Pagtuo sa Tagna sa Bibliya Makaluwas sa Kinabuhi
Pagtuo sa Tagna sa Bibliya Makaluwas sa Kinabuhi
SI Jesus sa kataposang higayon migawas sa templo sa Jerusalem sa dihang usa sa iyang mga tinun-an mipatugbaw: “Magtutudlo, tan-awa! pagkadagko niining mga batoha ug pagkadagko niining mga tinukora!” Ang templo gipasigarbo ug gipabilhan pag-ayo sa Hudiyong nasod. Bisan pa niadto, si Jesus mitubag: “Nakita ba nimo kining dagkong mga tinukod? Wala unyay bato nga magpabilin dinhi nga pinatong sa usa ka bato ug dili pagatumpagon.”—Marcos 13:1, 2.
Di-katuohan ang mao mismong ideya! Ang pipila ka bato sa templo maoy dagko kaayo. Dugang pa, ang gisulti ni Jesus bahin sa templo nagpasabot sa pagkalaglag sa Jerusalem ug mahimong bisan sa Hudiyong nasod, nga alang niini ang templo mao ang sentro sa pagsimba. Busa ang mga tinun-an ni Jesus dugang nangutana kaniya: “Sultihi kami, Kanus-a mahitabo kining mga butanga, ug unsa man unya ang ilhanan sa dihang kining tanang butang gitakdang modangat sa kataposan?”—Marcos 13:3, 4.
“Dili pa kini ang kataposan,” si Jesus nagpasidaan. Sa sinugdan, ang mga tinun-an makadungog ug mga gubat, linog, gutom, ug mga kamatay sa nagkalainlaing dapit. Unya, ang makalilisang nga mga panghitabo magbanlod sa Hudiyong nasod ngadto sa labihan ka dakong katalagman, oo, sa usa ka “dakong kasakitan.” Apan ang Diyos mobalda aron luwason ang “mga pinili,” nga mao, ang matinumanong mga Kristohanon. Sa unsang paagi?—Marcos 13:7; Mateo 24:7, 21, 22; Lucas 21:10, 11.
Pagrebelde Batok sa Roma
Milabay ang 28 ka tuig, ug ang mga Kristohanon sa Jerusalem naghulat pa gihapon sa kataposan. Ang Imperyo sa Roma nakasinatig mga gubat, linog, gutom, ug mga kamatay. (Tan-awa ang kahon sa panid 9.) Midagsang sa Judea ang sibilyan ug etnikong mga panagbangi. Bisan pa niana, mas malinawon ang kahimtang sulod sa mga paril sa Jerusalem. Ang mga tawo nangaon, nagtrabaho, nagminyo, ug nagpatunghag mga anak, ingon nga maoy kanunay nilang gibuhat. Gibati sa katawhan nga ang siyudad malig-on ug malungtaron tungod sa presensiya sa labihan ka dakong templo.
Mga 61 K.P., ang mga Kristohanon sa Jerusalem nakadawat ug sulat gikan ni apostol Pablo. Siya nagdayeg kanila tungod sa ilang pagkamalahutayon apan nabalaka nga ang pipila sa kongregasyon daw wala na mobati sa pagkadinalian sa panahon. Ang pipila ka Kristohanon nangaluya sa espirituwal o nakulangan ug Kristohanong kahamtong. (Hebreohanon 2:1; 5:11, 12) Sila giawhag ni Pablo: “Busa, ayaw ninyo wad-a ang inyong kagawasan sa pagsulti . . . Kay ‘sa makadiyot nga panahon na lamang,’ ug ‘siya nga moanhi moabot na ug dili magalangan.’ ‘Apan ang akong tawo nga matarong mabuhi tungod sa pagtuo,’ ug, ‘kon siya mosibog, ang akong kalag walay kahimuot kaniya.’” (Hebreohanon 10:35-38) Pagkatukma sa panahon nga tambag! Apan magpasundayag ba ug pagtuo ug magpadayon sa pagbantay ang mga Kristohanon sa katumanan sa tagna ni Jesus? Tinuod ba nga duol na gayod ang kalaglagan sa Jerusalem?
Latas sa misunod nga lima ka tuig, nag-anam pagkadaot ang kahimtang sa Jerusalem. Sa kataposan, sa 66 K.P., ang hiwi nga Romanong Gobernador Florus mipugos pagkuhag 17 ka talanton ingong “utang sa buhis” gikan sa panudlanan sa salapi sa sagradong templo. Nasuko ang mga Hudiyo ug sila mirebelde batok sa pagmando sa Roma. Gihugpaan sa Hudiyong mga rebelde ang Jerusalem ug ilang gipamatay ang Romanong mga sundalo didto. Unya maisogon nilang gideklarar nga ang Judea maoy independente na sa Roma. Gideklarar niadtong tungora ang gubat tali sa Judea ug Roma!
Sulod sa tulo ka bulan, ang Romanong gobernador sa Sirya, si Cestius Gallus, uban sa 30,000 ka sundalo, miabante pahabagatan aron pukgoon ang rebelyon sa mga Hudiyo. Miabot ang iyang kasundalohan sa Jerusalem panahon sa Pista sa mga Balongbalong ug mikanap dayon sa mga kasikbit sa siyudad. Alang sa panalipod, ang mga rebelde nga nalupigan sa gidaghanon midangop sa kuta sa templo. Gisugdan dayon sa Romanong mga sundalo ang pagguba sa paril sa templo. Nangalisang ang mga Hudiyo. Tiaw mo ba, niadtong higayona ang paganong mga sundalo naghugaw sa labing balaang dapit sa Judaismo! Apan ang mga Kristohanon sa siyudad nahinumdom sa mga pulong ni Jesus: ‘Inigkakita ninyo sa dulumtanang butang nga magpahinabog kalaglagan nga nagabarog diha sa usa ka balaang dapit, nan silang anaa sa Judea pakalagiwa ngadto sa kabukiran.’ (Mateo 24:15, 16) Magpakita ba silag pagtuo sa matagnaong mga pulong ni Jesus ug matukmod sa paglihok nga nahiuyon niana? Sumala sa misangpot, ang ilang kinabuhi nagdepende sa ilang pagbuhat niana. Apan sa unsang paagi?
Sa kalit ug sa wala lamay hinungdan, gipasibog ni Cestius Gallus ang iyang kasundalohan ug mipaingon sila sa kabaybayonan nga gigukod pag-ayo sa mga rebelde. Katingad-anang gipamub-an ang kasakitan sa siyudad! Sa pagpasundayag sa ilang pagtuo sa matagnaong pasidaan ni Jesus, ang mga Kristohanon migawas sa Jerusalem ug mipaingon sa Pella, nga maoy neyutral nga siyudad nga nahimutang sa kabukiran tabok sa Suba sa Jordan. Eksakto sa panahon ang ilang pag-ikyas. Sa wala madugay ang mga rebelde mibalik sa Jerusalem ug gipugos ang nahibiling mga molupyo nga moduyog sa ilang pagrebelde. a Kay layo na man sila sa kapeligrohan didto sa Pella, ang mga Kristohanon naghulat ug dugang pang mga hitabo.
Anam-anam nga Nagkagubot
Sa pipila ra ka bulan, ang bag-ong Romanong kasundalohan miabante paingon sa Jerusalem. Sa tuig 67 K.P., si Heneral Vespasian ug iyang anak nga si Tito nakatigom na ug puwerteng dakoa nga puwersa nga gilangkoban ug 60,000 ka sundalo. Sa misunod nga duha ka tuig, kining militaryong magpupukan miabante paingon sa Jerusalem, nga nagpukgo sa tanang rebelde nga giagian niini. Kasamtangan, nag-ilogay sa gahom ang maindigong mga partidong Hudiyonhon sulod sa Jerusalem. Ang pondong lugasong mga pagkaon sa siyudad gidaot, ang luna nga naglibot sa templo gipayhag, ug kapin sa 20,000 ka Hudiyo ang gipatay. Gilangan ni Vespasian ang iyang pag-abante paingon sa Jerusalem, nga nagpahayag: ‘Ang atong diyos nahimong mas maayong Romanong heneral kay kanako; nagpinatyanay sa usag usa ang atong mga kaaway.’
Pagkamatay sa Romanong Emperador Nero, miadto sa Roma si Vespasian aron mapanalipdan ang trono, nga iyang gibilin si Tito nga motapos sa pagpukgo sa mga rebelde sa Judea. Si Tito miabot sa Jerusalem sa hapit nang Paskuwa sa 70 K.P., mao nga natanggong ang mga molupyo ug mga peregrino sa siyudad. Gipuril sa iyang kasundalohan ang kakahoyan sa kabanikahan sa Judea aron itukod ug pito-ka-kilometrong koral nga binuhat sa talinis nga mga estaka palibot sa giatakeng siyudad. Kini maoy sumala gayod sa gitagna ni Jesus: “Ang imong mga kaaway magatukod libot kanimo ug usa ka salipdanan sa talinis nga mga estaka ug ikaw pagalikosan ug ikaw pagasakiton gikan sa tanang direksiyon.”—Lucas 19:43.
Sa wala madugay ang siyudad nakaagom ug kagutmanan. Gipanglungkab sa armadong mga panon ang mga balay sa mga patay ug mga himatyon. Labing menos usa ka babayeng desperado nagpatay ug nagkaon sa iyang anak nga masuso, nga nagtuman sa panagna: “Mokaon ka sa bunga sa imong tiyan, ang unod sa imong mga anak nga lalaki ug babaye . . . tungod sa kahugot ug kapit-os nga ilikos kanimo sa imong kaaway.”—Deuteronomio 28:53-57.
Sa kataposan, human sa pag-atake nga mikabat ug lima ka bulan, ang Jerusalem napukan ra gayod. Ang siyudad ug ang matahom nga templo niini gitulisan ug gisunog ug unya gibungkag ang mga bato. (Daniel 9:26) Ang mga patay mikabat ug mga 1,100,000; ang lain pang 97,000 gibaligya ingon nga mga ulipon. b (Deuteronomio 28:68) Halos wala nay mga Hudiyo nga nagpuyo sa Judea. Sa pagkamatuod, kadto maoy usa ka nasodnong katalagman nga way-ingon, usa ka dakong kausaban sa politikanhon, relihiyoso, ug kultural nga kinabuhi sa mga Hudiyo. c
Kasamtangan, ang mga Kristohanon sa Pella kinasingkasing nga nagpasalamat sa Diyos tungod sa ilang kaluwasan. Ang ilang pagtuo sa tagna sa Bibliya nagluwas sa ila mismong mga kinabuhi!
Sa paghinumdom sa maong mga panghitabo, ang matag usa kanato karon angayng mangutana: ‘Duna ba akoy pagtuo nga makaluwas sa akong kinabuhi panahon sa nagsingabot nga dakong kasakitan? Ako ba mao “ang matang nga adunay pagtuo ngadto sa pagtipig nga buhi sa kalag”?’—Hebreohanon 10:39; Pinadayag 7:14.
[Mga footnote]
a Gitaho sa Hudiyong historyano nga si Josephus nga sulod sa pito ka adlaw ang mga rebelde migukod sa mga Romano una mobalik sa Jerusalem.
b Sumala sa usa ka banabana, mga ikapitong bahin sa tanang Hudiyo sa Imperyo sa Roma ang gipamatay.
c Ang Hudiyong eskolar sa Bibliya nga si Alfred Edersheim misulat: “[Kining] maong kasakitan sa Israel walay kapareho sa grabe ka makalilisang nga kagahapon sa kasaysayan niini, ug di-hitupngan bisan sa mga trahedya niini sa umaabot.”
[Chart sa panid 9]
Mga Bahin sa Ilhanan nga Natuman sa Unang Siglo
MGA GUBAT:
Gaul (39-40 K.P.)
Amihanang Aprika (41 K.P.)
Britanya (43, 60 K.P.)
Armenia (58-62 K.P.)
Sibilyan ug etnikong mga panag-away sa Judea (50-66 K.P.)
MGA LINOG:
Roma (54 K.P.)
Pompeii (62 K.P.)
Asia Minor (53, 62 K.P.)
Creta (62 K.P.)
MGA KAGUTMANAN:
Roma, Gresya, Ehipto (mga 42 K.P.)
Judea (mga 46 K.P.)
MGA KAMATAY:
Babilonya (40 K.P.)
Roma (60, 65 K.P.)
MINI NGA MGA MANALAGNA:
Judea (mga 56 K.P.)
[Mapa/Hulagway sa panid 10]
(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)
Misyon sa Romanong Kasundalohan sa Palestina, 67-70 K.P.
Ptolemais
Dagat sa Galilea
Pella
PEREA
SAMARIA
Jerusalem
Dagat sa Asin
JUDEA
Caesarea
[Credit Line]
Map only: Based on maps copyrighted by Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel
[Hulagway sa panid 11]
‘Nagpinatyanay sa usag usa ang atong mga kaaway.’—Vespasian
[Mga hulagway sa panid 11]
Sa 70 K.P., ang Romanong kasundalohan naglaglag sa Jerusalem
[Picture Credit Lines sa panid 11]
Relief: Soprintendenza Archeologica di Roma; Vespasian: Bildarchiv Preussischer Kulturbesitz/Art Resource, NY