Sugilanon sa Kinabuhi

Sa Tabang ni Jehova, Kami Nakalahutay Ilalom sa Diktatoryal nga Pagmando

Sumala sa Giasoy ni Henryk Dornik

AKO natawo niadtong 1926. Ang akong mga ginikanan sirado Katoliko. Nagpuyo sila sa Ruda Slaska, usa ka lungsod nga minahan duol sa Katowice, habagatang Polandia. Gitudloan nila ang ilang mga anak—si Bernard, nga akong magulang; si Róża ug Edyta, nga akong manghod nga mga babaye; ug ako—sa pag-ampo, pagsimba, ug pagpangumpisal.

Ang Kamatuoran sa Bibliya Nakaabot sa Among Panimalay

Usa ka adlaw sa Enero 1937, sa diyes anyos pa lang ako, si Papa mipauli sa balay nga malipayon kaayo. Nagdala siyag baga nga libro nga iyang nakuha gikan sa mga Saksi ni Jehova. Siya miingon, “Mga anak, tan-awa ra kon unsay akong dala—ang Balaang Kasulatan!” Mao pa kadtoy akong pagkakita ug Bibliya.

Ang Iglesya Katolika dakog impluwensiya sa Ruda Slaska ug sa kanait nga mga lugar. Mahigalaon kaayo ang mga pari sa mga tag-iya sa minahan ug giobligar nila ang mga minero ug ang mga pamilya niini sa pagsunod sa mga tulumanon sa simbahan. Kon ang usa ka minero mopalta sa Misa o dili mangumpisal, siya isipon nga erehes ug posibleng papahawaon sa minahan. Lagmit nga mahitabo usab kana kang Papa tungod sa iyang pagpakig-uban sa mga Saksi ni Jehova. Apan, sa dihang miduaw ang usa ka pari sa among balay, giyagyag ni Papa ang pagkasalingkapaw sa pari. Ang naulawan nga pari dili na gustog samok, busa wala niya ipataktak si Papa sa trabaho.

Tungod sa maong panghitabo, mas milig-on ang akong determinasyon nga magtuon sa Bibliya. Sa ngadtongadto ako nakakat-on sa paghigugma  kang Jehova, ug akong naugmad ang suod nga relasyon kaniya. Paglabay sa pipila ka bulan human maestorya ni Papa ang pari, kami mitambong sa Memoryal sa kamatayon ni Kristo, diin gipailaila si Papa ngadto sa 30 ka buok nga nanambong pinaagi sa pag-ingon, “Siya usa ka Jonadab.” Wala madugay akong nahibaloan nga ang “mga Jonadab” diay maoy mga Kristohanon nga may yutan-ong paglaom ug modaghan pa sila. a—2 Hari 10:15-17.

“Dong, Nakasabot Ka ba Kon Unsay Bawtismo?”

Human dawata ni Papa ang kamatuoran, siya mihunong na sa pag-inom ug nahimong maayong bana ug amahan. Bisan pa niana, supak si Mama sa relihiyon ni Papa, ug mas gusto pa niya nga mobalik si Papa sa iyang naandang kinabuhi ug sa pagka-Katoliko. Apan, pagbuto sa Gubat sa Kalibotan II, iyang namatikdan nga ang mga pari nga nag-ampo kaniadto alang sa kadaogan sa Polandia batok sa mga Aleman, karon nagpasalamat na sa Diyos sa kadaogan ni Hitler! Pagka-1941, si Mama miduyog kanamo sa pag-alagad kang Jehova.

Una pa niana, akong giingnan ang mga ansiyano nga gusto na kong magpabawtismo, apan naghunahuna sila nga bata pa kaayo ko. Giingnan ko nila nga maghulat una. Apan, pagka Disyembre 10, 1940, gisekreto ko pag-interbiyo ni Konrad Grabowy (usa ka igsoon nga sa ulahi namatay nga matinumanon sa kampo konsentrasyon) diha sa usa ka gamay nga apartment. Gisukna ko niyag lima ka pangutana, ug kay natagbaw siya sa akong tubag, iya kong gibawtismohan. Mao kini ang usa sa iyang mga pangutana, “Dong, nakasabot ka ba kon unsay bawtismo?” Ang lain pa mao, “Tungod kay gubat karon, nasayod ka ba nga sa dili madugay kinahanglang modesisyon ka kon magmaunongon ka kang Hitler o kang Jehova, ug mahimo kang mamatay tungod sa imong desisyon?” Dihadiha mitubag ko, “Oo, nakasabot ko.”

Nagsugod ang Paglutos

Nganong espesipiko man ang mga pangutana ni Konrad Grabowy? Gisakop sa Alemang kasundalohan ang Polandia sa 1939, ug human niana nasulayan pag-ayo ang among pagtuo ug integridad. Sa matag adlaw, nag-anam kakuyaw ang kahimtang kay among mabalitaan nga ang mga igsoon gipangdakop, gipapahawa sa nasod, ug gipriso o gipadala sa mga kampo konsentrasyon. Wala madugay nag-atubang usab kami sa maong mga pagsulay.

Gusto sa mga Nazi nga ang mga batan-on—lakip na kanamong upat ka managsoon—mosuportar gayod sa Third Reich o gobyerno ni Hitler. Kay daghan nang higayon nga wala mopirma si Papa ug Mama sa Volkslist (listahan sa mga tawo nga nahimong lungsoranon sa Alemanya o niadtong gusto niana), kami nga ilang mga anak gikuha sa gobyerno. Si Papa gipadala sa kampo konsentrasyon sa Auschwitz. Pagka Pebrero 1944, kami sa akong igsoong lalaki gibalhog sa prisohan para sa mga batan-on didto sa Grodków (Grottkau) duol sa Nysa, ug ang among igsoong mga babaye gidala ngadto sa kombento sa Czarnowąsy (Klosterbrück), duol sa Opole. Gihimo kana aron isalikway namo ang gitawag sa awtoridad nga “sayop nga mga panglantaw sa among mga ginikanan.” Si Mama na lang ang nahibilin sa balay.

Kada buntag sa nataran sa prisohan, iisa ang bandera sa Alemanya ug gimandoan kami sa pagsaludo niana ug sa pagsinggit ug “Heil Hitler.” Lisod kadto nga pagsulay, apan kami ni Bernard wala gayod mokompromiso. Tungod niini, gikulata mi pag-ayo kay dili kono mi matinahoron. Kay wala man molampos ang uban pang paningkamot sa mga sundalong SS sa pagsulay kanamo, ila ming giultimatuman, “Hala pagpili, mopirma mo ug deklarasyon nga magmaunongon sa Estado sa Alemanya ug moanib sa Wehrmacht [kasundalohan sa Alemanya] o ipadala namo kamo sa kampo konsentrasyon.”

Sa Agosto 1944, sa dihang mimando ang mga awtoridad nga ipadala kami sa kampo  konsentrasyon, sila miingon: “Dili gayod namo sila makombinsir. Mas malipay pa silang mag-antos kay sa isalikway ang ilang pagtuo. Basin matakdan ang ubang piniriso sa ilang pagkarebelyoso.” Dili ko gustong mahimong martir, apan ang pag-antos nga maisogon ug madungganon tungod sa akong pagkamaunongon kang Jehova nakahatag gayod kanakog kalipay. (Buhat 5:41) Kon sa ako lang kaugalingong kusog, dili gayod unta nako maantos ang mga pagsulay. Dugang pa, ang kinasingkasing nga pag-ampo mas nakapasuod nako kang Jehova, ug siya usa gayod ka kasaligang Magtatabang.—Hebreohanon 13:6.

Sa Kampo Konsentrasyon

Wala madugay, ako gidala ngadto sa Gross-Rosen nga kampo konsentrasyon sa Silesia. Gihatagan kog numero ug purpura nga triyanggulo, nga nagpaila nga Saksi ni Jehova ko. Dayon, ako gitanyagan sa mga sundalong SS nga buhian ug himoon pa ganing opisyal sa mga sundalo sa Nazi ubos sa usa ka kondisyon. “Kinahanglang imong isalikway ang mga pagtulon-an sa mga Estudyante sa Bibliya kay kini supak sa Third Reich.” Walay laing piniriso nga gitanyagan ug sama niini gawas sa mga Saksi ni Jehova. Bisan pa nianang maayo unta kaayo nga tanyag, ako midumili gayod sama sa gibuhat sa linibo pa ka mga Saksi. Ang mga sundalo miingon: “Tan-awag maayo kanang panghaw sa sunoganan sa patay. Hunahunaa pag-ayo ang among tanyag, kay kon dili, makagawas lang kamo dinhi kon sunogon na mo.” Sa gihapon, wala ko mokompromiso, ug niadtong tungora, gibati nako ang “kalinaw sa Diyos nga labaw sa tanang panghunahuna.”—Filipos 4:6, 7.

Ako nag-ampo nga unta makahimamat kog mga igsoon diha sa kampo, ug gitubag kana ni Jehova. Usa kanila mao ang matinumanong igsoon nga si Gustaw Baumert, nga mahigugmaong nag-atiman kanako. Alang kanako, si Jehova mao gayod ang “Amahan sa malumong mga kaluoy ug ang Diyos sa tanang paghupay.”—2 Corinto 1:3.

Paglabay sa pipila ka bulan, napugos pagbiya ang mga Nazi sa kampo tungod kay nagsingabot na ang kasundalohan sa Rusya. Samtang nangandam mi sa pagbiya, among gisugal ang among kinabuhi aron makaadto sa baraks sa mga babaye sa pagsusi sa kahimtang sa 20 ka igsoon didto—lakip na si Elsa Abt ug Gertrud Ott. b Sa pagkakita nila kanamo, midalidali silag duol, ug human sa makadiyot nga pagdinasigay, sila miawit ug alawiton sa Gingharian nga naglakip sa mga pulong: “Ang maunongon, matinumanon, dili magmahadlokon.” c Wala gyod kami makapugong sa among mga luha!

Sa Lain na Usab nga Kampo

Gikarga sa mga Nazi ang 100 ngadto sa 150 ka piniriso diha sa mga bagon sa tren nga kargahanag  karbon. Nagsinardinas mi pagsakay sa bagon nga walay pagkaon o tubig ug nagkurog mi sa katugnaw kay nagsigeg ulan ug niyebe. Nag-antos mi sa kauhaw ug gipanghilantan kami. Nag-anam ka luag ang mga bagon sa dihang nangamatay ang masakiton ug luya na kaayo nga mga piniriso. Nanghupong pag-ayo ang akong mga bitiis ug mga lutahan nga dili na ko makagahom sa pagbarog. Human sa napulo ka adlaw nga biyahe, ang pipila ka piniriso nga nakalahutay miabot sa kampo sa Mittelbau-Dora sa Nordhausen, nga duol sa Weimar sa Thuringia. Katingalahan kaayo nga walay igsoon nga namatay nianang makalilisang nga biyahe.

Naulian na unta ko sa akong kusog, apan unsa bang hitaboa nga daghan man ang nagkalibang sa kampo. Ang uban sa mga igsoon nagkalibang, hasta pod ko. Giingnan mi nga dili una mohigop sa sabaw nga girasyon sa mga piniriso ug mokaon lag pagod nga tinapay. Gihimo nako kadto mao nga naayo ko. Pagka Marso 1945 among nabalitaan nga ang teksto nianang tuiga mao ang Mateo 28:19: “Busa panglakaw kamo ug paghimog mga tinun-an sa katawhan sa tanang kanasoran.” Daw gipakita niini nga hapit na ming makagawas sa kampo ug magpadayon sa pagsangyaw sa maayong balita! Tungod niana kami nalipay ug nakabatog paglaom, kay naghunahuna mi nga ang Gubat sa Kalibotan II mosangko sa Armagedon. Gipalig-on gayod kami ni Jehova niadtong malisod nga mga panahon!

Pagkagawas sa Kampo

Sa Abril 1, 1945, gibombahan sa Alyadong mga puwersa ang baraks sa mga SS ug ang among kampo. Daghan ang nangamatay ug nasamdan. Pagkaugma, gipaulanan mig bomba, ug nianang tungora nalagpot ko tungod sa kusog kaayong pagbuto sa bomba.

Si Fritz Ulrich nga usa sa mga igsoon mitabang kanako. Iya kong gipangita diha sa mga ginun-ob, nga naglaom nga buhi pa ko. Sa kataposan, iya kong nakita ug nasalbar ko. Sa dihang naulian ko sa panimuot, akong nakita nga daghag samad ang akong nawong ug lawas ug di ko makadungog. Nabungol ko tungod sa kakusog sa pagbuto sa bomba. Gidangtan ug daghang mga tuig una mabalik ang akong pandungog.

Sa linibo ka piniriso, pipila lang ang nabuhi. Ang ubang mga igsoon nangamatay, lakip na ang akong suod nga higala nga si Gustaw Baumert. Taas kaayo ang akong hilanat tungod kay naimpeksiyon ang akong mga samad. Apan sa wala madugay, nakaplagan mi sa mga sundalo sa Alyadong mga puwersa ug dayon gibuhian mi. Niadtong tungora, midagsang ang typhus (sakit nga mapasa pinaagi sa toma) tungod sa nangadugta nga patayng lawas sa mga piniriso, ug nataptan sab ko niana. Ang tanang masakiton giadmit sa ospital. Bisan pa sa paningkamot sa mga doktor, tulo ra ming nabuhi. Mapasalamaton gayod ako nga gipalig-on ako ni Jehova sa pagpabiling matinumanon niadtong malisod nga mga panahon! Mapasalamaton usab ako nga giluwas ko ni Jehova gikan sa “mabagang kangiob” sa kamatayon.—Salmo 23:4.

Sa Kataposan Nakauli ra Gyod!

Human mosurender ang mga Aleman, abi nakog makauli dayon ko. Apan wala kadto mahinayon kay nakit-an ko sa kanhing mga piniriso nga membro sa Catholic Action. Sila naninggit, “Patya siya!” ug ila kong gitukmod ug giyatakyatakan. Dihay tawo nga miluwas kanako, apan dugay kong naulian, tungod kay ako nasamdan ug luya pa gyod gumikan sa typhus. Apan, nakapauli ra gyod ko sa kadugayan. Pagkadako sa akong kalipay nga makauban pag-usab ang akong pamilya! Nalipay usab kaayo sila sa pagkakita nako, kay nagtuo sila nga patay na ko.

Wala madugay gisugdan namo ang pagsangyaw, ug daghang tawo nga sinserong nangita sa kamatuoran ang misanong. Gipiyalan ko sa paghatod ug mga literatura sa Bibliya ngadto sa mga kongregasyon. Kauban sa ubang mga igsoong lalaki, nakapribilehiyo ko sa pag-adto sa Weimar aron makigkita sa mga hawas sa sangang  buhatan sa Alemanya. Gikan didto, among gidala sa Polandia ang unang mga gula sa Ang Bantayanang Torre human sa gubat. Kini gihubad dayon, giestensil, ug gipatik. Sa dihang ang sangang buhatan sa Lodz mao nay nagdumala sa buluhaton sa Polandia, ang mga kongregasyon regular nang nahatdan ug binase-sa-Bibliya nga mga literatura. Misugod ko sa pag-espesyal payunir, o bug-os-panahong ministro, nga nagkobre sa dakong teritoryo sa Silesia, nga ang dakong bahin niana sakop pa kaniadto sa Polandia.

Sa wala madugay gilutos na usab ang mga Saksi ni Jehova, apan niining tungora sila gilutos sa gobyernong Komunista nga mipuli pagmando sa Polandia. Tungod sa paghupot sa akong Kristohanong neyutralidad, ako gisentensiyahan niadtong 1948 ug duha ka tuig nga pagkabilanggo. Samtang didto sa bilanggoan, ako nakatabang ug daghang piniriso nga masuod sa Diyos. Ang usa kanila mibarog dapig sa kamatuoran ug sa ulahi nagpahinungod sa iyang kaugalingon kang Jehova ug nabawtismohan.

Sa 1952, nabilanggo na usab ako tungod kay gisuspetsahan nila ako nga usa ka espiya sa Tinipong Bansa! Samtang nagpaabot sa bista, gibartolina ko ug gisukitsukit adlaw ug gabii. Apan, giluwas na usab ako ni Jehova gikan sa kamot sa akong mga maglulutos, ug sa misunod nga mga tuig, wala na nako kana maagomi pag-usab.

Kon Unsay Nakatabang Kanako sa Paglahutay

Kon akong palandongon kadtong mga katuigan nga ako nakaagom sa mga pagsulay ug mga kalisdanan, akong mahinumdoman kon unsa gayoy nakadasig kanako. Una sa tanan, ako nakalahutay tungod sa kusog gikan kang Jehova ug sa iyang Pulong, ang Bibliya. Ang makanunayon ug kinasingkasing nga mga pag-ampo sa “Diyos sa tanang paghupay” ug ang adlaw-adlaw nga pagtuon sa iyang Pulong nakatabang kanako ug sa uban pa nga magpabiling lig-on sa pagtuo. Ang mga Bantayanang Torre nga gikinamot pagkopya nakatagbaw usab sa among espirituwal nga panginahanglan. Diha sa mga kampo konsentrasyon, napalig-on gayod ako sa mahingawaon ug matinabangon nga mga isigkamagtutuo.

Ang laing panalangin gikan kang Jehova mao ang akong asawa nga si Maria. Naminyo mi niadtong Oktubre 1950 ug sa ulahi nakabaton mig anak nga babaye, si Halina, nga nahigugma ug nag-alagad usab kang Jehova. Pagkahuman sa 35 ka tuig namo nga panagtiayon, si Maria namatay tungod sa laygay nga sakit. Gibati nako ang tumang kaguol tungod kay wala na siya sa akong kiliran. Bisan tuod ‘natumba’ ko sa makadiyot, ako “wala malaglag.” (2 Corinto 4:9) Niadtong malisod nga mga panahon, dako kaayog tabang kanako ang akong pinalanggang anak, ang iyang bana, ug ang akong mga apo nga pulos matinumanong nag-alagad kang Jehova.

Sukad niadtong 1990, ako nag-alagad sa sangang buhatan sa Polandia. Dako gayong panalangin nga makauban adlaw-adlaw ang mahigugmaong mga igsoon sa pamilyang Bethel. Tungod kay luya na ang akong lawas, usahay mobati ko nga samag luya na nga agila nga dili na maka-kapakapa sa iyang pako kondili magpaayon-ayon na lang sa hangin. Bisan pa niana, malaomon ug masaligon ko sa umaabot, ug “magaawit ako kang Jehova, tungod kay siya nagaganti kanako” hangtod karon. (Salmo 13:6) Ako nagpaabot sa panahon nga si Jehova, ang akong Magtatabang, magwagtang sa tanang kadaot nga gipahinabo sa malupigong pagmando ni Satanas.

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 10]

Mao kini ang numero ug purpurang triyanggulo nga gihatag kanako didto sa kampo konsentrasyon

[Hulagway sa panid 12]

Uban sa akong asawa nga si Maria niadtong 1980