Gikan sa Linukot nga Basahon Ngadto sa Codex​—Kon sa Unsang Paagi ang Bibliya Nahimong Usa ka Libro

LATAS sa daghang siglo, ang mga tawo nagtipig ug mga impormasyon sa daghang paagi. Sa karaang panahon, ang mga magsusulat magsulat sa ilang mga pulong diha sa mga monyumento, papan nga bato, tabla, panit sa mga mananap, ug sa uban pang materyales. Pag-abot sa unang siglo, ang komon ug naandan nga porma sa mga sinulat didto sa Tungang Sidlakan mao ang linukot nga basahon. Sa ulahi, mitungha ang codex, nga sa ngadtongadto mao nay gigamit puli sa linukot nga basahon ug nahimong komon nga porma sa mga sinulat. Kini usab nakatabang ug dako sa pagpanagtag sa Bibliya. Unsa ang codex, ug sa unsang paagi kini mitungha?

Ang codex mao ang kinaunahan nga matang sa mga libro karon. Kini gama sa mga papel nga gipilo, gipatong-patong, ug gitahi diha sa piniloan niini. Adunay sulat ang atubangan ug luyo sa mga panid niini ug kini hinapinan. Ang mga codex kaniadto lahig hitsura sa mga libro karon, apan sama sa kadaghanan sa ubang imbensiyon, kini gipanindot ug gipasibo sumala sa panginahanglan ug gusto sa naggamit niini.

Tabla, Talo, ug Panit sa Mananap

Sa sinugdan, ang mga codex kasagarang hinimo sa tabla nga gibulit ug talo. Ang binulitan-ug-talo nga mga polyptych, o mga tabla nga gihimong samag libro, nakaplagan sa Herculaneum, usa ka lungsod nga naapil pagkalaglag uban sa Pompeii sa dihang mibuto ang Mount Vesuvius niadtong 79 K.P. Paglabay sa panahon, ang gahi nga mga tabla giilisan ug humok nga mga materyales. Sa Latin, kini nga mga codex, o libro, gitawag nga membranae, o mga sinulat diha sa panit sa mananap, tungod kay panit man ang materyales niini.

Ang pipila ka codex nga naglungtad pa karon hinimo sa papiro. Ang labing karaan nga Kristohanong mga codex, nga napreserbar diha sa pipila ka dapit sa Ehipto nga ugag klima, maoy mga papiro. a

Linukot nga Basahon o Codex?

Sumala sa mga ebidensiya, ang pangunang gigamit sa mga Kristohanon mao ang linukot nga basahon, labing menos hangtod sa hinapos sa  unang siglo K.P. Sa yugto gikan sa kataposan sa unang siglo hangtod sa ikatulong siglo K.P., nag-awayay ang mga tigpasiugda sa codex ug nianang sa linukot nga basahon. Ang mga tradisyonalista, nga naanad sa paggamit ug linukot nga basahon, dili gustong mobiya sa naandan nang mga pamaagi ug mga tradisyon. Apan, tagda kon unsa ka hasol ang pagbasa ug linukot nga basahon. Ang usa ka linukot nga basahon sagad nga gama sa tino nga gidaghanon sa papiro o panit sa mananap nga gisumpay-sumpay aron kini motaas, ug dayon lukoton. Ang atubangan nga bahin niini maoy sulatan, ug ang direksiyon sa pagsulat maoy gikan sa ibabaw paubos. Sa pagbasa niini, bukharon sa usa ang linukot nga basahon aron makita ang mga teksto nga iyang gipangita. Human kini mabasa, iya kining lukoton pag-usab. (Lucas 4:16-20) Kasagaran, dili kay usa ra ka linukot nga basahon ang gikinahanglan alang sa usa ka sinulat mao nga hasol kining gamiton. Dayag nga mas gipili sa mga Kristohanon ang pagkopya sa mga Kasulatan diha sa codex sukad sa ikaduhang siglo paunahan, apan padayon pa gihapong gigamit ang linukot nga basahon sulod sa daghang siglo. Bisan pa niana, ang mga eksperto nagtuo nga ang paggamit sa mga Kristohanon ug codex dakog gikatabang sa kaylap nga paggamit niini.

Ang mga bentaha sa codex dayag kaayo—mas daghan ang ikasulat niini ug mas sayon ang paggamit ug pagdala niini. Bisan tuod ang pipila nahibalo niini nga mga bentaha, ang kadaghanan wala dayon mobiya sa paggamit ug linukot nga basahon. Apan, sulod sa pipila ka siglo, mas gipili ang paggamit sa codex tungod sa ubay-ubayng mga hinungdan.

Kon itandi sa linukot nga basahon, mas makadaginot kon codex ang gamiton. Mahimong sulatan ang atubangan ug likod niini, ug mahimong usahon sa usa ka tomo ang ubay-ubayng libro. Sumala pa sa pipila, ang kasayon sa pagpangita sa mga teksto diha sa codex maoy pangunang hinungdan nga mas gipalabi kini sa mga Kristohanon ug sa mga propesyonal sama sa mga abogado. Alang sa mga Kristohanon, ang compact text—o madaladala nga talaan sa mga teksto sa Bibliya—dako kaayog gikatabang sa pagsangyaw nga buluhaton. Dugang pa, ang codex dunay hapin, nga kasagarang hinimo sa kahoy, busa kini mas durable kay sa linukot nga basahon.

Ang mga codex praktikal usab alang sa personal nga pagbasa. Sa kataposan sa ikatulong siglo, ang gagmayng mga libro sa Ebanghelyo nga gama sa panit sa mananap nabatonan na sa nag-angkong mga Kristohanon. Sukad niadto, bilyonbilyong kopya sa Bibliya, kompleto o bahin lang, ang gigama nga codex ang porma.

Tungod sa daghang himan, dali na lang karon ang pagbaton sa kaalam sa Diyos nga anaa sa Bibliya. Gawas nga mabasa kini ingong pinatik nga basahon, mabasa usab kini diha sa mga kompiyuter ug madunggan pinaagig mga rekording. Bisan hain niana ang gusto nimo, ugmara ang gugma sa Pulong sa Diyos pinaagi sa pagtagad niana sa adlaw-adlaw—Salmo 119:97, 167.

[Footnote]

[Mga hulagway sa panid 15]

Ang codex dakog natabang sa pagpanagtag sa Bibliya