“Ang Kaalam Usa ka Panalipod”

“OH PAGKALABING-MAAYO ang pagbaton sa kaalam kay sa bulawan! Ug ang pagbaton sa pagsabot maayo pang pagapilion kay sa plata,” matod pa sa Proverbio 16:16. Nganong bililhon kaayo ang kaalam? Tungod kay “ang kaalam usa ka panalipod maingon nga ang salapi usa ka panalipod; apan ang bentaha sa kahibalo mao nga ang kaalam nagatipig nga buhi sa mga nanag-iya niini.” (Ecclesiastes 7:12) Apan, sa unsang paagi ang pagbaton sa kaalam nagatipig nga buhi sa mga nanag-iya niini?

Ang pagbatog diyosnong kaalam nga mao ang pagkuhag tukmang kahibalo sa Pulong sa Diyos, ang Bibliya, ug ang pagkinabuhi nga uyon niini, makatabang kanato sa paglakaw sa dalan nga giuyonan ni Jehova. (Proverbio 2:10-12) Si Haring Solomon sa karaang Israel nag-ingon: “Ang dakong dalan sa mga matul-id mao ang pagpahilayo sa daotan. Ang nagaamping sa iyang dalan nagabantay sa iyang kalag.” (Proverbio 16:17) Tinuod, ang kaalam makaluwas sa mga nanag-iya niini gikan sa mga daotang dalan ug sila magpadayong buhi! Ang mugbo, maalamong mga panultihon sa Proverbio 16:16-33 nagpakita nga ang diyosnong kaalam mahimong makapaayo sa atong kinaiya, sinultihan, ug mga panglihok. a

“Magmapainubsanon sa Espiritu”

Ang kaalam gipakasama sa usa ka tawo ug kini nag-ingon: “Ang pagbayaw-sa-kaugalingon ug ang pagkagarboso . . . akong gidumtan.” (Proverbio 8:13) Magkaatbang gayod ang garbo ug kaalam. Angay kitang magmaalamon sa atong panggawi ug magbantay nga dili moturok o molambo kanato ang pagkamapahitas-on o pagkahambogiro. Angay kitang magbantay ilabina kon nagmalamposon kita sa pipila ka natad sa kinabuhi o kon gihatagan kitag bug-at nga responsabilidad diha sa Kristohanong kongregasyon.

“Ang garbo nagauna sa pagkahagsa, ug ang mapahitas-ong espiritu nagauna sa pagkapukan,” mao ang pasidaan sa Proverbio 16:18. Tagda ang kinagrabehang katalagman sa tibuok uniberso. Kadto ang pagkapukan sa usa ka hingpit nga espiritung anak sa Diyos nga naghimo sa iyang kaugalingon nga Satanas nga Yawa. (Genesis 3:1-5; Pinadayag 12:9) Dili ba siya nagpadayag nag pagkamapahitas-on una sa iyang pagkapukan? Kini ang gitumong sa Bibliya sa nag-ingon kini nga ang  tawong bag-ong nakabig dili angayng itudlo nga magtatan-aw sa Kristohanong kongregasyon “kay tingali unyag siya moburot sa pagpagarbo ug mahulog sa paghukom nga gipakanaog batok sa Yawa.” (1 Timoteo 3:1, 2, 6) Hinungdanon gayong magbantay kita nga dili nato halingon ang pagkamagarbohon diha sa uban ni tugotan kining moturok ug motubo diha kanato!

“Mas maayo pa nga magmapainubsanon sa espiritu uban sa mga maaghop kay sa makigbahin sa inagaw uban sa mga nagabayaw sa ilang kaugalingon,” matod sa Proverbio 16:19. Ang kahimtang ni Haring Nabucodonosor sa karaang Babilonya nagpakita nga kini maalamong tambag. Tungod sa pagkamagarbohon siya nagpatindog ug dako kaayong imahen didto sa kapatagan sa Dura ug kadto lagmit naghawas kaniya. Ang estatwa lagmit may patongan nga habog kaayo tungod kay miabot man kadto ug 27 metros. (Daniel 3:1) Ang katuyoan sa maong nagbuntaog nga monyumento maoy aron mahimo kining makapahinganghang simbolo sa imperyo ni Nabucodonosor. Bisan pag ang mga tawo lagmit mahingangha sa habog kaayong mga tinukod sama niadtong estatwaha ug sa nagbuntaog nga mga simbahan ug tag-as kaayong mga bilding, ang Diyos dili mahingangha. Ang salmista miawit: “Si Jehova hataas, apan siya makakita sa mapainubsanon; apan ang mapahitas-on iyang mailhan lamang sa halayo.” (Salmo 138:6) Sa pagkatinuod, “kon unsay halangdon taliwala sa mga tawo maoy dulumtanan nga butang sa panan-aw sa Diyos.” (Lucas 16:15) Mas maayo pang kita ‘molakaw uban sa ubos nga mga butang’ kay sa kita ‘maghunahuna sa tugbaw nga mga butang.’—Roma 12:16.

Sulti Uban ang “Hait nga Salabotan” ug “Pagkamadanihon”

Sa unsang paagi maapektohan ang atong sinultihan kon kita adunay kaalam? Ang maalamong hari nagtug-an kanato: “Siya nga adunay hait nga salabotan sa usa ka butang makakaplag ug maayo, ug malipayon siya nga nagasalig kang Jehova. Ang maalamon sa kasingkasing pagatawgon nga pagsabot, ug siya nga matam-is sa iyang mga ngabil nagadugang sa pagkamadanihon. Ang hait nga salabotan maoy usa ka tuboran sa kinabuhi niadtong nagabaton niini; ug ang disiplina sa mga buangbuang maoy kabuangan. Ang kasingkasing sa maalamon nagapahinabo nga ang iyang baba magpakita ug hait nga salabotan, ug sa iyang mga ngabil nagadugang kini sa pagkamadanihon.”—Proverbio 16:20-23.

Ang kaalam makatabang kanato sa pagsulti uban ang hait nga salabotan ug pagkamadanihon. Ngano? Kay ang usa ka tawong maalamon sa kasingkasing maningkamot sa ‘pagkaplag ug maayo’ diha sa usa ka butang ug siya ‘nagasalig kang Jehova.’ Kon maningkamot kita sa pagkaplag ug maayo diha sa uban, lagmit kitang modayeg kanila. Ang atong mga pulong mahimong maanindot ug madanihon, imbes makapasakit o makiglalison. Masabtan nato ang kalisdanan nga lagmit giagian sa uban ug kon giunsa nila kana pagsagubang kon dulot natong nasabtan ang ilang kahimtang.

Ang maalamong sinultihan hinungdanon usab kaayo diha sa atong pagsangyaw ug pagpanudlo bahin sa Gingharian. Sa atong pagpanudlo sa Pulong sa Diyos sa uban, ang atong tumong dili lang paghatag ug Kasulatanhong impormasyon. Ang atong tumong mao nga matandog ang kasingkasing sa mga tawo. Busa ang atong sinultihan angayng magmadanihon. Giawhag ni apostol  Pablo ang iyang kauban nga si Timoteo sa pagpadayon sa mga butang nga ‘nakombinsir siya sa pagtuo.’—2 Timoteo 3:14, 15.

Ang Gregong pulong alang sa “pagkombinsir” o pagdani nagkahulogan sa “pag-usob sa hunahuna pinaagi sa pagpangatarongan o sa pagpasabot sa moral nga mga sukdanan,” matod sa An Expository Dictionary of New Testament Words, ni W. E. Vine. Kinahanglang dulot natong nasabtan ang panghunahuna, intereses, mga kahimtang ug kagikan sa nagpatalinghog kanato aron ikapahayag nato ang makapakombinsir nga mga argumento nga makapausab sa iyang panghunahuna. Sa unsang paagi mabatonan nato ang maong hait nga salabotan? Kini ang tubag sa tinun-ang si Santiago: “Magmaabtik sa pagpaminaw, magmahinay sa pagsulti.” (Santiago 1:19) Pinaagi sa pagpangutana ug pagpamatig maayo sa tawong nagpatalinghog kanato, lagmit natong masayran kon unsay iyang gihunahuna.

Talagsaon gayod ang katakos ni apostol Pablo sa pagdani o pagkombinsir sa uban. (Buhat 18:4) Bisan ang usa sa iyang mga magsusupak, si Demetrio nga usa ka platero, miingon: ‘Dili lamang sa Efeso kondili halos sa tanang distrito sa Asia kini si Pablo nakakombinsir ug dakong panon sa katawhan ug nagpaliso kanila ngadto sa laing hunahuna.’ (Buhat 19:26) Giangkon ba ni Pablo ang dungog sa iyang epektibong pagwali? Wala gayod. Iyang giisip ang iyang pagwali nga ‘pagpasundayag sa espiritu ug gahom sa Diyos.’ (1 Corinto 2:4, 5) Ang balaang espiritu ni Jehova makatabang usab kanato. Kita may pagsalig kang Jehova mao nga kita nagtuo gayod nga siya motabang kanato samtang maningkamot kita sa pagsulti uban ang hait nga salabotan ug pagkamadanihon diha sa atong ministeryo.

Dili katingad-ang “ang usa nga maalamon sa kasingkasing” gitawag ug “masinabuton”! (Proverbio 16:21, Ang Biblia—Bag-ong Hubad nga Binisaya) Tinuod, ang hait nga salabotan maoy “usa ka tuboran sa kinabuhi” alang sa mga tawong nakabaton niana. Apan komosta ang mga buangbuang? Sila ‘nagtamay sa kaalam ug disiplina.’ (Proverbio 1:7) Unsay mosangpot kanila tungod sa pagsalikway sa disiplina nga gikan ni Jehova? Sumala sa gipahayag sa itaas, si Solomon nag-ingon: “Ang disiplina sa mga buangbuang maoy kabuangan.” (Proverbio 16:22) Maagoman nila ang dugang disiplina, nga kasagaran maoy grabe pang silot. Lagmit maagoman usab sa mga buangbuang ang kalisod, kaulaw, sakit, ug bisan ang sayo nga kamatayon.

May giingon pa ang hari sa Israel bahin sa maayong epekto sa kaalam diha sa atong sinultihan: “Ang kahimut-anan nga mga pulong maoy usa ka udlan, matam-is sa kalag ug makapaayo sa kabukogan.” (Proverbio 16:24) Ingon nga ang dugos maoy tam-is ug daling makapalagsik sa tawo nga gigutom, ang kahimut-anang mga pulong makapadasig ug makapabaskog. Ang dugos maoy tambal ug makapaayo usab sa panglawas sa tawo. Mao man usab ang kahimut-anang mga pulong; kana makapalig-on sa espirituwalidad.—Proverbio 24:13, 14.

Pagbantay sa ‘Dalan nga Morag Matul-id’

Si Solomon miingon: “Adunay dalan nga matul-id atubangan sa usa ka tawo, apan ang kataposan niana mao ang mga dalan sa kamatayon.” (Proverbio 16:25) Kini usa ka pasidaan batok sa sayop nga pangatarongan ug sa pagsubay sa dalan nga sukwahi sa balaod sa Diyos. Ang usa ka dalan tingali morag matarong sumala sa panglantaw sa dili-hingpit nga tawo, apan kini mahimong sukwahi  gayod sa matarong nga mga prinsipyo sa Pulong sa Diyos. Dugang pa, mahimong ipasiugda ni Satanas ang maong panglimbong, busa ang usa ka tawo matukmod sa pagsubay sa dalan nga gituohan niyang matarong, bisan pag kamatayon ang sangkoanan niana.

Ang maalamon ug masinabtanon nga kasingkasing ug ang tanlag nga nalamdagan sa kahibalo bahin sa Pulong sa Diyos maayo gayong panalipod batok sa paglimbong sa kaugalingon. Sa paghimog mga desisyon sa kinabuhi, bahin kaha sa moralidad o sa pagsimba o sa bisan unsang laing butang, ang labing maayong panalipod batok sa sayop nga pagtuo mao ang pagpagiya sa mga sukdanan sa Diyos bahin sa maayo ug daotan.

“Ang Gana sa Mamumuo Nagabuhat Alang Kaniya”

“Ang kalag sa kugihan naghago alang kaniya,” nagkanayon ang maalamong hari, “tungod kay ang iyang baba nagaaghat pag-ayo kaniya.” (Proverbio 16:26) Nag-ingon si Solomon nga ang pagpangandoy sa mamumuo ug pagkaon ‘mahimong maghago alang kaniya’ tungod kay ang iyang kagutom “nagaaghat kaniya” o magtukmod kaniya. Kini ang giingon sa Ang Biblia—Bag-ong Hubad nga Binisaya sa maong bersikulo: “Ang gana sa mamumuo nagabuhat alang kaniya; ang iyang kagutom nagaagda kaniya sa pagpadayon.” Ang kasagarang tinguha, sama sa atong gana sa pagkaon, makadasig kanato nga mahimong mabungahon. Mapuslanon ang maong tinguha. Apan unsa man kon pasobrahan ang maayong tinguha mao nga kini mahimo nang kadalo? Susama ra ang sangpotanan sa dihang ang daoban sa kamping nga gigamit sa paglutog pagkaon mahimong dakong sunog sa lasang. Ang kadalo maoy tinguhang dili mapugngan ug makadaot gayod. Tungod kay nahibalo sa kapeligrohan, pugngan sa maalamong tawo bisan ang iyang maayong mga tinguha.

Ayaw ‘Paglakaw sa Dalan nga Dili Maayo’

Ang mga pulong nga mogawas sa atong baba makadaot gayod sama ra sa nagdilaab nga kalayo. Gibatbat ni Solomon ang daotang epekto sa pagpangitag mga sayop diha sa uban ug sa pagtabi bahin niana, ug kini ang iyang giingon: “Ang walay-silbi nga tawo nagakubkob kon unsay daotan, ug diha sa iyang mga ngabil anaay daw makapagtong nga kalayo. Ang tawong tig-intriga kanunayng nagsabwag ug panaglalis, ug ang usa ka tigbutangbutang nagapabulag niadtong suod sa usag usa.”—Proverbio 16:27, 28.

Ang usa ka tawo nga magtinguha sa pagdaot sa dungog sa iyang isigkatawo maoy “walay-silbi.” Angay natong paningkamotan ang pagpangita ug maayo diha sa uban ug ang pagsulti sa mga pulong nga tungod niana motahod kaniya ang ubang tawo. Ug unsa man ang bahin sa pagpatalinghog sa mga tawo nga nagsabwag ug makadaot nga tabi? Ang way-basehan nga mga katahap daling mapukaw tungod sa ilang mga pulong ug mao nga magkabulag ang mga higala ug mabahin ang kongregasyon. Kon kita maalamon, kita dili mamati kanila.

Sa pagpasidaan sa usa ka tawo aron dili siya madaldal ngadto sa daotang buhat, si Solomon nag-ingon:  “Ang tawong mapintas magadaldal sa iyang isigkaingon, ug magpalakaw gayod kaniya diha sa dalan nga dili maayo. Siya nagapangidhat sa iyang mga mata aron sa paglaraw ug mga intriga. Nagapanakmol sa iyang mga ngabil, siya nagapahinabo gayod sa kadaot.”—Proverbio 16:29, 30.

Madaldal ba ang matuod nga mga magsisimba sa pagbuhat ug daotan tungod sa kapintasan? Ang daghang tawo karon nadaldal sa “paglaraw ug mga intriga.” Ilang gipasiugda o gihimo ang mapintasong mga buhat. Mahimong dili kita malisdan sa paglikay sa paghimog mapintasong mga buhat. Apan unsa man kon danihon kita sa malinglahong paagi? Dili ba ang minilyong tawo nadani sa pagtan-awg kalingawan o mga esports nga nagtuboy sa kapintasan? Tin-aw ang pasidaan sa Kasulatan: “Siya nga nagalakaw uban sa mga tawong maalamon mahimong maalamon, apan siya nga may pakiglabot sa mga hungog mahisugamak sa kadaot.” (Proverbio 13:20) Talagsaon gayong panalipod ang diyosnong kaalam!

Unsay ikasulti bahin sa usa ka tawo nga nagmaalamon ug nagmasinabtanon sa tibuok niyang kinabuhi ug siya ‘wala molakaw sa dalan nga dili maayo’? Ang matarong nga pagkinabuhi maoy dalayegon sa panan-aw sa Diyos ug takos sa pagtahod. “Ang pagkaubanon maoy usa ka purongpurong sa katahom sa dihang makaplagan kini sa dalan sa pagkamatarong,” matod sa Proverbio 16:31.

Sa laing bahin, ang di-mapugngang kasuko dili gayod matahom. Ang panganayng anak ni Adan ug Eva nga si Cain “nanginit sa dakong kasuko” batok sa iyang igsoong si Abel ug siya ‘mihasmag kaniya ug mipatay kaniya.’ (Genesis 4:1, 2, 5, 8) Bisan pag may mga higayon tingali nga kita angayng masuko, kinahanglan natong pugngan ang atong kasuko. Ang Proverbio 16:32 tin-awng nag-ingon: “Siya nga mahinay sa kasuko mas maayo pa kay sa tawong gamhanan, ug siya nga nagapugong sa iyang espiritu kay niadtong nagbihag sa usa ka siyudad.” Ang di-mapugngang kasuko dili gayod ilhanan sa kalig-on o maayong batasan. Kini maoy usa ka kahuyangan nga tungod niana ‘molakaw ang usa ka tawo sa dalan nga dili maayo.’

Sa Dihang ‘ang Matag Hukom Gikan Kang Jehova’

Ang hari sa Israel nag-ingon: “Diha sa sabakan giitsa ang gagmayng mga bato alang sa ripa, apan ang matag hukom niana gikan kang Jehova.” (Proverbio 16:33) Sa karaang Israel, may mga higayon nga migamit si Jehova ug mga pagripa aron ipahibalo ang iyang hukom. Ang gigamit sa mga pagripa mao ang gagmayng lingin nga mga bato o mga papan nga kahoy o bato. Una, si Jehova hangyoon nga maoy mohukom sa usa ka butang. Unya himoon ang pagripa pinaagi sa pag-itsa sa gagmayng mga bato ngadto sa gipilo nga sidsid sa taas nga besti ug unya kana kuhaon. Ang resulta giisip nga gikan sa Diyos ug mao nga kana gidawat.

Wala na gamita ni Jehova ang pagripa aron ipahibalo sa iyang katawhan kon unsay iyang hunahuna. Iyang gipadayag ang iyang kabubut-on diha sa iyang Pulong, ang Bibliya. Ang tukmang kahibalo bahin sa gipamulong diha sa Bibliya mahinungdanon aron mabatonan ang diyosnong kaalam. Busa, dili angay natong palabyon ang usa ka adlaw nga dili kita mobasa sa inspiradong Kasulatan.—Salmo 1:1, 2; Mateo 4:4.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 8]

Nganong ang kaalam mas maayo kay sa bulawan?

[Hulagway sa panid 9]

Unsay makapahimo sa imong mga ngabil nga mas madanihon sa dihang ikaw magsangyaw ug manudlo?

[Hulagway sa panid 10]

“Ang walay-silbi nga tawo nagakubkob kon unsay daotan”

[Hulagway sa panid 11]

Tungod sa di-mapugngang kasuko, ang usa ka tawo ‘molakaw sa dalan nga dili maayo’

[Hulagway sa panid 12]

Ang kapintasan may katakos sa pagdaldal ngadto sa kadaotan