Paminawa ang Tingog sa Kahiladman

“Ang katawhan sa kanasoran nga walay balaod [sa Diyos] nagabuhat nga kinaiyanhon sa mga butang sa balaod.”—ROMA 2:14.

1, 2. (a) Unsay gibuhat sa uban tungod sa ilang interes sa ubang mga tawo? (b) Unsang mga panig-ingnan bahin sa pagpakitag interes sa uban ang anaa sa Kasulatan?

 USA ka 20-anyos nga lalaking diha sa plataporma sa tren sa subwey ang giatake sa patol ug nahulog sa riles. Sa pagkakita niadto sa usa ka lalaki, gibuhian niya ang mga kamot sa duha niya ka batang babaye ug siya miambak. Iyang gibira ang tawo nga gipatol paingon sa kanalkanal sa tunga sa riles ug iya kining giub-an aron mapanalipdan gikan sa nagkugiot nga tren nga mihunong ibabaw nila. Ang tawong nakaluwas nganlan tingalig bayani sa pipila, apan miingon siya: “Angay lang buhaton sa usa ka tawo kon unsay matarong. Ako kadtong gibuhat tungod sa akong kaluoy. Dili aron mainila o dayegon.”

² May nailhan ka tingali nga nagpameligro sa iyang kinabuhi aron motabang sa uban. Daghan ang naghimo niana panahon sa Gubat sa Kalibotan II. Pananglitan, ang pipila ka tawo nagtago ug mga Hudiyo kansang kinabuhi nameligro tungod sa ilang rasa. Hinumdomi usab ang kasinatian ni apostol Pablo ug sa 275 pang uban kansang barko nga gisakyan nalunod sa Malta, duol sa Sicilia. Ang maong mga estranyo gitabangan sa mga lumad nga nagpakitag “talagsaong tawhanon nga kalulot.” (Buhat 27:27–28:2) Ug unsay atong ikasulti bahin sa dalagitang Israelinhon, nga bisan tuod wala niya ipameligro ang iyang kinabuhi, nagmahunahunaon sa kaayohan sa usa sa iyang Siryanhong mga magbibihag? (2 Hari 5:1-4) Ug tagda usab ang iladong sambingay ni Jesus bahin sa matinabangon nga Samarianhon. Gilabyan lang sa usa ka saserdote ug usa ka Levihanon ang himalatyong isigka-Hudiyo, apan ang usa ka Samarianhon mitabang kaniya. Ang maong sambingay nakatandog sa kasingkasing sa mga tawo sa nagkalainlaing kultura latas sa kasiglohan.—Lucas 10:29-37.

3, 4. Tungod kay dili mahakogon ang daghang tawo, unsay gipadayag niini bahin sa teoriya sa ebolusyon?

³ Tinuod, nagkinabuhi kita sa “makuyaw nga mga panahong lisod sagubangon”; ang daghang tawo maoy “mabangis” ug “walay gugma sa pagkamaayo.” (2 Timoteo 3:1-3) Bisan pa niana, wala ba kita makakitag malulotong mga buhat, nga tingali nakabenepisyo pa kita niana sa personal? Ang tinguha nga motabang sa ubang tawo bisan pag may kapeligrohan ordinaryo na kaayo nga ang pipila nagtawag nianag pagkatawhanon o pagkamaluloton.

⁴ Ang kaandam motabang bisan pag peligroso anaa sa katawhan sa tanang rasa ug kultura, ug kini nanghimakak sa usa ka teoriya sa ebolusyon nga ang labing takos mao ang molahutay. Si Francis S. Collins, usa ka siyentipikong batid sa mga gene nga nangulo sa paningkamot sa gobyerno sa T.B. sa pagtuki sa DNA sa tawo, miingon: “Ang pagkadili-mahakogon sa tawo nakapalibog kaayo sa mga ebolusyonista. . . . Dili nila kini masabtan tungod kay ang tagsatagsa ka gene maoy hakog ug gusto gayong molahutay.” Miingon usab siya: “Ang pipila ka tawo motabang sa uban nga dili nila kabanay, kauban ug relihiyon, o kaparehog rasa. . . . Kana morag dili gayod ikapatin-aw sa teoriya ni Darwin.”

“Ang Tingog sa Tanlag”

5. Unsay kasagarang napanid-an diha sa mga tawo?

⁵ Gipunting ni Dr. Collins ang usa ka hinungdan sa atong pagkadili-mahakogon: “Ang tingog sa tanlag moawhag kanato sa pagtabang sa uban bisan pag walay balos nga madawat.” a Ang iyang paghisgot sa “tanlag” lagmit magpahinumdom sa gipasiugda ni apostol Pablo: “Dihang ang katawhan  sa kanasoran nga walay balaod nagabuhat nga kinaiyanhon sa mga butang sa balaod, kining mga tawhana, bisan tuod walay balaod, maoy balaod sa ilang kaugalingon. Sila mismo mao ang nagpasundayag sa mga butang labot sa balaod nga nahisulat diha sa ilang mga kasingkasing, samtang ang ilang tanlag nagpamatuod duyog kanila ug, tali sa ilang kaugalingong mga panghunahuna, sila ginasumbong o ginapalingkawas.”—Roma 2:14, 15.

6. Nganong ang tanang tawo may tulubagon sa Maglalalang?

⁶ Sa iyang sulat ngadto sa mga taga-Roma, gipakita ni Pablo nga ang mga tawo manubag sa Diyos tungod kay ang Iyang paglungtad ug mga hiyas dayag man diha sa mga butang nga makita. Kana matuod gayod “sukad sa paglalang sa kalibotan padayon.” (Roma 1:18-20; Salmo 19:1-4) Tinuod, daghan ang wala magpakabana sa ilang Maglalalang ug nagpatuyang sa daotang pagkinabuhi. Apan ang kabubut-on sa Diyos mao nga ang mga tawo moila gayod sa iyang pagkamatarong ug maghinulsol sa daotan nilang mga buhat. (Roma 1:20–2:6) Ang mga Hudiyo may lig-ong katarongan sa pagbuhat niana kay ang Balaod sa Diyos gihatag man kanila pinaagi ni Moises. Apan bisan ang mga katawhang wala makabaton sa “sagradong mga pahayag sa Diyos” angayng moila nga ang Diyos naglungtad.—Roma 2:8-13; 3:2.

7, 8. Unsa ka kaylap ang pagkamakiangayon, ug unsay gipunting niini?

⁷ Ang usa ka lig-ong katarongan nga angayng ilhon sa tanang tawo ang Diyos ug magkinabuhi sumala niana mao ang ilang katakos sa pag-ila sa matarong ug daotan. Ang atong pagkamakiangayon usa ka timailhan nga aduna kitay tanlag. Handurawa kini: Naglinya ang pipila ka bata nga nagpaabot sa turno nga makagamit sa swing. Unya usa ka bata ang mosal-ot sa atubangan nga walay pagtagad sa uban nga nagpaabot. Daghan ang moreklamo, ‘Bentahoso ka man!’ Suknaa ang imong kaugalingon, ‘Nganong bisan ang mga bata sa kinaiyanhon makiangayon man?’ Kana nagpadayag nga sila may katakos sa pag-ila kon unsay matarong ug daotan. Si Pablo misulat: “Dihang ang katawhan sa kanasoran nga walay balaod nagabuhat nga kinaiyanhon sa mga butang sa balaod.” Wala siya moingon, “Kon ugaling,” nga samag kana talagsa rang mahitabo. Siya miingon “dihang” nga nagpasabot nga kana kanunayng mahitabo. Buot ipasabot nga ang mga tawo “nagabuhat nga kinaiyanhon sa mga butang sa balaod,” nga nagkahulogan nga sila gitukmod sa ilang katakos sa pag-ila kon unsay matarong ug daotan mao nga molihok sila nga nahiuyon sa atong mabasa diha sa sinulat nga balaod sa Diyos.

⁸ Kining kinaiyanhong katakos sa pag-ila sa matarong ug daotan gipadayag sa katawhan sa daghang nasod. Usa ka propesor sa Cambridge miingon nga ang mga sukdanan o batakan sa mga Babilonyanhon, Ehiptohanon, ug Grego ingon man sa mga lumad sa Australia ug mga Nitibong Amerikano naglakip sa “pagsaway sa pagpanglupig, pagbuno, pagkamaluibon ug kabakakan, samang mga sugo nga magmaluloton ngadto sa mga tigulang, batan-on, ug mahuyang.” Ug si Dr. Collins misulat: “Ang ideya bahin sa matarong ug daotan morag nabatonan sa tanang tawo.” Dili ba kana magpahinumdom kanimo sa Roma 2:14?

Sa Unsang Paagi Molihok ang Imong Tanlag?

9. Unsa ba ang tanlag, ug sa unsang paagi makatabang kini kanimo sa dili pa ka mobuhat ug usa ka butang?

⁹ Gipakita sa Bibliya nga ang tanlag maoy katakos sa pagsusi ug sa pagtulotimbang sa imong mga lihok. Nahisama kinig usa ka tingog sa imong kahiladman nga mosulti kon ang usa ka buhat matarong ba o dili. Gihisgotan ni Pablo ang maong tingog sa iyang kahiladman: “Ang akong tanlag nagpamatuod uban kanako sa balaang espiritu.” (Roma 9:1) Pananglitan, ang maong tingog tingali mosulting abante samtang namalandong pa ka sa pagbuhat kaha sa matarong o sa daotan. Ang imong tanlag mahimong motabang kanimo sa pagtulotimbang sa imo pang pagabuhaton ug sa pagpaila kon unsay imong bation human niana.

10. Sa unsang paagi kasagarang molihok ang atong tanlag?

¹⁰ Hinuon, mas kasagarang ang imong tanlag molihok human nimo mabuhat ang usa ka butang. Sa dihang si David mikalagiw ug nagtagotago tungod kang Haring Saul, may nabuhat siya nga nagpakitag kawalay-pagtahod sa hari nga  gidihogan sa Diyos. Pagkahuman niadto, “gihasol si David sa iyang kasingkasing.” (1 Samuel 24:1-5; Salmo 32:3, 5) Ang pulong “tanlag” wala gamita sa maong talaan, apan kana ang nabatyagan ni David, ang pagtulisok sa iyang tanlag. Kitang tanan susamang nakabatyag usab sa pagtulisok sa tanlag. Kita may gibuhat ug unya kita nahasol o natugaw bahin niana. Ang pipila ka tawo nga wala mobayad sa ilang buluhisan gihasol kaayo sa ilang tanlag mao nga ila kanang gibayran. Ang uban natukmod sa pagtug-an sa ilang kapikas bahin sa ilang sala sa pagpanapaw. (Hebreohanon 13:4) Hinuon, kon sundon sa usa ka tawo ang iyang tanlag, ang resulta niana mao ang katagbawan ug kalinaw.

11. Nganong basin peligroso nga kita magpagiya lamang sa atong tanlag? Iilustrar.

¹¹ Busa magpagiya ba lamang kita sa atong tanlag? Aw, mapuslanon ang pagpaminaw sa atong tanlag, apan mahimo kitang mapahisalaag niini. Mahimo kitang limbongan sa tingog sa ‘atong pagkatawo sa sulod.’ (2 Corinto 4:16) Tagda ang usa ka pananglitan. Ang Bibliya naghisgot kang Esteban, usa ka debotado nga sumusunod ni Kristo nga “puno sa pagkamapuangoron ug gahom.” Si Esteban giabog sa mga Hudiyo pagawas sa Jerusalem ug gibato hangtod namatay. Si Saulo (kinsa nahimong apostol Pablo) nagbarog sa duol ug “miuyon sa pagbuno” kang Esteban. Morag kombinsido kaayo ang maong mga Hudiyo nga husto ang ilang gibuhat mao nga wala sila hasola sa ilang tanlag. Kana gayod usab ang nabatyagan ni Saulo kay human niadto siya “nagpangusmo pa gihapog hulga ug pagbuno batok sa mga tinun-an sa Ginoo.” Dayag, dili tukma ang gidiktar sa iyang tanlag niadtong tungora.—Buhat 6:8; 7:57–8:1; 9:1.

12. Unsay usa ka paagi nga naimpluwensiyahan tingali ang tanlag sa usa ka tawo?

¹² Unsay nakaimpluwensiya sa tanlag ni Saulo? Lagmit ang iyang suod nga mga kauban maoy nakaimpluwensiya kaniya. Daghan kanato ang nakapakig-estorya nag usa ka tawo sa telepono kansang tingog pareho kaayo sa iyang amahan. Ang anak mahimong nakapanunod sa paningog sa iyang amahan, apan mahimong naimpluwensiyahan usab siya sa sinultihan sa iyang amahan. Sa susama, si Saulo mahimong naimpluwensiyahan usab sa iyang pagpakig-uban sa mga Hudiyo nga nagdumot kang Jesus ug nagsupak sa iyang mga gitudlo. (Juan 11:47-50; 18:14; Buhat 5:27, 28, 33) Sa pagkatinuod, ang mga kauban ni Saulo mahimong nakaimpluwensiya sa tingog sa iyang kahiladman, ang iyang tanlag.

13. Sa unsang paagi maimpluwensiyahan sa katilingban ang tanlag?

¹³ Ang tanlag mahimong maimpluwensiyahan usab sa kultura o sa katilingban nga gipuy-an sa usa, sama ra nga ang usa ka katilingban makaimpluwensiya sa usa ka tawo sa pagsulti nga may tono o sa diyalekto nianang dapita. (Mateo 26:73) Kana gayod ang nahitabo sa karaang mga Asiryanhon. Ilado sila sa ilang pagkamanggugubat, ug ang ilang mga kinulit nagpadayag nga sila nagpaantos sa ilang mga binihag. (Nahum 2:11, 12; 3:1) Ang mga taga-Nineve sa adlaw ni Jonas gihubit ingong mga tawo nga wala mahibalo sa “kalainan tali sa ilang tuong kamot ug sa ilang wala.” Buot ingnon, wala silay tukmang sukdanan sa pagpanghukom kon unsay angay ug dili-angay sumala sa panglantaw sa Diyos. Handurawa kon sa unsang paagi naimpluwensiyahan sa maong katilingban ang tanlag sa usa ka tawo nga nagdako sa Nineve! (Jonas 3:4, 5; 4:11) Sa samang paagi, ang tanlag sa usa ka tawo mahimong maimpluwensiyahan sa tinamdan sa mga tawo nga nag-alirong kaniya.

Kon sa Unsang Paagi Mahimong Mas Tin-aw ang Tingog sa Kahiladman

14. Sa unsang paagi ang atong pagbaton ug tanlag nagpatin-aw sa gipahayag sa Genesis 1:27?

¹⁴ Gihatagan ni Jehova si Adan ug Eva ug tanlag, ug napanunod nato ang atong tanlag gikan kanila. Ang Genesis 1:27 nagtug-an kanato nga ang mga tawo gibuhat sa larawan sa Diyos. Wala kana magkahulogan nga kita gibuhat sumala sa porma sa iyang lawas kay siya espiritu ug kita unod. Kita gibuhat sa larawan sa Diyos sa pagkaagi nga kita nakabaton sa iyang mga hiyas, lakip ang katakos sa pag-ila sa matarong ug daotan ginamit ang nagalihok nga tanlag. Kini nagpasabot nga adunay usa ka paagi nga mas mapalig-on nato ang atong tanlag aron mahimo kanang mas kasaligan. Kana ang pagkat-on ug dugang bahin sa Maglalalang ug ang pagpakigsuod kaniya.

15. Unsay usa ka kaayohan nga atong mapahimuslan tungod kay nailhan nato ang atong Amahan?

 ¹⁵ Sa usa ka diwa, gipakita sa Bibliya nga si Jehova mao ang Amahan natong tanan. (Isaias 64:8) Ang matinumanong mga Kristohanon, nga naglaom sa langit o sa yutang paraiso, makatawag sa Diyos nga ilang Amahan. (Mateo 6:9) Angay natong tinguhaon nga mas masuod pa sa atong Amahan aron makat-onan ang iyang mga hunahuna ug mga sukdanan. (Santiago 4:8) Daghan ang dili interesadong mohimo niana. Sama sila sa mga Hudiyong giingnan ni Jesus: “Wala kamo makadungog sa iyang tingog sa bisan unsang panahon ni makakita sa iyang dagway; ug ang iyang pulong wala magpabilin diha kaninyo.” (Juan 5:37, 38) Wala kita makadungog sa literal nga tingog sa Diyos, apan masayran nato ang iyang panghunahuna pinaagi sa pagbasa sa iyang pulong ug busa mahisama kita kaniya ug mobatyag sama kaniya.

16. Sa unsang paagi gipakita sa asoy bahin kang Jose nga hinungdanon gayod ang pagbansay ug pagpaminaw sa atong tanlag?

¹⁶ Kana gipakita sa asoy bahin kang Jose samtang didto pa siya sa balay ni Potipar. Si Jose gitental sa asawa ni Potipar. Bisag ang Bibliya wala pa mahisulat sa iyang panahon ug wala pa ikahatag ang Napulo ka Sugo, kini ang reaksiyon ni Jose: “Unsaon ko pagbuhat kining dakong pagkadaotan ug makasala gayod batok sa Diyos?” (Genesis 39:9) Kadto ang iyang reaksiyon dili lang aron pahimut-an ang iyang pamilya; sila didto sa layo nagpuyo. Buot ni Jose nga ang Diyos mao gayod ang pahimut-an. Siya nahibalo nga ang sukdanan sa Diyos bahin sa kaminyoon mao nga ang usa ka bana magbaton ug usa lamang ka asawa ug silang duha mahimong “usa ka unod.” Ug lagmit nakadungog siya kon unsay gibati ni Abimelek sa pagkahibalo nga minyo diay si Rebeca, nga ang pagpangasawa kaniya maoy daotan ug ang iyang katawhan maangin sa kasal-anan. Ug gipanalanginan ni Jehova ang sangpotanan niana, nga nagpadayag sa iyang panghunahuna bahin sa pagpanapaw. Ang pagkahibalo ni Jose nianang tanan mas nakapakusog sa diktar sa napanunod niyang tanlag mao nga iyang  gisalikway ang seksuwal nga imoralidad.—Genesis 2:24; 12:17-19; 20:1-18; 26:7-14.

17. Sa atong paningkamot nga mahisama sa atong Amahan, nganong mas maayo ang atong kahimtang karon kay kang Jose?

¹⁷ Siyempre, mas maayo ang atong kahimtang karon. Atong nabatonan ang tibuok Bibliya diin kita makakat-on bahin sa panghunahuna ug mga pagbati sa atong Amahan, lakip ang mga butang nga iyang giuyonan ug gidili. Kon mas dako ang atong kahibalo sa Kasulatan, mas masuod kita sa Diyos ug mas mahisama kaniya. Samtang ginabuhat nato kana, lagmit nga ang diktar sa atong tanlag mas mahiuyon sa panghunahuna sa atong Amahan. Kini mas mahiuyon sa iyang kabubut-on.—Efeso 5:1-5.

18. Bisan kon unsa pay mga impluwensiya sa nangagi, unsay mahimo nato aron mahimong mas kasaligan ang atong tanlag?

¹⁸ Unsay atong ikasulti bahin sa impluwensiya sa katilingban nganha sa atong tanlag? Tingalig naimpluwensiyahan kita sa panghunahuna ug paggawi sa atong mga paryente ug sa katilingban diin kita nagdako. Busa mahimong dili klaro o natuis ang tingog sa atong tanlag. Samag nagsulti kini sa diyalekto sa mga tawong nag-alirong kanato. Tinuod, dili kita makausab sa nangagi na, apan kita makapili sa atong mga kauban ug silinganan nga may maayong impluwensiya sa atong tanlag. Usa ka hinungdanong lakang mao ang regular nga pagpakig-uban sa debotadong mga Kristohanon nga dugay nang naningkamot nga mahisama sa ilang Amahan. Ang mga tigom sa kongregasyon, lakip ang pagpakig-estorya kanila una pa ug human sa mga tigom, maoy maayo kaayong kahigayonan alang niana. Atong makita ang gipasukad-sa-Bibliya nga mga panghunahuna ug mga reaksiyon sa atong mga isigka-Kristohanon, lakip ang ilang kaandam sa pagpaminaw samtang ang ilang tanlag nagpadayag sa panglantaw ug mga paagi sa Diyos. Sa ngadtongadto, kini makatabang kanato sa pagpahiuyon sa atong tanlag sa mga prinsipyo sa Bibliya maong mas makapasundayag kita sa mga hiyas sa Diyos. Kon ipahiuyon nato ang atong tanlag sa mga prinsipyo sa atong Amahan ug mosunod sa maayong panig-ingnan sa atong mga isigka-Kristohanon, ang atong tanlag mahimong mas kasaligan ug kita mas makiling sa pagpaminaw sa diktar niini.—Isaias 30:21.

19. Unsang mga butanga maylabot sa tanlag ang hisgotan sa sunod nga artikulo?

¹⁹ Bisan pa niana, malisdan ang uban sa pagsunod kanunay sa ilang tanlag. Hisgotan sa sunod nga artikulo ang pipila ka situwasyon nga giatubang sa mga Kristohanon. Sa pagsusi nianang mga situwasyona, mas masabtan nato kon sa unsang paagi molihok ang atong tanlag, kon nganong magkalahi tingali ang mga tanlag, ug kon sa unsang paagi mas makasunod kita sa tingog niini.—Hebreohanon 6:11, 12.

[Footnote]

Unsay Imong Nakat-onan?

• Nganong ang tanlag makaplagan man diha sa tanang kultura?

• Nganong dili maalamon nga kita magpagiya lamang kanunay sa atong tanlag?

• Unsay pipila ka paagi aron mahimong mas tin-aw ang tingog sa atong tanlag?

[Mga Pangutana sa Pagtuon]

[Mga hulagway sa panid 23]

Si David gihasol sa iyang tanlag . . .

apan si Saulo sa Tarso wala

[Hulagway sa panid 24]

Makabansay kita sa atong tanlag