NATAWO ko niadtong Marso 1930 sa baryo sa Namkumba, duol sa siyudad sa Lilongwe, sa nasod nga gitawag karon ug Malawi. Kadaghanan sa akong mga paryente ug mga higala maoy matinumanong mga alagad ni Jehova. Niadtong 1942, akong gipahinungod ang akong kinabuhi sa Diyos ug nabawtismohan ko sa usa sa maanindot nga mga suba sa among dapit. Sa misunod nga 70 ka tuig, naningkamot ko nga masunod ang giawhag ni apostol Pablo kang Timoteo, nga “iwali ang pulong, magmadali diha niini sa paborableng panahon, sa masamok nga panahon.”—2 Tim. 4:2.

Ang unang duaw ni Nathan H. Knorr ug Milton G. Henschel sa Malawi sa sayong bahin sa 1948 nagpukaw sa akong tinguha nga moalagad kang Jehova sa bug-os panahon. Malipay kong mahinumdom sa makapadasig nga mga komento sa maong mga hawas gikan sa world headquarters sa mga Saksi ni Jehova sa Brooklyn, New York. Nagtindog sa lapokon nga uma, mga 6,000 kanamo ang naminaw pag-ayo sa makapadasig nga pakigpulong ni Brader Knorr, “Permanenteng Gobernador sa Tanang Kanasoran.”

Dihang nahimamat nako si Lidasi, usa ka matahom nga sister kinsa, sama nako, nagdako sa pamilyang Saksi ni Jehova, akong nahibaloan nga tumong usab niya ang bug-os panahong pag-alagad. Niadtong 1950 naminyo mi, ug pagka-1953 duha nay among anak. Bisan pa sa dugang responsabilidad sa pagmatuto kanila, kami nakadesisyon nga magregular payunir ko. Duha ka tuig sa ulahi, gidapit ko sa pag-alagad ingong espesyal payunir.

Wala madugay human niana, nakapribilehiyo ko sa pagduaw sa mga kongregasyon ingong circuit overseer. Tungod sa maayong pagpaluyo ni Lidasi, nakahimo ko sa pagtagana sa materyal ug espirituwal nga panginahanglan sa among pamilya samtang naghimo sa maong buluhaton. * Apan gusto gyod namo nga kaming duha ang makaalagad nga bug-os panahon. Pinaagi sa maampingong pagplano ug sa kooperasyon sa among mga anak, si Lidasi misulod sa bug-os panahong pag-alagad niadtong 1960.

Malipayon mi niadtong paborableng panahon, nga nag-alagad sa among mga igsoon sa lainlaing kongregasyon. Kami nakaabot sa matahom nga kabungtoran sa Mulanje sa habagatan, lakip na sa malinawong kabaybayonan sa Lake Malawi nga nahimutang sa halos tibuok sidlakang bahin sa nasod. Among nakita nga kanunayng nagdaghan ang mga magmamantala ug kongregasyon sa mga sirkito nga among gialagaran.

 Niadtong 1962 nakapahimulos mi sa “Maisogong mga Ministro” nga Distritong Asembliya. Ang espirituwal nga mga okasyong sama niana mao gayoy gikinahanglan namong tanan aron kami maandam sa masamok nga panahon. Pagkasunod tuig, si Brader Henschel miduaw pag-usab sa Malawi ug ang espesyal nga kombensiyon nga gipahigayon sa gawas sa siyudad sa Blantyre gitambongan sa mga 10,000 ka tawo. Kadtong makapadasig nga kombensiyon nagpalig-on kanamo sa pag-atubang sa nagsingabot nga mga pagsulay.

Niadtong 1964, ang mga Saksi nakaagom ug grabeng pagsulay kay midumili sila sa pag-apil-apil sa mga kalihokan sa politika. Kapig 100 ka Kingdom Hall ug kapig 1,000 ka balay sa mga Saksi ang gipangguba. Apan, nakapadayon mi sa nagapanawng buluhaton hangtod nga gidili sa gobyerno ang mga Saksi niadtong 1967. Giilog ang propidad sa branch office sa Blantyre, gideport ang mga misyonaryo, ug daghang lokal nga Saksi, lakip namo ni Lidasi, ang gipriso. Human mi buhii, kami maampingong nagpadayon sa nagapanawng buluhaton.

Usa ka adlaw niana sa Oktubre 1972, mga 100 ka membro sa militanteng politikal nga kalihokan nga nailhan ingong Malawi Youth League ang nagpaingon sa among balay. Apan usa sa ilang mga membro ang nag-una ug gipatago ko niya kay nagplano sila sa pagpatay kanako. Akong gipatago ang akong asawa ug mga anak sa kasagingan sa duol. Dayon mikatkat ko sa usa ka dakong punoan sa mangga. Gikan didto, akong nakita ang among balay ug ang tanan namong kabtangan nga gipangdaot.

Samtang nagkagrabe ang paglutos sa Malawi, linibo kanamo ang namiya sa nasod. Ang among pamilya midangop sa usa ka kampo sa mga kagiw sa kasadpang bahin sa Mozambique hangtod sa Hunyo 1974. Nianang panahona, kami ni Lidasi giasayn ingong mga espesyal payunir sa Dómue, Mozambique, duol sa utlanan sa Malawi. Nagpadayon mi sa maong pag-alagad hangtod sa 1975, dihang ang Mozambique gihatagag kagawasan sa Portugal. Dayon, duyog sa ubang Saksi, napugos mig balik sa Malawi ug sa mga maglulutos nga among gibiyaan.

Pagbalik namo sa Malawi, naasayn ko sa pagduaw sa mga kongregasyon sa Lilongwe, ang kaulohang siyudad. Bisan pa sa mga paglutos ug sa tanang kalisdanan, midaghan ang mga kongregasyon sa mga sirkito nga among gialagaran.

Dihay higayon nga nakaabot mi sa usa ka baryo diin gipahigayon ang usa ka politikal nga miting. Nasayran sa pipila ka tigpaluyo sa partido nga kami mga Saksi ni Jehova, ug gipalingkod mi nila taliwala sa mga membro sa politikal nga kalihokan sa mga batan-on nga gitawag ug Malawi Young Pioneers. Tim-os ming nag-ampo kang Jehova alang sa iyang tabang ug giya niining peligrosong kahimtang. Pagkahuman sa miting, gikulata mi nila.  Usa ka tigulang nga babaye ang midagan paingon namo ug misinggit: “Palihog, ayaw silag hilabti! Pag-umangkon nako ning tawhana. Palakta siya!” Ang nagdumala sa miting miingon: “Palakta sila!” Wala mi masayod kon unsay gihunahuna sa maong babaye, kay dili man namo siya paryente. Among gibati nga gidungog ni Jehova ang among pag-ampo.

Pagka-1981 nahibalag na usab namo ang pipila ka membro sa Malawi Young Pioneers. Ilang gipanguha ang among mga bisikleta, bagahe, kinarton nga libro, ug mga payl sa sirkito. Nakaikyas mi ug midangop sa balay sa usa ka ansiyano. Sa makausa pa, miampo mi bahin niana. Nabalaka mi labot sa tanang impormasyon diha sa mga payl nga ilang gikuha. Dihang gitan-aw sa Young Pioneers ang mga payl, ilang nakita ang mga sulat nga giadres kanako gikan sa lainlaing dapit sa Malawi. Nahadlok sila, kay nagtuo sila nga opisyal ko sa gobyerno. Busa giuli dayon nila ang tanang payl ngadto sa mga ansiyano.

Sa laing higayon, mitabok mi sa suba sakay sa usa ka barko. Ang tag-iya sa barko mao ang lider sa politika sa maong dapit, busa nakadesisyon siya nga susihon ang tanang pasahero kon duna ba silay kard sa partido. Sa nagkaduol na siya namo, iyang nakita ang usa ka kawatan nga gipangita sa mga awtoridad. Tungod niini nagkaguliyang ang mga tawo, ug wala na mapadayon ang pagsusi sa mga kard. Sa makausa pa, gibati namo ang mahigugmaong pagpaluyo ni Jehova.

Niadtong Pebrero 1984, miadto ko sa Lilongwe aron maghatod ug report alang sa branch office sa Zambia. Gipahunong ko sa usa ka polis ug giutingkay ang akong bag. Nakakita siyag pipila ka literatura sa Bibliya, busa gidala ko niya sa estasyon sa kapolisan ug gikulata. Dayon gigapos ko niya ug gibalhog sa usa ka selda kauban sa mga pinirisong kawatan.

Pagkaugma, gidala ko sa hepe sa kapolisan ngadto sa laing lawak aron papirmahon ug papeles nga nag-ingon: “Ako, si Trophim R. Nsomba, mibiya na sa pagka-Saksi ni Jehova aron buhian.” Ako mitubag: “Andam kong mapriso ug mamatay. Saksi ni Jehova gihapon ko.” Wala ko mopirma. Tungod niana, nasuko ang hepe, ug gipukpok niyag kusog ang lamesa mao nga ang polis sa pikas lawak miadto dayon sa among nahimutangan sa pagsusi. Ang hepe miingon kaniya: “Kining tawhana dili mopirma nga siya mihunong na sa pagsangyaw. Busa papirmaha siya nga siya usa ka Saksi ni Jehova, ug ipadala nato siya sa Lilongwe aron prisohon.” Nianang panahona, ang akong minahal nga asawa nabalaka kon unsa nay nahitabo nako. Upat ka adlaw sa ulahi, may mga brader nga nakasulti niya kon asa ko.

Maayo ang pagtratar kanako didto sa estasyon sa kapolisan sa Lilongwe. Ang hepe miingon: “Hatagan ta kag kan-on kay napriso ka tungod sa Pulong sa Diyos. Ang ubang piniriso dinhi mga kawatan.” Dayon gipadala ko niya sa Kachere Prison, diin ako gipriso sulod sa lima ka bulan.

 Ang warden sa maong prisohan nalipay nga miabot ko; gusto niya nga mahimo kong “pastor” sa prisohan. Iyang gitangtang ang pastor didto, ug giingnan kini: “Dili na ko gustong magtudlo ka dinhig Pulong sa Diyos, kay napriso ka tungod sa imong pagpangawat sa inyong simbahan!” Busa akoy gisangonan sa pagtudlog Bibliya kada semana panahon sa mga tigom nga gihikay alang sa mga piniriso.

Sa ulahi, migrabe ang situwasyon. Gisukitsukit ko sa mga opisyales sa prisohan kon pilay Saksi sa Malawi. Kon dili sila kontento sa akong tubag, ila kong kulatahon hangtod makuyapan ko. Sa laing higayon, gusto nilang mahibaloan kon asa ang atong headquarters. Miingon ko, “Simple ra kaayo nang inyong pangutana, busa tug-anan ko kamo.” Nalipay ang kapolisan ug ilang giandam ang ilang tape recorder. Akong gipatin-aw nga ang headquarters sa mga Saksi ni Jehova gihubit sa Bibliya. Sila natingala, ug nangutana, “Asa man sa Bibliya?”

“Sa Isaias 43:12,” ako mitubag. Ila kanang gitan-aw ug gibasa pag-ayo: “‘Kamo mao ang akong mga saksi,’ mao ang giingon ni Jehova, ‘ug ako mao ang Diyos.’” Ila kining gibasa ug katulo. Dayon nangutana sila: “Unsa mang pagkahitaboa nga ang headquarters sa mga Saksi ni Jehova anaa sa Bibliya ug wala sa America?” Ako silang giingnan: “Giisip usab sa mga Saksi ni Jehova sa America nga kini nga teksto naghubit sa ilang headquarters.” Kay wala man nako sila tug-ani sa gusto nilang mahibaloan, gibalhin ko nila sa Dzaleka Prison, sa amihanan sa Lilongwe.

Niadtong Hulyo 1984, miduyog ko sa 81 ka Saksi sa Dzaleka Prison. Didto, 300 ka piniriso ang magkauban sa usa ka selda, nga magsinardinas paghigda. Sa inanay, kaming mga Saksi nakahimo sa paggrupo-grupo aron sa paghisgot ug usa ka teksto kada adlaw, nga isugyot sa matag usa kanamo. Nakapadasig gayod kadto kanamo.

Dayon gibulag mi sa warden gikan sa ubang piniriso. Usa ka guwardiya ang sekretong misulti kanamo: “Ang gobyerno wala magdumot ninyo. Gipriso mo tungod sa duha ka rason: Nahadlok ang gobyerno nga patyon mo sa Young Pioneers, ug kay nagsangyaw man mo bahin sa umaabot nga gubat, nahadlok ang gobyerno nga wala nay magsundalo panahon sa maong gubat.”

Niadtong Oktubre 1984, kaming tanan kinahanglang moatubang sa korte. Ang matag usa kanamo gisentensiyahan ug duha ka tuig nga pagkabilanggo. Sama sa una, gisagol mi sa mga dili Saksi. Apan gisultian sa warden ang tanan: “Ang mga Saksi ni Jehova dili manigarilyo. Busa mga guwardiya, ayaw sila pangayoig sigarilyo ug ayaw sila sugoa sa pagkuhag baga aron dagkotan ang inyong sigarilyo. Katawhan sila sa Diyos! Ang tanang Saksi ni Jehova kinahanglang hatagag pagkaon kaduha sa usa ka adlaw, kay sila napriso dili tungod sa krimen kondili tungod sa ilang pagtuo sa Bibliya.”

 Nakabenepisyo usab kami sa laing mga paagi tungod sa among maayong reputasyon. Kon gabii na o mag-ulan, ang mga piniriso did-an sa paglakawlakaw. Apan gitugotan mi sa pagbiya sa bilding bisan kanus-a nga gusto namo. Nahibalo sila nga dili mi mopuga. Gani, sa dihang naglain ang lawas sa guwardiya nga nagbantay namo samtang nagtrabaho mi sa uma, amo siyang gidalag balik sa prisohan aron matambalan. Ang mga opisyales sa prisohan nahibalo nga masaligan mi. Busa pinaagi sa paghupot ug maayong panggawi, among nakita nga gihimaya sa mga tawong nagbantay namo ang ngalan ni Jehova.—1 Ped. 2:12. *

Sa Mayo 11, 1985, gipagawas ko sa Dzaleka Prison. Nalipay kaayo ko nga makauban pag-usab ang akong pamilya! Gipasalamatan namo si Jehova sa iyang pagtabang namo nga mahuptan ang among integridad niadtong masamok nga panahon. Mahitungod niadtong panahona, mibati mi sama sa gibati ni apostol Pablo dihang siya misulat: “Dili namo buot nga kamo mahimong walay alamag, mga igsoon, mahitungod sa kasakitan nga nahitabo kanamo . . . Kami gayod wala makatino bisan sa among kinabuhi. Sa pagkatinuod, among gibati sa among kahiladman nga amo nang nadawat ang sentensiya sa kamatayon. Kini aron kami magasalig, dili sa among kaugalingon, kondili sa Diyos nga nagabangon sa mga patay. Gikan sa ingon ka dakong butang sama sa kamatayon siya nagluwas kanamo.”—2 Cor. 1:8-10.

Sa pagkatinuod, may mga panahon nga daw dili na mi makaantos. Apan kanunay ming mangayo kang Jehova ug kaisog ug kaalam sa pagtabang kanamo nga magmapainubsanon aron makapadayon mi sa paghimaya sa iyang bantogang ngalan.

Si Jehova nagpanalangin kanamo sa among pag-alagad kaniya, sa paborable ug sa masamok nga panahon. Karon, nalipay kaayo mi nga makita ang branch office sa Lilongwe nga nahuman pagtukod niadtong 2000, maingon man ang kapig 1,000 ka bag-ong Kingdom Hall sa tibuok Malawi! Kini nga mga panalangin gikan kang Jehova makapadato gayod sa espirituwal, nga para namo ni Lidasi, kini daw usa ka damgo! *