Ang Balaod Nahimong Atong Mag-aagak

MAIHAP lang ang mga bata nga magpabili sa mga lagda ug disiplina. Kadaghanan kanila maglagot niana. Apan, kadtong gisangonan ug responsibilidad sa pagtabang sa mga bata nahibalo nga gikinahanglan gayod ang hustong pagdumala kanila. Unya kon managko na ang mga bata, kadaghanan kanila lagmit makaamgo sa kahinungdanon sa giya nga ilang nadawat. Gigamit ni apostol Pablo ingong pananglitan ang usa ka tawo nga nanalipod sa mga bata aron ipakita ang gihimo ni Jehova nga Diyos sa pagdumala sa iyang katawhan.

Ang pipila ka unang-siglong Kristohanon sa Romanhong probinsiya sa Galacia miinsistir  nga ang gipaboran sa Diyos mao lamang kadtong nagsunod sa Balaod nga gihatag sa Diyos sa mga Israelitas pinaagi kang Moises. Nasayod si apostol Pablo nga sayop ang maong pagtuo, kay gihatag sa Diyos ang balaang espiritu bisan ngadto sa mga tawo nga wala gayod magtuman sa balaod sa mga Hudiyo. (Buhat 15:12) Busa gitul-id ni Pablo ang ilang sayop nga hunahuna pinaagi sa usa ka ilustrasyon. Sa usa ka sulat ngadto sa mga Kristohanon sa Galacia, siya nag-ingon: “Ang Balaod nahimong atong magtutudlo [mag-aagak] nga nagatultol ngadto kang Kristo.” (Galacia 3:24) Ang mag-aagak, matod pa sa usa ka eskolar, adunay “hinungdanong papel sukad pa sa karaang panahon.” Ang pagkahibalo bahin niini makatabang kanato sa pagsabot sa gisulti ni apostol Pablo.

Ang Mag-aagak ug ang Iyang mga Responsibilidad

Sa panimalay sa adunahang mga Grego, Romano, ug tingali bisan sa mga Hudiyo, may mga mag-aagak nga nagdumala sa kalihokan sa mga bata gikan sa ilang pagkamasuso hangtod nga sila mahimo nang batan-on. Kasagaran ang mag-aagak maoy sinaligan nga edarang sulugoon nga magbantay sa bata aron kini mahilayo sa peligro. Paneguroon usab niya nga matuman kon unsay gusto sa amahan alang sa bata. Sa tibuok adlaw, kuyogan sa mag-aagak ang bata bisan asa kini moadto. Siya usab ang mag-atiman sa kahinlo niini, maghatod niini sa eskuylahan, ug kasagaran siyay magdala sa mga libro ug ubang gamit sa bata ug maggiya niini sa iyang pagtuon.

Kasagaran ang mag-aagak dili usa ka magtutudlo. Dili siya magtudlo bahin sa mga leksiyon sa tunghaan, kondili siya maoy magpatuman sa mga sugo sa amahan sa bata. Apan, iyang tudloan ang bata pinaagi sa pagdisiplina ug pagdumala sa kalihokan niini. Naglakip kini sa pagtudlo kaniyag maayong pamatasan, pagbadlong kaniya, ug bisan pagsilot kaniya kon siya masayop. Siyempre, ang mga ginikanan maoy pangunang tigtudlo sa bata. Apan samtang magdako ang bata, tudloan siya sa iyang mag-aagak nga kinahanglang maayo siyag pamarog sa dihang maglakaw sa kadalanan. Tudloan usab siya nga kinahanglan siyang  magsul-ob ug kapa, molingkod ug mokaon sa hustong paagi, motindog kon may mga tigulang nga mosulod sa lawak, mahigugma sa iyang mga ginikanan, ug uban pa.

Ang Gregong pilosopo nga si Plato (428-348 W.K.P.) nagtuo gayod nga ang mga bata kinahanglang kontrolahon ug dili patumanan sa ilang gusto. Siya misulat: “Maingon nga walay karnero o ubang mananap nga tigpanibsib nga mabuhi kon walay magbalantay, ang mga bata dili usab mabuhi kon walay mag-aagak, ni ang mga ulipon kon walay agalon.” Morag naghinobra kini nga opinyon; apan, mao kanay panglantaw ni Plato.

Sanglit ang mga mag-aagak kanunay mang kauban sa bata, sila giisip nga estrikto, grabeng modisiplina, ug yawyawan bisan sa ginagmayng mga sayop. Bisan pa niana, ang mag-aagak nanalipod sa bata batok sa bisan unsang kadaot. Ang Gregong historyano sa ikaduhang siglo K.P. nga si Appian nag-asoy bahin sa usa ka mag-aagak kinsa migakos sa batang lalaki nga iyang giatiman aron panalipdan kini batok sa mga mamumuno. Kay wala man niya buhii ang bata, silang duha ang gipatay.

Sa karaang Gresya kaylap kaayo ang imoralidad. Ang mga bata, ilabina ang mga lalaki, kinahanglang panalipdan batok sa mga tig-among-among. Busa apongan sa mag-aagak ang bata diha sa tunghaan, sanglit daghang magtutudlo ang dili kakompiyansaan. Ang Gregong orador sa ikaupat nga siglo K.P. nga si Libanius miingon pa gani nga ang mga mag-aagak maoy “magbantay sa nagtubo nga bata,” “manalipod sa bata batok sa mga tig-among-among ug dili magtugot kanila sa pagpakigsuod sa bata.” Daghang mag-aagak ang gitamod sa mga tawo nga ilang gibantayan kaniadto. Kining mapasalamatong mga tawo nagpahimo ganig monumento alang sa ilang minahal nga mga mag-aagak nga namatay.

Ang Balaod Ingong Mag-aagak

Nganong gitandi man ni apostol Pablo ang Balaod ni Moises sa usa ka mag-aagak? Nganong haom kini nga pagtandi?

Una, ang Balaod nagsilbing panalipod. Gipatin-aw ni Pablo nga ang mga Hudiyo “gibantayan ilalom sa balaod.” Sama ra nga sila gipanalipdan sa usa ka mag-aagak. (Galacia 3:23) Ang Balaod nag-apektar sa tanang bahin sa ilang kinabuhi. Kini nakatabang kanila sa pagkontrolar sa ilang unodnong mga tinguha. Kini naggiya sa ilang panggawi ug padayong nagtul-id sa ilang kasaypanan. Tungod niana naamgohan sa mga Israelitas nga sila dili hingpit.

Ang Balaod nanalipod usab sa mga Israelitas batok sa makadaot nga mga impluwensiya, sama sa law-ayng mga buhat ug mahilayong relihiyosong mga rituwal sa mga nasod sa ilang palibot. Pananglitan, ang pagdili sa Diyos kanila sa pagpakigminyo sa mga pagano hinungdanon gayod aron ang tibuok nasod makabaton ug maayong relasyon sa Diyos. (Deuteronomio 7:3, 4) Pinaagi sa maong mga lagda ilang nahuptang putli ang ilang pagsimba ug kini nag-andam kanila sa pag-abot sa Mesiyas. Kini maoy mahigugmaon gayod nga mga tagana. Gipahinumdoman ni Moises ang iyang mga isigka-Israelitas: “Ingon sa usa ka tawo nga nagatul-id sa iyang anak, si Jehova nga imong Diyos nagtul-id kanimo.”—Deuteronomio 8:5.

Apan, ang hinungdanong bahin sa ilustrasyon ni apostol Pablo mao ang pagkatemporaryo sa awtoridad sa mag-aagak. Sa dihang mohamtong na ang bata, dili na siya kontrolado sa iyang mag-aagak. Ang Gregong historyano nga si Xenophon (431-352 W.K.P.) miingon nga inigkadako sa bata, siya dili na ilalom sa awtoridad sa iyang mag-aagak ug magtutudlo, kondili tugotan na siya nga magkinaugalingon.

Susama kini sa awtoridad sa Balaod ni Moises. Ang katuyoan niini temporaryo—“aron madayag ang mga kalapasan, hangtod nga ang binhi [si Jesu-Kristo] moabot.” Gipatin-aw ni apostol Pablo nga alang sa mga Hudiyo, ang Balaod maoy mag-aagak ngadto kang Kristo. Aron maangkon sa mga Hudiyo ang pabor sa Diyos, kinahanglan nga ilang ilhon ang papel ni Jesus diha sa katuyoan sa Diyos. Sa dihang gibuhat nila kana, natuman ang papel sa mag-aagak.—Galacia 3:19, 24, 25.

Hingpit ang Balaod nga gihatag sa Diyos ngadto sa mga Israelitas. Natuman gayod sa Balaod ang  katuyoan sa Diyos labot niini—ang pagpanalipod sa iyang katawhan ug pagtudlo kanila sa iyang hataas nga mga sukdanan. (Roma 7:7-14) Ang Balaod maoy usa ka maayong mag-aagak. Apan alang sa uban nga nailalom sa Balaod, ang mga kinahanglanon niini morag bug-at ra. Busa, nakaingon si Pablo nga sa dihang miabot ang tinudlong panahon sa Diyos, ‘gipagawas kita ni Kristo gikan sa tunglo sa Balaod pinaagi sa pagpalit kanato.’ Ang Balaod maoy usa ka “tunglo” sa diwa nga gipatuman niini ang mga sukdanan nga dili bug-os masunod sa dili-hingpit nga mga Hudiyo. Gibaod niini ang estriktong pagsunod sa mga rituwal. Sa dihang dawaton sa usa ka Hudiyo ang halad lukat ni Jesus nga mas labaw ug bili kay sa mga halad ilalom sa Balaod, dili na kinahanglan ang pagsunod sa balaod sa mag-aagak.—Galacia 3:13; 4:9, 10.

Busa, sa pagtandi ni Pablo sa Balaod ni Moises ngadto sa usa ka mag-aagak, buot niyang ipasiugda nga kini nagsilbing giya sa mga Hudiyo ug kini temporaryo lamang. Ang pabor sa Diyos maangkon lamang pinaagi sa pagdawat kang Jesus ug pagpasundayag ug pagtuo kaniya, dili sa pagsunod sa Balaod ni Moises.—Galacia 2:16; 3:11.

[Kahon/Hulagway sa panid 21]

“MGA TAWONG SINALIGAN” UG “MGA PINIYALAN”

Gawas sa pagsulat bahin sa mag-aagak, si apostol Pablo migamit usab ug mga ilustrasyon bahin sa “mga tawong sinaligan” ug “mga piniyalan.” Sa Galacia 4:1, 2, atong mabasa: “Samtang ang manununod bata pa wala gayod siyay kalainan sa usa ka ulipon, bisan tuod ginoo siya sa tanang butang, apan siya ilalom sa mga tawong sinaligan ug ilalom sa mga piniyalan hangtod sa adlawng gitudlo nang daan sa iyang amahan.” Ang trabaho sa “mga tawong sinaligan” ug sa “mga piniyalan” lahi nianang sa mga mag-aagak, apan parehas ra ang punto nga gustong ipasiugda ni Pablo.

Ilalom sa balaod sa Roma, ang “tawong sinaligan” magsilbing tigbantay sa bata nga nailong tuwapos ug tig-atiman sa iyang katigayonan hangtod nga kini mohamtong na. Busa si Pablo miingon nga bisan tuod ang maong bata maoy “ginoo” sa iyang panulondon, siya nahisama sa ulipon nga walay katungod sa iyang katigayonan kay bata pa man siya.

Sa laing bahin, ang usa ka “piniyalan” maoy tigdumala sa katigayonan sa pamilya. Ang Hudiyong historyano nga si Flavius Josephus nag-ingon nga ang usa ka batan-ong lalaki nga ginganlag Hyrcanus nangayo sa iyang amahan ug sulat nga mag-awtorisar sa iyang piniyalan sa paghatag kang Hyrcanus ug kuwarta aron makapalit siya bisag unsay iyang gusto.

Busa susama sa pagkanailalom sa mag-aagak, ang pagkanailalom sa “tawong sinaligan” o sa “piniyalan” nagpasabot nga ang bata walay kagawasan samtang siya menor de edad pa. Ang kinabuhi sa bata kontrolado sa uban hangtod moabot ang panahon nga gitakda sa iyang amahan.

[Hulagway sa panid 19]

Karaang plorera sa Gresya nga may dibuho sa usa ka mag-aagak nga nagsungkod

[Credit Line]

National Archaeological Museum, Athens

[Hulagway sa panid 19]

Tasa sa ikalimang siglo W.K.P. nga may dibuho sa usa ka mag-aagak (may sungkod) nga nag-apong samtang ang iyang gibantayan gitudloag balak ug musika

[Credit Line]

Bildarchiv Preussischer Kulturbesitz/Art Resource, NY