Gianod-anod Diha sa Kalibotang May Mabalhinong mga Sukdanan sa Moral

SUMALA sa usa ka popular nga sugilanon, siya naglakawlakaw nga ang adlaw hayag kaayo ug siya nagdalag lampara tungod kay nagtinguha gayong makakitag usa ka tawong maayog moral, apan napakyas siya. Ang iyang ngalan mao si Diogenes, nga usa ka pilosopong nagkinabuhi sa Atenas sa ikaupat ka siglo W.K.P.

Dili kapamatud-an kon tukma ba ang maong sugilanon. Bisan pa niana, kon si Diogenes buhi pa karon, dili katingad-an kon siya mas maningkamot pa sa pagpangitag mga tawo nga maayog moral. Ang daghan daw wala na magtuo nga angayng mosunod ang mga tawo ug tinong mga sukdanan sa moral. Matag karon ug unya ang media magpadayag kanatog moral nga mga eskandalo—sa pribadong kinabuhi, sa gobyerno, sa mga propesyon, sa mga esport, sa natad sa negosyo, ug sa uban pang natad. Dili na tinahod ang daghang sukdanan sa moral nga gipabilhan sa nangaging mga kaliwatan. Giusab pagtulotimbang ug kasagarang gisalikway ang naandang mga sukdanan sa moral. Ang ubang mga sukdanan sa moral gitahod sa baba apan wala sa buhat.

“Milabay na ang panahong may mga sukdanan sa moral nga dinawat sa kadaghanang tawo,” matod sa sosyologo sa relihiyon nga si Alan Wolfe. Siya gikutlo usab nga nagkanayon: “Wala pa sukad sa kasaysayan nga ang mga tawo sagad nagtuo nga dili na sila makasalig sa mga tradisyon ug mga institusyon aron mogiya kanila bahin sa moral.” Mahitungod sa miaging 100 ka tuig, ang Los Angeles Times mikomento bahin sa gisulti sa pilosopong si Jonathan Glover nga ang pag-us-os sa impluwensiya sa relihiyon ug sa moral nga mga balaod sa kadaghanan maoy dakong hinungdan nga ang tibuok yuta nahitumpawak sa kapintasan.

Hinuon, bisan pa sa kalibog mahitungod sa kasagarang dinawat nga mga sukdanan sa moral, ang pipila ka tawo wala mohunong sa pagpangitag kalagdaan sa moral. Pipila ka tuig kanhi, si Federico Mayor, kanhi direktor-heneral sa UNESCO, miingon nga “sukad masukad, ang kalibotan labi pang nabalaka karon bahin sa mga sukdanan sa moral.” Apan ang kapakyasan sa kalibotan sa pagsunod ug matarong nga mga sukdanan sa moral wala magkahulogan nga walay matarong nga mga sukdanan nga mahimong sundon ug kinahanglang sundon.

 Apan magkauyon ba ang tanang tawo kon unsang mga sukdanan ang sundon? Dayag dili. Ug kon walay giuyonan nga mga sukdanan sa matarong ug daotan, sa unsang paagi matulotimbang sa usa ka tawo ang mga sukdanan sa moral? Popular karon ang pagtuo nga depende sa tagsatagsa kon unsay matarong nga mga sukdanan sa moral o moral relativism. Bisan pa niana, imong mamatikdan nga ang moral sa kadaghanang tawo wala moarang-arang tungod sa maong tinamdan.

Nagtuo ang Britanikong historyano nga si Paul Johnson nga ang pilosopiyang moral relativism nakaamot sa “pagdaot . . . sa hait nga panabot bahin sa personal nga tulubagon, ug pagtamod sa naandan ug di-mapihigong tinuod nga kalagdaan sa moral” nga maorag gisunod sa wala pa magsugod ang ika-20ng siglo.

Nan, posible bang makaplagan ang “di-mapihigong tinuod nga kalagdaan sa moral” o masunod ba sa kinabuhi ang “moral nga mga balaod sa kadaghanan”? May awtoridad ba nga makahatag ug way-kinutoban ug way-pagkausab nga mga sukdanan sa moral nga mas makapalig-on sa atong kinabuhi ug makahatag kanatog paglaom sa umaabot? Ang maong mga pangutana hisgotan sa sunod artikulo.