Naangkla sa Way-Kinutobang mga Sukdanan sa Moral

ANG tanang tawhanong katilingban nagpaluyo sa usa ka matang sa kalagdaan sa moral. Dili ka ba mouyon nga ang mga hiyas sama sa pagkamatinud-anon, kalulot, kahangawa, ug kadili-hakog gipabilhan sa tibuok yuta ug makapadani sa kadaghanan kanato?

Kansang mga Sukdanan sa Moral?

Sa unang siglo K.P., ang usa ka edukado kaayong tawo nga ginganlang Saulo nagkinabuhi taliwala sa tulo ka kultura nga ang matag usa may kaugalingong moral nga mga sukdanan—ang Hudiyohanon, Grego, ug Romanhon. Gawas pa sa  komplikadong mga kostumbre ug balaod nga gipasunod sa maong mga kultura, nasabtan ni Saulo nga ang kadaghanang tawo gigiyahan sa kinaiyanhong pagbati sa moral. Kana ang atong tanlag. Sa dihang si Saulo nahimong ang Kristohanong si apostol Pablo, siya misulat: “Dihang ang katawhan sa kanasoran nga walay balaod nagabuhat nga kinaiyanhon sa mga butang sa balaod, kining mga tawhana, bisan tuod walay balaod, maoy balaod sa ilang kaugalingon. Sila mismo mao ang nagpasundayag sa mga butang labot sa balaod nga nahisulat diha sa ilang mga kasingkasing, samtang ang ilang tanlag nagpamatuod duyog kanila.”—Roma 2:14, 15.

Apan, igo na ba nga kita kinaiyanhong giyahan lamang sa dihang maningkamot kita sa pagtino kon unsay matarong ug daotan? Sumala sa imo tingaling napanid-an, ang kasaysayan sa tawo napuno sa tinagsa ug ginurupong mga kapakyasan. Busa ang daghang tawo kombinsido nga nagkinahanglan kitag giya gikan sa mas taas nga tuboran aron matino ang kinamaayohang mga sukdanan sa moral nga angayng sundon sa kinabuhi. Daghan ang nagtuo nga ang labing takos nga makahatag sa maong way-kinutobang mga sukdanan sa moral mao ang Magbubuhat sa tawo. Sa iyang librong The Undiscovered Self, si Dr. Carl Jung miingon: “Ang tawong wala maangkla sa Diyos dili makasukol batok sa pisikal ug moral nga mga panghaylo sa kalibotan pinaagi sa kaugalingon niyang katakos.”

Ang maong panghinapos nahiuyon sa gisulat sa usa ka manalagna sa karaang panahon: “Dili iya sa yutan-ong tawo ang iyang dalan. Dili iya sa tawo nga nagalakaw bisan ang pagtultol sa iyang lakang.” (Jeremias 10:23) Ang atong Maglalalang nag-ingon: “Alang sa imong kaugalingong kaayohan, ako nagtudlo kanimo, ug ako nagagiya kanimo subay sa matarong nga agianan.”—Isaias 48:17, Contemporary English Version.

Kasaligang Tinubdan sa Masaligang mga Sukdanan sa Moral

Ang mga pulong nga bag-o pang nakutlo makaplagan diha sa kinadak-ag sirkulasyong basahon nga tinubdan sa mga sukdanan sa moral—ang Balaang Kasulatan. Milyonmilyong tawo sa tibuok kalibotan, bisan dili-Kristohanon ug dili-relihiyosong mga tawo, midangop sa Kasulatan aron makabatog hait nga salabotan ug kaalam. Ang Alemang magbabalak nga si Johann Wolfgang von Goethe misulat: “Sa akong bahin, akong gihigugma ug gitahod [ang Bibliya], tungod kay kini nag-impluwensiya sa halos tibuok nga kaugmaran sa akong moralidad.” Ang Hindung lider nga si Mohandas Gandhi gitahong miingon: “Inom ug daghan gikan sa tuboran nga gihatag kanimo sa Wali sa Bukid [bahin sa mga pagtulon-an ni Jesu-Kristo nga anaa sa Bibliya] . . . Kay ang pagtulon-an sa Wali gipahayag alang sa tagsatagsa kanato.”

Si apostol Pablo, nga gikutlo sa itaas, nagpasiugda sa hinungdanong papel sa Balaang Kasulatan sa pagtaganag lig-ong mga sukdanan sa moral: “Ang tibuok Kasulatan inspirado sa Diyos ug mapuslanon sa pagpanudlo.” (2 Timoteo 3:16) Tinuod ba gayod kana?

Nganong dili nimo susihon sa imong kaugalingon? Susiha ang mga prinsipyo nga gitala sa sunod panid. Matikdi ang mapuslanong mga sukdanan sa moral nga gipasiugda niini. Pamalandonga kon sa unsang paagi epektibo ang mga ideya nga anaa sa maong mga pagtulon-an sa pagpauswag sa matang sa imong pagkinabuhi ug sa imong mga pagpakiglabot sa uban.

Makabaton Ka bag Kaayohan?

Ang mga prinsipyo nga gitala maoy pipila lang ka pananglitan sa praktikal nga tambag nga anaa sa Balaang Kasulatan. Gawas pa niini, ang Pulong sa Diyos adunay daghang pasidaan batok sa dili-maayong mga hunahuna, sinultihan, ug binuhatan nga makadaot sa atong mga kinabuhi.—Proverbio 6:16-19.

Oo, ang mga pagtulon-an sa Bibliya nagtanyag ug butang nga kulang gayod kaayo sa katibuk-ang katilingban sa katawhan—ang tambag nga makapaarang sa mga tawo sa pag-ugmad sa labing maayong mga sukdanan sa moral. Kadtong motuo ug magpadapat sa maong mga pagtulon-an makasinati ug dakong kausaban. Mouswag ang ilang paagi sa paghunahuna. (Efeso 4:23, 24) Mahimong mas maayo ang ilang mga motibo. Ang pagkat-on sa mga sukdanan sa Diyos sa moral sumala sa gipahayag sa Bibliya nakatabang sa daghan sa paglangkat sa rasismo, pagkamapihigon, ug pagdumot gikan sa ilang mga kasingkasing.  (Hebreohanon 4:12) Ang Kasulatan ug ang mga sukdanan sa moral nga gidasig niini nagtukmod sa mga tawo sa pagsalikway sa tanang matang sa kapintasan ug bisyo ug sila nahimong mas maayong mga tawo.

Oo, ang mga sukdanan sa moral sa Bibliya nakatabang sa milyonmilyong tawo sa pagbiya sa ilang nakadukot nga mga bisyo ug batasan nga sama niadtong nakadaot sa kinabuhi sa uban. (1 Corinto 6:9-11) Ang mga pagtulon-an sa Bibliya nag-usab sa maong mga tawo—dili lamang sa ilang mga batasan kondili sa ilang mga kasingkasing usab, sa ilang mga paglaom, sa ilang mga panimalay. Bisan pag daotan kaayo ang kalibotan, ang mga tawo sa tibuok yuta nagpadayon sa pagkausab nga sila nahimong mas maayong mga tawo. Ug kini magpadayon  gayod. “Ang lunhawng balili nalaya, ang bulak nalawos; apan kon bahin sa pulong sa atong Diyos, kini mohangtod sa panahong walay tino.”—Isaias 40:8.

Apan ikaw ba personal nga makabatog kaayohan sa “pulong sa atong Diyos”? Ang mga Saksi ni Jehova malipay sa pagpakita kanimo kon sa unsang paagi masunod nimo ang mga sukdanan sa moral sa Bibliya alang sa imong kaayohan. Ang pagkinabuhi nga nahiuyon sa maong mga sukdanan sa moral magpasabot nga mauyonan ka sa Diyos karon ug kana moresulta sa malungtarong kinabuhi nga gimandoan sa way-kinutobang mga prinsipyo nga gikan sa Diyos.

[Kahon/Mga hulagway sa panid 6]

WAY-KINUTOBANG MGA PRINSIPYO

Ang Bulawanong Lagda. “Busa, ang tanang butang nga buot ninyo nga pagabuhaton sa mga tawo nganha kaninyo, kinahanglang pagabuhaton usab ninyo sa ingon ngadto kanila; sa pagkatinuod, mao kini ang kahulogan sa Balaod ug sa mga Manalagna.”—Mateo 7:12.

Higugmaa ang imong silingan. “Higugmaon mo ang imong silingan sama sa imong kaugalingon.” (Mateo 22:39) “Ang gugma dili magabuhat ug daotan ngadto sa silingan; busa ang gugma mao ang katumanan sa balaod.”—Roma 13:10.

Tahora ug pasidunggi ang uban. “Sa inigsoong gugma batoni ang malumong pagmahal alang sa usag usa. Manguna sa pagpakitag pasidungog sa usag usa.”—Roma 12:10.

Tinguhaa ang pakigdait. “Pagdinaitay kamo sa usag usa.” (Marcos 9:50) “Kon mahimo, kutob sa inyong maarangan, makigdinaitay sa tanang tawo.” (Roma 12:18) “Atong tinguhaon ang mga butang nga mopatunghag pakigdait.”—Roma 14:19.

Magmapinasayloon. “Pasayloa kami sa among mga utang, ingon nga kami nagapasaylo usab sa mga nakautang kanamo.” (Mateo 6:12) “Magmaluloton sa usag usa, magmalumo uban ang pagkamabination, kinabubut-on nga magpasaylo sa usag usa.”—Efeso 4:32.

Magmaunongon, magmatinumanon. “Magmaunongon sa imong kaugalingong asawa ug siya lamang ang hatagi sa imong gugma. . . . Pagkalipay sa imong asawa ug pagmaya uban sa batan-ong babaye nga imong giminyoan . . . Tugoti nga ang iyang kamadanihon maglipay kanunay kanimo; tugoti nga ikaw mahupong sa iyang gugma. . . . Nganong imong igahatag ang imong gugma sa laing babaye? Nganong palabihon mo ang kamadanihon sa asawa sa laing lalaki?” (Proverbio 5:15-20, Today’s English Version) “Ang tawo nga kasaligan sa labing gamay kasaligan usab sa dako, ug ang tawo nga dili-matarong sa gamay dili-matarong usab sa dako.” (Lucas 16:10) “Ang gipangita diha sa mga piniyalan mao nga ang usa ka tawo makaplagang matinumanon.”—1 Corinto 4:2.

Magmaminatud-on. “Magmaputli ba ako pinaagi sa daotang timbangan ug pinaagi sa usa ka puntil sa malimbongong igtitimbang nga mga bato?” (Miqueas 6:11) “Kami masaligon nga kami may maminatud-ong tanlag, sanglit buot namong magmaminatud-on sa tanang butang.”—Hebreohanon 13:18.

Magmatinud-anon sa sinultihan, magmakiangayon. “Dumti ang daotan, ug higugmaa ang maayo, ug hatagig luna ang hustisya diha sa ganghaan.” (Amos 5:15) “Sulti nga matinud-anon sa usag usa. Uban sa kamatuoran ug sa paghukom sa pakigdait himoa ang inyong paghukom diha sa inyong mga ganghaan.” (Zacarias 8:16) “Karon nga gisalikway na ninyo ang kabakakan, magsulti sa tinuod ang matag usa kaninyo sa iyang silingan.”—Efeso 4:25.

Magmakugihon. “Nakakita ka na ba ug usa ka tawo nga hanas sa iyang buhat? Siya magatindog sa atubangan sa mga hari.” (Proverbio 22:29) “Ayaw paglangaylangay sa inyong buluhaton.” (Roma 12:11) “Bisan unsay inyong ginabuhat, buhata kini nga tibuok-kalag ingon nga alang kang Jehova, ug dili alang sa mga tawo.”—Colosas 3:23.

Mahimong malumo, mabination, maluloton. “Isul-ob ninyo ang malumong mga pagmahal sa pagkamabination, kalulot, pagpaubos sa hunahuna, kalumo, ug hataas-nga-pailob.”—Colosas 3:12.

Daoga ang daotan pinaagi sa maayo. “Magpadayon sa paghigugma sa inyong mga kaaway ug sa pag-ampo alang sa mga nagalutos kaninyo.” (Mateo 5:44) “Ayaw pagpadaog sa daotan, kondili padayong daoga ang daotan pinaagi sa maayo.”—Roma 12:21.

Ihatag sa Diyos ang imong kinamaayohan. “‘Higugmaon mo si Jehova nga imong Diyos sa tibuok mong kasingkasing ug sa tibuok mong kalag ug sa tibuok mong kaisipan.’ Kini mao ang kinadak-an ug unang sugo.”—Mateo 22:37, 38.

[Mga Hulagway]

Ang pagsunod sa mga sukdanan sa moral sa Bibliya makatabang kanato sa pagpahimulos ug malamposong mga kaminyoon, malipayong pamilya, ug makapatagbawng mga panaghigala