Nubenta ka Tuig Kanhi Ako Misugod sa ‘Paghinumdom sa Akong Dakong Maglalalang’

Sumala sa Giasoy ni Edwin Ridgwell

SA Armistice Day, niadtong Nobyembre 11, 1918, ang mga bata sa akong eskuylahan kalit nga gitigom aron sa pagsaulog sa pagkatapos sa Dakong Gubat, nga sa ulahi gitawag ug Gubat sa Kalibotan I. Singko anyos pa ko niadto ug wala kaayo ko makasabot kon unsay ilang gisaulog. Bisan pa niana, nahibalo ko nga dili ko angayng moapil sa seremonyas tungod sa gitudlo sa akong ginikanan bahin sa Diyos. Ako nag-ampo sa Diyos, apan wala nako kapugngi ang akong gibati, ug ako mihilak. Apan, wala ko moapil sa selebrasyon. Mao kadto ang sinugdanan sa akong ‘paghinumdom sa akong Dakong Maglalalang.’—Eccl. 12:1.

Pipila ka bulan una kana mahitabo, ang among pamilya mibalhin duol sa Glasgow, Scotland. Nianang panahona, si Papa mitambong sa pakigpulong publiko nga nag-ulohang “Minilyong Buhi Karon Dili na Gayod Mamatay.” Nakapausab kadto sa iyang kinabuhi. Si Papa ug Mama misugod pagtuon sa Bibliya ug sagad maghisgot sila bahin sa Gingharian sa Diyos ug sa mga panalangin nga moabot. Ako nagpasalamat sa Diyos nga sukad niadto gitudloan ko sa akong ginikanan sa paghigugma kang Jehova ug sa pagsalig kaniya.—Prov. 22:6.

Misulod sa Bug-os-Panahong Pag-alagad

Pag-edad nakog 15 anyos, puwede na unta kong moeskuyla sa kolehiyo, apan gusto kaayo nakong mosulod sa bug-os-panahong pag-alagad. Gibati ni Papa nga bata pa kaayo ko, busa nagtrabaho una ko sa usa ka opisina. Apan, kay gusto man gyod kong magpayunir, usa ka adlaw niana misulat ko kang J. F. Rutherford, nga maoy nagdumala niadto sa buluhatong pagsangyaw sa tibuok kalibotan. Ako siyang gipangutana kon unsay iyang hunahuna sa akong plano. Si Brader Rutherford mibalos: “Kay nanarbaho na man ka, puwede na sab kang makigbahin sa buluhaton sa Ginoo. . . . Ako nagtuo nga panalanginan ka sa Ginoo kon maningkamot ka sa pag-alagad Kaniya nga matinumanon.” Ang maong sulat, nga pinetsahag Marso 10, 1928, nakatandog pag-ayo sa among pamilya. Wala madugay, si Papa, Mama, ang akong magulang nga babaye, ug ako misulod sa bug-os-panahong pag-alagad.

Pagka 1931 sa usa ka kombensiyon sa London, si Brader Rutherford nag-awhag ug mga boluntaryo nga mosangyaw sa maayong balita sa langyawng kayutaan. Ako miboluntaryo, ug kauban ni Andrew Jack, ako naasayn sa Kaunas, nga maoy kaulohan kanhi sa Lithuania. Nag-edad ko niadto ug 18.

Pagsangyaw sa Mensahe sa Gingharian sa Laing Nasod

Niadtong panahona, ang kadaghanan sa mga taga-Lithuania maoy kabos nga mga mag-uuma, ug dili sayon ang pagsangyaw sa mga banika. Lisod mangitag kapuy-an, ug dili gayod namo makalimtan ang pipila ka sak-anan. Pananglitan, usa ka gabii niana nakamata mi ni  Andrew. Human namo dagkoti ang lamparilya, among nakita nga ang katre napuno diay sa dugho. Gipamaak ang among tibuok lawas! Kada buntag sulod sa usa ka semana, moadto ko sa usa ka duol nga suba ug maghumol sa tagaliog nga tubig aron mahupayan ang kasakit. Bisan pa niana, determinado mi nga mopadayon sa among ministeryo. Wala madugay human niana, nasulbad ang among problema sa puy-anan sa dihang nahimamat namo ang usa ka batan-ong magtiayon nga midawat sa kamatuoran. Ila ming gipasaka sa ilang balay, nga gamay apan hinlo. Malipayon mi bisag sa salog ra mi mangatulog.

Kaniadto ang Lithuania kontrolado sa Romano Katoliko ug sa klero sa Rusong Ortodokso. Ang mga dato ray makapalit ug Bibliya. Among pangunang tumong nga dako ang teritoryo nga makobrehan ug makabilin ug daghang literatura sa Bibliya sa mga interesado. Una, mangita mig kasak-an diha sa lungsod. Unya, mainampingon namong kobrehan ang hilit nga mga dapit, ug dayon paspasan namo pagkobre ang lungsod mismo. Nianang paagiha, sagad mahuman namo pagkobre ang teritoryo sa dili pa magsamoksamok ang mga pari.

Naukay ang Lungsod ug Nabaniog ang Buluhaton

Pagka 1934, si Andrew giasayn nga magtrabaho sa sangang buhatan sa Kaunas, ug si John Sempey ang nahimo nakong partner. Daghan mig halandomong mga kasinatian. Usa ka adlaw niana, ako miduaw sa opisina sa abogado sa usa ka gamayng lungsod. Pwerte niyang sukoa. Unya mikuha siyag pistola gikan sa hunos, ug iya kong giabog. Hilom kong nag-ampo ug nahinumdoman nako ang tambag sa Bibliya: “Ang tubag, kon malumo, makapahilayo sa kaaligutgot.” (Prov. 15:1) Busa ako miingon, “Ako mianhi dinhi ingong higala nga nagdalag maayong balita, ug ako nagpasalamat kanimo nga wala nimo kablita ang gatilyo.” Medyo milugak ang pagkupot sa abogado sa iyang pistola, ug mihinayhinay ko pag-atras paingon sa gawas.

Sa dihang nagkita mi ni John, iya kong giestoryahan nga kuyaw pod ang iyang nasinatian. Gidala siya ngadto sa presinto sa polis kay gipasanginlan siya nga nangawat ug kuwarta gikan sa babaye nga iyang nahibalag. Didto sa presinto gipahubo siya. Siyempre, wala niya ang kuwarta. Sa ulahi ilang nadakpan ang tinuod nga kawatan. Tungod nianang mga hitaboa naukay ang lungsod ug nabaniog ang among buluhaton!

Tinagotago nga Kalihokan

Ang usa ka delikadong asaynment mao ang paghatod ug literatura sa Bibliya ngadto sa sikbit nga Latvia, diin gidili ang buluhatong pagsangyaw. Kas-a sa usa ka bulan, moadto mi sa Latvia sakay sa tren nga mobiyaheg gabii. Usahay, human namo mahatod ang mga basahon, molahos mi sa Estonia aron sa pagkuhag dugang mga basahon, nga ibilin namo sa Latvia inigbalik namo.

Usa ka higayon niana, nasayran sa usa ka opisyal sa aduwana ang among ginahimo ug gipakanaog mi niya sa tren ug giingnan nga dad-on namo ang literatura ngadto sa opisina sa  iyang labaw. Nag-ampo mi ni John nga tabangan unta kami ni Jehova. Sa among katingala, ang opisyal wala mosulti sa iyang labaw kon unsay among dala kondili miingon lamang siya, “Dunay ideklarar kining mga tawhana.” Akong “gideklarar” ang literatura nga akong gihubit ingong mga basahon nga motabang sa mga estudyante sa pagsabot sa kahulogan sa nagakahitabo sa atong gubot kaayo nga kalibotan. Gitugtan mi sa pagpadayon sa among panaw, ug nahatod namo ang mga publikasyon.

Samtang nag-anam kagubot ang politikal nga kahimtang sa Baltic States, misamot ang pagsupak sa mga tawo sa mga Saksi ug gidili usab ang buluhatong pagsangyaw sa Lithuania. Si Andrew ug John gideport ug kay hapit nang mobuto ang Gubat sa Kalibotan II, ang tanang taga-Britanya gipapauli. Naguol ko kay kinahanglan sab kong mobiya.

Mga Pribilehiyo ug Panalangin sa Amihanang Irlandia

Nianang tungora ang akong ginikanan mibalhin sa Amihanang Irlandia, ug pagka 1937, misunod ko nila. Ang atong literatura gidili usab didto tungod sa kagubot panahon sa gubat, apan nagpadayon kami pagsangyaw. Human sa Gubat sa Kalibotan II, wala na idili ang among buluhaton. Si Harold King, nga usa ka eksperyensiyadong payunir kinsa sa ulahi nahimong misyonaryo sa Tsina, maoy nanguna sa pag-organisar ug mga pakigpulong diha sa publikong mga lugar. Siya miingon: “Karong Sabado akoy mopakigpulong.” Dayon siya mitan-aw nako ug miingon, “Ikaw na sad sa sunod Sabado.” Nakuratan ko.

Dili nako makalimtan ang akong unang pakigpulong. Gatosan ka tawo ang naminaw. Ako mitungtong sa usa ka kahon ug nagpakigpulong nga walay mikropono. Human sa pakigpulong, usa ka lalaki ang miduol ug milamano nako. Siya kono si Bill Smith. Matod niya, nakita niya ang mga tawo nga nagpundok ug miduol siya aron pagsusi kon unsay nahitabo. Ginaduaw diay si Bill sa akong papa kaniadto, apan wala na sila magkita sukad mobalhin si Papa ug ang akong inaina sa Dublin aron sa pagpayunir didto.  Nasugdan namo ang pagtuon sa Bibliya. Sa ngadtongadto, siyam ka membro sa pamilya ni Bill ang nahimong mga alagad ni Jehova.

Sa ulahi ako nagsangyaw sa kanait nga mga lugar sa Belfast diin dagko ang mga balay. Didto nakahibalag ko ug babayeng Ruso nga nakapuyo sa una sa Lithuania. Sa dihang gipakita nako niya ang pipila ka basahon, iyang gitudlo ang usa ka libro ug miingon siya: “Naa ko ana. Gihatagan ko niana sa akong uyoan nga usa ka propesor sa unibersidad sa Kaunas.” Iyang gipakita nako ang librong Creation, sa Polish nga pinulongan. Napuno ug nota ang mga daplin sa panid niini. Nakurat siya sa pagkahibalo nga ako diay ang naghatag nianang libroha sa iyang uyoan sa didto pa ko sa Kaunas!—Eccl. 11:1.

Sa dihang nasayran ni John Sempey nga moadto ko sa Amihanang Irlandia, iya kong gihangyo nga duawon ang iyang manghod nga si Nellie, kay nagpakita kinig interes sa kamatuoran. Kami sa akong igsoon nga si Connie ang nagdumalag pagtuon sa Bibliya uban kaniya. Paspas ang pag-uswag ni Nellie ug siya nagpahinungod sa iyang kinabuhi kang Jehova. Sa ngadtongadto, kami nagkatrato ug nagminyo.

Kami ni Nellie migugol ug 56 ka tuig sa pag-alagad kang Jehova ug nakapribilehiyo sa pagtabang ug kapin sa usa ka gatos ka tawo sa pagkadangat sa kamatuoran. Nanghinaot mi nga makalabang-buhi sa Armagedon, apan siya namatay niadtong 1998. Kadto maoy usa sa kinagrabehang pagsulay nga akong naagoman.

Pagbalik Ngadto sa Baltic States

Mga usa ka tuig human mamatay si Nellie, ako nakadawat ug nindot kaayo nga panalangin. Gidapit ko nga moduaw sa sangang buhatan sa Tallinn, Estonia. Ang usa ka sulat gikan sa mga igsoon sa Estonia nag-ingon: “Sa napulo ka igsoon nga naasayn sa Baltic States sa ulahing bahin sa katuigan sa 1920 ug sa unang bahin sa katuigan sa 1930, ikaw na lang ang buhi.” Matod pa nila, ang sangang buhatan nagsulat ug kasaysayan sa buluhaton sa Estonia, Latvia, ug Lithuania, ug dayon sila nangutana: “Makaanhi ka ba?”

Pagkadakong pribilehiyo nga isaysay ang mga eksperyensiya namo sa akong mga partner niadtong mga panahona! Sa Latvia, akong gipakita sa mga igsoon ang apartment nga unang gigamit ingong sangang buhatan ug ang luna sa kisame nga among gitagoan sa literatura, nga wala gyod masakpi sa mga polis. Didto sa Lithuania, ila kong gidala ngadto sa usa ka gamayng lungsod nga gitawag ug Šiauliai, diin ako nagpayunir kaniadto. Sa usa ka salosalo, dihay brader nga miingon nako: “Daghang tuig nang nangagi mipalit mi ni Mama ug balay dinhi sa lungsod. Among gilimpiyohan ang lawting, ug among nakit-an ang mga librong The Divine Plan of the Ages ug The Harp of God. Sa dihang nabasa nako kana, akong naamgohan nga akong nakaplagan ang kamatuoran. Ikaw gyod tingali ang nakapahimutang niadtong mga libroha!”

Mitambong sab kog sirkitong asembliya sa usa ka lungsod diin ako nagpayunir sa una. Nakatambong kog asembliya didto 65 ka tuig na ang milabay. Niadtong panahona, 35 lang ang nanambong. Apan pagkadako sa akong kalipay nga niining tungora diha nay 1,500! Gipanalanginan gayod ni Jehova ang buluhaton!

‘Wala Ako Biyai ni Jehova’

Di pa dugay nakadawat ko ug wala damhang panalangin sa dihang ang usa ka maanyag nga sister nga ginganlag Bee misugot nga mahimong akong asawa. Naminyo mi niadtong Nobyembre 2006.

Makapasalig ko kang bisan kinsang batan-on nga naghunahuna kon unsay buhaton sa iyang kinabuhi nga maalamon gayod ang pagsunod niining inspiradong mga pulong: ‘Hinumdomi ang imong Dakong Maglalalang sa mga adlaw sa imong pagkabatan-on.’ Ako malipayong makasulti karon sa giingon sa salmista: “Diyos, gitudloan mo ako sukad pa sa akong pagkabatan-on, ug hangtod karon nagpadayon ako pagsaysay sa imong katingalahang mga buhat. Ug bisan hangtod sa pagkatigulang ug pagkaubanon, Oh Diyos, ayaw ako pagbiyai, hangtod nga makasaysay ako mahitungod sa imong bukton ngadto sa kaliwatan, mahitungod sa imong pagkagamhanan ngadto sa tanan nga moabot.”—Sal. 71:17, 18.

[Mapa sa panid 25]

(Alang sa aktuwal nga porma, tan-awa ang publikasyon)

Usa ka delikadong asaynment ang paghatod ug literatura ngadto sa Latvia

ESTONIA

TALLINN

Gulf of Riga

LATVIA

RIGA

LITHUANIA

VILNIUS

Kaunas

[Hulagway sa panid 26]

Ako nagsugod pag-alagad ingong colporteur (payunir) sa edad nga 15 anyos didto sa Scotland

[Hulagway sa panid 26]

Uban kang Nellie sa adlaw sa among kasal, sa 1942