1-3. (a) Nganong ang pinulongan ug paagi sa Diyos sa pagpakigkomunikar labaw kay nianang sa tawo? (b) Unsay atong hisgotan?

ANG walay pagkatapos nga Diyos naglalang ug intelihenteng mga linalang aron matagamtam usab nila ang kinabuhi ug kalipay. (Sal. 36:9; 1 Tim. 1:11) Si apostol Juan nagtawag sa unang kauban sa Diyos ingong “Pulong” ug “sinugdan sa kalalangan sa Diyos.” (Juan 1:1; Pin. 3:14) Gisulti ni Jehova nga Diyos ang iyang hunahuna ug pagbati ngadto niining panganayng Anak. (Juan 1:14, 17; Col. 1:15) Si apostol Pablo naghisgot bahin sa ‘pinulongan sa mga manulonda,’ usa ka langitnong matang sa komunikasyon nga mas labaw sa pinulongan sa tawo.—1 Cor. 13:1.

² Si Jehova nahibalo sa tanan maylabot sa bilyonbilyong intelihenteng linalang sa yuta ug sa langit. Siya makahimo sa pagpamati sa mga pag-ampo sa milyonmilyong tawo sa samang higayon, ug makasabot sa ilang mga pag-ampo bisag unsang pinulongan ang ilang gamiton. Samtang mamati siya sa maong mga pag-ampo, makigkomunikar sab siya sa langitnong mga linalang ug maghatag kanilag direksiyon. Aron mahimo kini, ang iyang hunahuna, pinulongan, ug paagi sa pagpakigkomunikar kinahanglang mas labaw kay nianang sa tawo. (Basaha ang Isaias 55:8, 9.) Klaro nga si Jehova mogamit ug simpleng pinulongan dihang makigkomunikar sa mga tawo aron ilang masabtan ang iyang mensahe.

 ³ Atong hisgotan karon kon sa unsang paagi kining maalamon sa tanan nga Diyos mihimog paagi aron tin-awng makigkomunikar sa iyang katawhan latas sa kasaysayan. Hisgotan sab nato kon giunsa niya pagpasibo ang paagi sa pagpakigkomunikar sumala sa panginahanglan ug sirkumstansiya.

4. (a) Unsang pinulongan ang gigamit ni Jehova dihang nakigkomunikar siya kang Moises, Samuel, ug David? (b) Unsay anaa sa Bibliya?

⁴ Si Jehova nakigkomunikar kang Adan sa tanaman sa Eden gamit ang pinulongan sa tawo. Lagmit gigamit sa Diyos ang karaang matang sa Hebreohanong pinulongan. Sa ulahi, iyang gipahayag ang iyang hunahuna sa nagsultig Hebreohanon nga mga magsusulat sa Bibliya, sama ni Moises, Samuel, ug David, ug ilang gisulat ang maong panghunahuna sa ilang kaugalingong pulong ug estilo. Gawas sa pagrekord ug direktang mga pahayag gikan sa Diyos, gisulat sab nila ang iyang pagpakiglabot sa iyang katawhan, lakip na ang asoy bahin sa ilang pagtuo ug gugma, ingon man, ang ilang kasaypanan ug pagkadili-matinumanon. Kining tanang impormasyon mapuslanon kaayo karon.—Roma 15:4.

5. Hebreohanon lang ba ang gigamit ni Jehova sa pagpakigkomunikar sa iyang katawhan? Ipatin-aw.

⁵ Sa dihang nausab ang sirkumstansiya, dili lang pinaagig Hebreohanong pinulongan nga nakigkomunikar ang Diyos sa mga tawo. Human makabatog kagawasan ang mga Israelinhon gikan sa Babilonya, nahimong adlaw-adlawng pinulongan sa pipila kanila ang Aramaiko. Tingali, sa pagpakita kon unsay mahitabo sa umaabot, giinspirar ni Jehova ang manalagnang si Daniel ug Jeremias ug ang saserdoteng si Esdras sa pagrekord ug mga bahin sa basahon sa Bibliya sa Aramaiko. *

6. Sa unsang paagi ang Pulong sa Diyos gihubad sa ubang pinulongan gawas sa Hebreohanon?

⁶ Sa ulahi, gisakop ni Alejandrong Bantogan ang dakong bahin sa kalibotan kaniadto, ug ang komon, o Koine, nga Grego nahimong internasyonal nga pinulongan. Daghang Hudiyo ang misugod paggamit niana, ug sa ngadtongadto gihubad ang Hebreohanong Kasulatan ngadto sa Grego. Kini nga hubad, nga gituohang gihimo sa 72 ka maghuhubad, gitawag ug Septuagint. Kini ang unang hubad sa Bibliya ug usa sa labing importante. * Lainlain ang estilo sa mga maghuhubad, ang uban literal, ang uban dili. Bisan pa niana, ang mga Hudiyo nga nagsultig Grego ug sa ulahi ang mga Kristohanon nag-isip sa Septuagint ingong Pulong sa Diyos.

7. Unsang pinulongan ang lagmit gigamit ni Jesus sa pagtudlo sa iyang mga tinun-an?

⁷ Dihang ang panganayng Anak sa Diyos mianhi sa yuta, siya lagmit nagsulti ug nagtudlo gamit ang Hebreohanon. (Juan 19:20; 20:16; Buh. 26:14) Ang unang siglong Hebreohanon dayag nga nasagolag Aramaiko, busa si Jesus lagmit migamit ug pipila ka Aramaikong ekspresyon. Apan makamao sab siya sa karaang Hebreohanon nga gigamit ni Moises ug sa mga propeta, kansang mga sinulat ginabasa sa sinagoga matag semana. (Luc. 4:17-19; 24:44, 45; Buh. 15:21) Dugang pa, gigamit sab ang pinulongang Grego ug Latin sa Israel. Walay giingon ang Kasulatan kon gigamit ba ni Jesus ang maong mga pinulongan.

8, 9. Sa pagkaylap sa Kristiyanidad, nganong Grego ang pangunang pinulongan sa katawhan sa Diyos, ug unsay gipakita niini bahin kang Jehova?

⁸ Ang unang mga sumusunod ni Jesus makamaog Hebreohanon, pero human sa iyang kamatayon, ang iyang mga tinun-an  naggamit ug ubang pinulongan. (Basaha ang Buhat 6:1.) Sa pagkaylap sa Kristiyanidad, ang mga Kristohanon sagad makigkomunikar gamit ang Grego. Gani, ang Ebanghelyo ni Mateo, Marcos, Lucas, ug Juan, nga naundan sa inspiradong mga rekord sa gitudlo ug gibuhat ni Jesus, kaylap nga gipanagtag sa Gregong pinulongan. Busa, Grego ang pinulongan sa kadaghanan sa mga tinun-an imbes Hebreohanon. * Ang mga sulat ni apostol Pablo ug ang ubang inspiradong mga basahon gisulat usab sa Grego.

⁹ Makapainteres nga dihang ang mga magsusulat sa Kristohanon Gregong Kasulatan nagkutlo sa Hebreohanong Kasulatan, sagad gihimo nila kana gikan sa Septuagint. Ang maong mga pangutlo, nga usahay may diyutayng kalainan sa pagkahan-ay sa mga pulong sa Hebreohanon, bahin na karon sa inspiradong Kasulatan. Busa ang nahimo sa dili hingpit nga mga maghuhubad nahimong bahin sa inspiradong Pulong sa Diyos, usa ka Diyos nga walay gidapigang kultura o pinulongan.—Basaha ang Buhat 10:34.

10. Unsay atong ikahinapos bahin sa paagi ni Jehova sa pagpakigkomunikar sa mga tawo?

¹⁰ Ang atong mubong pagrepaso sa paagi sa Diyos sa pagpakigkomunikar sa mga tawo nagtudlo kanato nga si Jehova nakigkomunikar sumala sa panginahanglan ug sirkumstansiya. Dili siya moinsistir nga magtuon tag espesipikong pinulongan aron mailhan siya ug mahibaloan ang iyang katuyoan. (Basaha ang Zacarias 8:23; Pinadayag 7:9, 10.) Giinspirar ni Jehova ang mga magsusulat sa Bibliya, pero gitugot niya nga isulat kana sa lainlaing estilo.

11. Nganong ang lainlaing pinulongan wala makapugong sa Diyos sa pagpakigkomunikar sa mga tawo?

¹¹ Makapugong ba sa Diyos sa pagpakigkomunikar sa mga tawo ang lainlaing pinulongan ug diyutayng kalainan sa paghubad? Dili. Pananglitan, tingali pipila lang ka pulong ang atong nahibaloan sa orihinal nga pinulongang gigamit ni Jesus. (Mat. 27:46; Mar. 5:41; 7:34; 14:36) Pero giseguro ni Jehova nga mahubad ang mensahe ni Jesus sa Grego ug, sa ngadtongadto, sa ubang pinulongan. Sa ulahi, ang mga manuskrito sa Bibliya balikbalik nga gikopya sa mga Hudiyo ug mga Kristohanon, nga nagpreserbar sa balaang mga sinulat. Gihubad kini sa mas daghan pang pinulongan. Si John Chrysostom niadtong ikaupat/ikalimang siglo C.E. miingon nga sa iyang adlaw, ang mga pagtulon-an ni Jesus gihubad sa mga pinulongan sa mga taga-Sirya, Ehipto, India, Persia, Etiopia, ug uban pang katawhan.

12. Sa unsang paagi gisupak ang paghubad sa Bibliya?

¹² Ang Bibliya nahubad sa daghang pinulongan bisan pa sa mga babag, sama sa gihimo sa Romanong Emperador nga si Diocletian, kinsa nagsugo niadtong 303 C.E. nga wagtangon  ang tanang kopya sa Kasulatan. Giatake pag-ayo ang Pulong sa Diyos ug ang mga naghubad ug nanagtag niini. Sa ika-16 nga siglo, gisugdag hubad ni William Tyndale ang Bibliya gikan sa Hebreohanon ug Grego ngadto sa Iningles. Siya miingon sa usa ka edukadong tawo: “Kon tugotan ko sa Diyos nga mabuhi pa sa daghang tuig, pahinaboon ko nga ang usa ka batang lalaking nagdaro labaw pang makahibalo sa Kasulatan kay kanimo.” Kinahanglang moikyas si Tyndale sa England ug moadto sa ubang bahin sa Europe aron mahubad ug maimprenta ang iyang bersiyon sa Bibliya. Bisan pa sa kampanya sa mga lider sa simbahan nga sunogon diha sa publiko ang tanang Bibliya nga ilang makompiskar, daghan gihapong kopya ang napanagtag. Sa ulahi, si Tyndale gitraydor, ug siya gibitay ug gisunog sa estaka. Bisan pa niana, nagpabilin ang iyang hubad sa Bibliya. Kini gihimong reperensiya sa paghubad sa kaylap kaayong napanagtag nga bersiyon sa Bibliya, ang King James Version.—Basaha ang 2 Timoteo 2:9.

13. Unsay gipakita sa pagtuon sa karaang mga manuskrito?

¹³ Tinuod, ang pipila ka karaang kopya sa Bibliya nga nagpabilin karon dunay ginagmayng sayop ug kalainan. Pero, linibo ka tipik, manuskrito, ug karaang mga hubad ang gikomparar ug gitun-an pag-ayo sa mga eskolar sa Bibliya. Kini nga pagtuon nagpamatuod nga pipila ra ka bersikulo ang may diyutayng kalainan ug wala kini makapausab sa katibuk-ang mensahe sa Bibliya. Ang pagtuon sa karaang mga manuskrito nakapakombinsir sa sinserong mga estudyante sa Bibliya nga ilang nabatonan ang orihinal nga mensahe nga gipasulat ni Jehova.—Isa. 40:8. *

14. Sa unsang gilapdon mabatonan ang mensahe sa Bibliya?

¹⁴ Bisan pa sa grabeng pagsupak sa mga kaaway, gipaneguro ni Jehova nga ang iyang Pulong mahubad sa kinadaghanang pinulongan kay sa bisan unsang basahon sa tibuok kasaysayan. Bisag ang kadaghanan diyutay ra o walay pagtuo sa Diyos, ang Bibliya halinon gihapon kaayo ug mabatonan karon, sa tibuok o sa bahin, diha sa kapig 2,800 ka pinulongan. Walay makalabaw sa Bibliya kon bahin sa pagpanagtag ug pagkadaling mabatonan niini. Ang pipila ka hubad sa Bibliya dili sama ka tin-aw o ka kasaligan sa ubang hubad. Bisan pa niana, posible gihapong makat-onan ang paninugdang mensahe sa Bibliya bahin sa paglaom ug kaluwasan gikan sa halos tanang hubad.

15. (a) Sa unsang paagi nabuntog ang mga babag sa pinulongan karon? (b) Nganong Iningles ang praktikal nga gamiton sa pagtaganag espirituwal nga pagkaon?

¹⁵ Niadtong 1919, dihang ang gamayng grupo sa mga estudyante sa Bibliya gitudlo ingong “matinumanon ug maalamong  ulipon,” sagad makigkomunikar sila sa “mga sulugoon sa panimalay” gamit ang Iningles. (Mat. 24:45) Ang maong “ulipon” naningkamot pag-ayo aron mabatonan ang espirituwal nga pagkaon sa mas daghang pinulongan; sa pagkakaron kapin nag 700. Sama sa Koine nga Grego sa unang siglo, ang Iningles maoy praktikal nga basehanan sa paghubad kay kaylap kining gigamit sa negosyo ug edukasyon.

16, 17. (a) Unsay gikinahanglan sa katawhan sa Diyos? (b) Giunsa kini pagtagana? (c) Sumala sa gipahayag niadtong 1950, unsay gilaoman maylabot sa New World Translation?

¹⁶ Ang basehanan sa espirituwal nga pagkaon mao ang Bibliya. Sa tungatunga sa ika-20ng siglo, ang King James Version sa 1611 mao ang labing kaylap nga gigamit nga Bibliyang Iningles. Hinunoa, ang pinulongan niana kinaraan na. Ug ang ngalan sa Diyos makita lamang diha sa pipila ka teksto, samtang sa karaang mga manuskrito sa Bibliya, makita kinig linibo ka beses. Ang maong bersiyon may mga sayop sa paghubad ug gidugang nga mga teksto nga dili makita sa kasaligan nga karaang mga manuskrito. Ang ubang Iningles nga hubad sa Bibliya may susamang mga problema.

¹⁷ Tin-aw nga gikinahanglan ang hubad sa Bibliya nga tukma ug sayon sabton. Busa, giporma ang New World Bible Translation Committee, ug sulod sa 10 ka tuig gikan sa 1950 hangtod sa 1960, ang ilang hubad giluwatan sa unom ka tomo. Dihang giluwatan ang unang tomo niadtong Agosto 2, 1950 panahon sa usa ka kombensiyon, si Brader N. H. Knorr miingon: “Gikinahanglan gayod ang usa ka hubad diha sa modernong pinulongan, nga kaharmonya sa gipadayag nga kamatuoran, ug sa samang higayon, makatabang nato nga mas masabtan pa ang kamatuoran pinaagi sa pagsunod pag-ayo sa diwa sa orihinal nga sinulat; usa ka hubad nga sayon sabton sa modernong mga magbabasa sama sa orihinal nga mga sinulat sa mga tinun-an ni Kristo nga sayong sabton sa ordinaryo ug pobreng mga magbabasa sa ilang panahon.” Siya naglaom nga kini nga hubad makatabang sa milyonmilyon nga makaila kang Jehova.

18. Unsay gihimo aron mapadali ang paghubad sa Bibliya?

¹⁸ Natuman kana niadtong 1963 dihang ang New World Translation of the Christian Greek Scriptures gipatik sa unom pa ka pinulongan—Dutch, French, German, Italian, Portuguese, ug Spanish. Niadtong 1989, ang Nagamandong Lawas sa mga Saksi ni Jehova nagpormag departamento sa headquarters aron mapadali ang paghubad sa Bibliya. Dayon pagka-2005, gihimong prayoridad ang paghubad sa Bibliya diha sa mga pinulongan nga naghubad ug Bantayanang Torre. Ingong resulta, ang Bag-ong Kalibotang Hubad mabatonan na karon, sa tibuok o sa bahin, diha sa kapig 130 ka pinulongan.

19. Unsay hinungdanong panghitabo niadtong 2013, ug unsay hisgotan sa sunod nga artikulo?

¹⁹ Paglabay sa katuigan, nakita nga ang Iningles nga Bag-ong Kalibotang Hubad kinahanglang rebisahon tungod sa kausaban sa Iningles nga pinulongan. Niadtong Oktubre 5/6, 2013, may 1,413,676 diha sa 31 ka nasod ang mitambong o gikonektar pinaagig Internet sa ika-129ng tinuig nga miting sa Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. Ang tanan nalipay dihang giluwatan sa usa ka membro sa Nagamandong Lawas ang rebisadong New World Translation sa Iningles. Daghan ang nakahilak samtang ang mga atendant nanagtag ug mga kopya niining rebisadong Bibliya. Samtang ang mga mamumulong nagbasag mga teksto gikan sa rebisadong edisyon, nakita sa mga mamiminaw nga mas sayon kining basahon ug sabton. Hisgotan sa sunod nga artikulo ang mga detalye bahin niini nga rebisyon, maingon man ang paghubad niini ngadto sa ubang pinulongan.