao ang Mateo 7:7, nga nagkanayon: “Padayon sa pagpangita, ug kamo makakaplag.” Tungod sa mensahe nianang tekstoha, si Wessel hugot nga nagtuo nga makaayo gayod ang pagsuknag mga pangutana, nga nangatarongan nga “ang atong mahibaloan magdepende sa atong ipangutana.”

Usa ka Talagsaong Hangyo

Sa 1473, miadto si Wessel sa Roma. Didto gitugotan siya sa pagpakigsulti kang Papa Sixtus IV, ang una sa unom ka papa nga imoral kaayog panggawi nga tungod niana nahitabo ang Protestanteng Repormasyon. Ang historyano nga si Barbara W. Tuchman nag-ingon nga gisugdan ni Sixtus IV ang usa ka yugto sa “way-kokaulaw, way-lipodlipod, way-puas nga pagpadato sa kaugalingon ug pagpamolitika ginamit ang gahom.” Natugaw ang mga membro sa Simbahan ug ang mga tawo tungod kay dayag kaayo ang iyang paghatag ug pabor sa iyang mga paryente. Usa ka historyano nagsulat nga gusto pa gani unta ni Sixtus nga mga paryente ra niya ang ibutang diha sa buhatan sa papa. Pipila ra ka tawo ang nakaako sa pagsaway sa maong mga pag-abuso.

Apan lahi si Wessel Gansfort. Usa ka adlaw niana, giingnan siya ni Sixtus: “Anak, pangayog bisan unsa, ug ihatag ko kana kanimo.” Dihadihang mitubag si Wessel: “Balaan nga amahan, . . . sanglit dinhi sa yuta ikaw mao ang kinalabwang pari ug magbalantay, ako naghangyo . . . nga unta tumanon nimo ang imong hamiling kaakohan sa paagi nga inig-abot sa Dakong Magbalantay sa karnero, . . . siya makaingon kanimo: ‘Maayong pagkabuhat, maayo ug kasaligan nga ulipon, sulod sa kalipay sa imong Agalon.’” Mitubag si Sixtus nga kana maoy iyang responsibilidad ug nga si Wessel angayng mangayog lain para sa iyang kaugalingon. Si Wessel miingon: “Kon mao, ako naghangyo nga unta hatagan ko nimog usa ka Grego ug Hebreohanon nga Bibliya gikan sa Librarya sa Batikano.” Gihatag kaniya ang iyang gipangayo apan miingon ang papa nga dili gayod maalamon si Wessel kay wala siya mohangyo nga mahimong obispo!

“Bakak ug Sayop”

Kay nanginahanglag pondo para sa pagtukod sa gibantog karon nga Sistine Chapel, gipatuman ni Sixtus ang pagbaligyag mga indulhensiya alang sa mga patay. Kini nga mga indulhensiya nahimong  popular. Matod pa sa librong Vicars of Christ—The Dark Side of the Papacy: “Ang mga biyuda ug biyudo, nagbangotan nga mga ginikanan naggasto sa tanan nilang kuwarta aron lang mahaw-as ang ilang mga minahal sa Purgatoryo.” Ang indulhensiya gidawat sa ordinaryong mga tawo, nga nagtuo gayod nga makagarantiya ang papa nga malangit ang ilang namatay nga mga minahal.

Apan, hugot nga nagtuo si Wessel nga ang Iglesya Katolika, lakip na ang papa, walay katakos sa pagpasaylo sa mga sala. Prangka kaayong gitawag ni Wessel nga “bakak ug sayop” ang pagbaligyag mga indulhensiya. Wala usab siya magtuo nga kinahanglang mangumpisal sa pari aron mapasaylo ang mga sala.

Gikuwestiyon usab ni Wessel ang pagkadili kono masayop sa papa, nga nag-ingon nga mahimong huyang ang pasukaranan sa pagtuo kon dahomon nga kanunayng tuohan sa mga tawo ang mga papa, sanglit sila masayop usab. Si Wessel misulat: “Kon isalikway sa mga obispo ug arsobispo ang mga sugo sa Diyos ug ilang ipatuman ang ilang kaugalingong mga sugo, . . . ang ilang ginabuhat ug ang ilang sugo walay kapuslanan.”

Giandam ni Wessel ang Dalan Alang sa Repormasyon

Si Wessel namatay sa 1489. Bisag gisupak niya ang pipila ka kasaypanan sa simbahan, siya nagpabilin nga usa ka Katoliko. Apan, wala siya hukmi sa simbahan nga usa ka erehes. Hinunoa, human sa iyang kamatayon, ang panatikong Katoliko nga mga monghe naningkamot sa pagdaot sa iyang mga sinulat tungod kay giisip kini nga dili bug-os nga kaharmonya sa doktrina sa simbahan. Sa panahon ni Luther, halos nakalimtan na ang ngalan ni Wessel, wala na ipatik ang iyang mga sinulat, ug pipila na lang sa mga manuskrito ang nahibilin. Ang unang edisyon sa mga sinulat ni Wessel napatik ra tali sa 1520 ug 1522. Gidugang diha niini ang usa ka sulat ni Luther diin siya mismo ang nagrekomendar sa mga sinulat ni Wessel.

Bisan tuod si Wessel dili usa ka Repormador sama kang Luther, prangka siyang nagsaway sa kasaypanan sa simbahan nga mitultol sa Repormasyon. Sa pagkatinuod, gihubit siya sa Cyclopedia ni McClintock ug Strong ingong “ang labing importanteng tawo taliwala sa mga Aleman nga mitabang sa pag-andam sa dalan alang sa Repormasyon.”

Giisip ni Luther si Wessel ingong usa ka alyado. Ang awtor nga si C. Augustijn misulat: “Gitandi ni Luther ang iyang panahon ug dulnganan nianang kang Elias. Maingon nga ang propeta nagtuo nga siya na lay nakigsangka sa mga gubat sa Diyos, gibati usab ni Luther nga nag-inusara siya sa iyang pagpakigbugno batok sa simbahan. Apan sa dihang nabasa niya ang mga sinulat ni Wessel, naamgohan niya nga ang Ginoo nagtipig ug usa ka ‘nahibilin sa Israel.’” “Misulti pa gani si Luther: ‘Kon nabasa pa lang nako ang iyang mga sinulat nga mas sayo, lagmit maghunahuna ang akong mga kaaway nga nakat-onan ni Luther kining tanang ideya kang Wessel; parehas kaayo mig panghunahuna.’” b

“Kamo Makakaplag”

Ang Repormasyon wala mahitabo nga kalit lang. Dugay nang naglungtad ang mga ideya nga mitultol sa Repormasyon. Daan nang nahibalo si Wessel nga sa ngadtongadto adunay maninguha alang sa reporma tungod sa dili maayong mga buhat sa mga papa. Kas-a giingnan niya ang usa ka hinuon nga estudyante: “Dong, masaksihan unya nimo nga ang pagtulon-an sa . . . makiawayong mga teologo isalikway sa tanang matuod nga Kristohanong mga eskolar.”

Bisan tuod nahibalo si Wessel sa mga kasaypanan ug pag-abuso nga nahitabo sa iyang panahon, wala siya makahimo sa pagbutyag sa bug-os nga kahayag sa kamatuoran sa Bibliya. Bisan pa niana, alang kaniya ang Bibliya maoy usa ka basahon nga angayng basahon ug tun-an. Sumala pa sa librong A History of Christianity, si Wessel “nagtuo nga ang Bibliya mao gayod ang kinalabwang awtoridad kon bahin sa pagtuo tungod kay kini inspirado sa Balaang Espiritu.” Sa modernong panahon, ang matuod nga mga Kristohanon nagtuo nga ang Bibliya mao ang inspiradong Pulong sa Diyos. (2 Timoteo 3:16) Apan, ang kamatuoran sa Bibliya dili na lisod sabton o lisod pangitaon. Karon, mas labi pang tinuod kay kaniadto kining prinsipyoha sa Bibliya: “Padayon sa pagpangita, ug kamo makakaplag.”—Mateo 7:7; Proverbio 2:1-6.

[Mga footnote]

[Kahon/Hulagway sa panid 14]

SI WESSEL UG ANG NGALAN SA DIYOS

Diha sa mga sinulat ni Wessel, ang ngalan sa Diyos subsob nga gihubad nga “Johava.” Apan, labing menos, duha ka beses nga gigamit ni Wessel ang “Jehova.” Sa paghisgot sa panglantaw ni Wessel, ang awtor nga si H. A. Oberman mihinapos nga gibati ni Wessel nga kon makamao pa lang unta ug Hebreohanon si Thomas Aquinas ug ang uban, “ila untang masayran nga ang ngalan sa Diyos nga gipadayag kang Moises wala magkahulogang ‘Ako mao Ako,’ kondili ‘Ako mamao kon unsay mamao Ako.’ ” c Ang Bag-ong Kalibotang Hubad naghatag sa hustong kahulogan, “Ako mamao kon unsay mamao Ako.”—Exodo 3:13, 14.

[Footnote]

[Credit Line]

Manuscript: Universiteitsbibliotheek, Utrecht

[Mga hulagway sa panid 15]

Gikuwestiyon ni Wessel ang pagbaligyag mga indulhensiya nga giuyonan ni Papa Sixtus IV