Haran—Puliki nga Siyudad sa Karaang Panahon

PARA sa mga sinati sa Bibliya, mahinumdoman dayon nila ang matinumanong patriarka nga si Abraham sa dihang mahisgotan ang Haran. Sa iyang panaw gikan sa Ur paingon sa Canaan, siya ug ang iyang asawa nga si Sara, maingon man ang iyang amahan nga si Tera, ug ang iyang pag-umangkon nga si Lot mipuyo kadiyot sa Haran. Didto, si Abraham nakabatog daghang kabtangan. Pagkamatay sa iyang amahan, si Abraham mipadayon pagpanaw ngadto sa yuta nga gisaad kaniya sa matuod nga Diyos. (Gen. 11:​31, 32; 12:​4, 5; Buh. 7:2-4) Sa ulahi, gipadala ni Abraham ang iyang kinatigulangang sulugoon sa Haran o sa usa ka dapit duol niana aron sa pagpangitag maasawa ni Isaac. Ang apo ni Abraham nga si Jacob nakapuyo usab sa Haran sulod sa daghang katuigan.​—⁠Gen. 24:1-4, 10; 27:42-45; 28:​1, 2, 10.

Sa dihang gihulga niya si Haring Ezequias sa Juda, ang hari sa Asirya nga si Senakerib naghisgot sa Haran ingong usa sa “mga nasod” nga gipukan sa mga hari sa Asirya. Ang ngalang “Haran” dinhi wala lamang magtumong sa siyudad kondili sa tibuok distrito usab. (2 Hari 19:​11, 12) Ang tagna ni Ezequiel naghisgot sa Haran ingong usa sa pangunang kasosyo sa negosyo sa Tiro, nga nagpamatuod nga ang Haran maoy usa ka importanteng sentro sa komersiyo.​—⁠Ezeq. 27:​1, 2, 23.

Karon, ang Haran usa na lang ka gamayng lungsod duol sa Şanlıurfa, sa silangang Turkey. Apan kaniadto ang Haran maoy puliki nga siyudad. Kini maoy usa sa pipila na lang ka karaang siyudad nga wala mausab ang ngalan. Ang Asiryanhong ngalan niini nga Harranu mahimong magkahulogan ug “Dalan” o “Dalan sa Nagapanawng mga Negosyante.” Kini nagpaila nga ang Haran maoy agianan sa mga negosyante paingon sa mas dagkong mga siyudad. Sumala sa mga kinulit nga nakubkoban didto sa Haran, ang inahan ni Haring Nabonido sa Babilonya mao ang hataas nga saserdote sa templo ni Sin, ang diyos nga bulan sa Haran. Ang uban nag-ingon nga giayo ni Nabonido kini nga templo. Human niana, daghang imperyo ang nanungha ug nangapukan, apan ang Haran nagpabilin gihapon.

Karon, ang Haran lahi na kaayo. Ang karaang Haran maoy usa ka mauswagon ug importanteng siyudad. Apan ang Haran karon maoy usa na lang ka gamayng lugar nga dunay mga balay nga linginon ug atop. Gilibotan kinig kagun-oban sa karaang mga sibilisasyon. Sa bag-ong kalibotan sa Diyos, daghan nga nagpuyo kaniadto sa Haran​—⁠lakip na kang Abraham, Sara, ug Lot​—⁠ang pagabanhawon. Daghan gayod silag ikasugilon kanato bahin sa Haran, nga usa ka puliking siyudad sa karaang panahon.

[Hulagway sa panid 20]

Kagun-oban sa Haran

[Hulagway sa panid 20]

Mga balay nga linginon ug atop

[Hulagway sa panid 20]

Ang Haran karon