Unsay Makatabang Kanimo sa Pagpilig Maayong Hubad sa Bibliya?

ANG Bibliya orihinal nga gisulat sa pinulongang Hebreohanon, Aramaiko, ug Grego. Busa ang kadaghanan niadtong buot mobasa niana kinahanglang mogamit sa hinubad nga mga kopya.

Sa atong adlaw, ang Bibliya mao ang basahon nga nahubad sa labing daghang pinulongan—ang mga bahin niana mabatonan sa kapig 2,400 ka pinulongan. Sa pipila ka pinulongan, dili lamang usa ka hubad ang mabatonan kondili mas daghan pa. Kon may kapilian ka diha sa imong pinulongan, lagmit pilion gayod nimo ang kinamaayohang hubad.

Aron makapili nga maalamon, angay nimong sayron ang mga tubag niining mosunod nga mga pangutana: Unsa ang lainlaing matang sa hubad? Unsay kalainan sa matag usa niini? Ug nganong angay kang magmausisahon sa dihang magbasa ka niining mga hubara?

Ang Lainlaing Paagi sa Paghubad

Adunay lainlaing paagi sa paghubad sa Bibliya, apan mahimo kining iklasipikar sa tulo ka kategoriya. Ang una mao ang pulong-por-pulong nga paghubad. Naundan kini sa manuskrito sa orihinal nga pinulongan nga may katumbas nga hubad sa matag pulong niini.

Ang ikaduha mao ang pagsumaryo sa mensahe sa Bibliya sumala sa pagsabot sa mga maghuhubad sa paagi nga makapadani sa mga magbabasa.

Ang ikatulo mao ang timbang nga paagi sa paghubad nga dili pulong-por-pulong, apan dili ra usab pagsumaryo. Gipaningkamotan sa mga maghuhubad niini nga magpabilin ang kahulogan ug estilo sa orihinal nga pinulongan ug sa samang higayon sayon basahon.

 Ang Pulong-por-Pulong nga mga Hubad ba ang Kinamaayohan?

Ang sobra ka pulong-por-pulong nga paghubad sagad dili mao ang kinamaayohang paagi sa pagpahayag sa kahulogan sa matag teksto. Ngano? Adunay daghang rason niana. Tagda ang duha niini:

1. Walay duha ka pinulongan nga managsama gayod ug gramarya, bokabularyo, ug kahan-ayan sa mga pulong. Ang propesor sa Hebreohanon nga si S. R. Driver miingon nga ang matag pinulongan “managlahi dili lamang sa gramarya ug bokabularyo, kondili . . . sa paagi usab sa paghan-ay sa mga ideya.” Ang mga tawong managlahig pinulongan managlahi usab ug panghunahuna. “Busa,” si Propesor Driver midugang, “ang lainlaing pinulongan dili managsamag paagi sa pagbalay sa mga pulong.”

Sanglit walay pinulongan nga sama gayod sa Hebreohanon ug Grego, ang pulong-por-pulong nga hubad sa Bibliya lisod sabton o mahimong maghatag ug laing kahulogan. Tagda ang mosunod nga mga pananglitan.

Sa iyang sulat ngadto sa mga taga-Efeso, si apostol Pablo naggamit ug ekspresyon nga sa literal gihubad nga “sa gamayng kahon (dice) sa mga tawo.” (Efeso 4:14, The Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures) a Kini nga ekspresyon nagtumong sa pagpanikas gamit ang dice. Sa ubang pinulongan, ang literal nga paghubad niini lisod sabton. Mas dali kining masabtan kon hubaron kini nga “paglingla sa mga tawo.”

Sa dihang si Pablo misulat ngadto sa mga taga-Roma, siya migamit ug ekspresyon nga sa literal nagkahulogan ug “sa espiritu nga nagbukal.” (Roma 12:11, Kingdom Interlinear) Apan masabtan ba nimo kini? Sa pagkatinuod, kini nga ekspresyon nagpasabot nga “magmainiton sa espiritu.”

Sa usa sa iyang labing bantog nga wali, si Jesus migamit ug ekspresyon nga sagad gihubad: “Bulahan ang mga kabos sa espiritu.” (Mateo 5:3) Apan lisod sabton ang literal nga paghubad niini diha sa daghang pinulongan. Sa ubang kahimtang, ang literal nga hubad sa maong  ekspresyon mahimong magpasabot ug dili timbang nga panghunahuna o huyang ug kulag determinasyon. Apan, niining kahimtanga si Jesus nagtudlo sa mga tawo nga ang ilang kalipay wala magdepende sa pagtagbaw sa ilang pisikal nga panginahanglan kondili sa pagkamahunahunaon sa ilang espirituwal nga panginahanglan. (Lucas 6:20) Busa mas tukma kon kini nga ekspresyon hubaron nga “kadtong mahunahunaon sa ilang espirituwal nga panginahanglan” o “kadtong mibati nga sila nanginahanglan sa Diyos.”—Mateo 5:3; The New Testament in Modern English.

2. Ang kahulogan sa usa ka pulong o ekspresyon mahimong mausab depende sa konteksto diin kini gigamit. Pananglitan, ang Hebreohanong ekspresyon nga sagad nagtumong sa kamot sa tawo mahimong daghag kahulogan. Depende sa konteksto niini, mahimo kining hubaron nga “pagbulot-an,” “pagkabukas ug kamot,” o “gahom.” (2 Samuel 8:3; 1 Hari 10:13; Proverbio 18:21) Sa pagkatinuod, kini  nga termino gihubad sa kapig 40 ka nagkalainlaing paagi diha sa Iningles nga Bag-ong Kalibotang Hubad sa Balaang Kasulatan.

Tungod kay ang konteksto makaapektar sa paagi sa paghubad sa usa ka pulong, ang Bag-ong Kalibotang Hubad naggamit ug duolag 16,000 ka Iningles nga ekspresyon sa paghubad sa mga 5,500 ka Gregong termino, ug naggamit ug kapig 27,000 ka Iningles nga ekspresyon sa paghubad sa mga 8,500 ka Hebreohanong termino. b Nganong ingon niini ka daghang pulong ang gigamit? Ang komite sa paghubad midesisyon nga ang paghubad sumala sa konteksto mas maayo kay sa literal nga paghubad. Bisan pa niana, gipaningkamotan sa Bag-ong Kalibotang Hubad nga magpabilin ang orihinal nga kahulogan sa Hebreohanon ug Gregong mga pulong.

Dayag nga sa paghubad sa Bibliya, dili lamang usa ka pulong ang gamiton isip hubad sa orihinal nga pulong sa matag higayon nga kana gamiton. Ang mga maghuhubad kinahanglang mogamit ug maayong panghukom sa pagpilig mga pulong nga gamiton aron mapresentar ang mga ideya sa orihinal nga pinulongan nga tukma ug daling masabtan. Dugang pa, kinahanglan nilang balayon ang mga pulong uyon sa mga lagda sa gramarya sa ilang pinulongan.

Komosta ang Paghubad nga Gisumaryo?

Ang mga maghuhubad niini naghubad sa Bibliya nga lahi gikan sa orihinal nga pinulongan. Sa unsang paagi? Ilang isal-ot ang ilang kaugalingong opinyon o wad-on ang pipila ka impormasyon nga anaa sa orihinal nga pinulongan. Ang mga hubad nga gisumaryo mahimong madanihon sanglit sayon ra kining basahon. Apan kini mahimong magpalubog o mag-usab sa kahulogan sa orihinal nga teksto.

Tagda ang usa ka hubad sa Bibliya nga nagsumaryo sa bantog nga modelong pag-ampo ni Jesus: “Amahan namo sa langit, ipaila ang imong kaugalingon.” (Mateo 6:9, The Message: The Bible in Contemporary Language) Kini ang mas tukma nga paghubad niini: “Amahan namo nga anaa sa mga langit, pagabalaanon unta ang imong ngalan.” Matikdi usab ang pagkahubad sa Juan 17:26 sa ubang Bibliya. Sumala sa usa ka gisumaryo nga hubad, sa gabii nga gidakop si Jesus, siya miampo sa iyang Amahan: “Gipaila ko ikaw kanila.” (Today’s English Version) Apan, kini ang mas tukma nga hubad: “Gipaila ko ang imong ngalan kanila.” Imo bang namatikdan nga gililong sa pipila ka maghuhubad ang kamatuoran nga ang Diyos adunay ngalan, nga angay gayod untang gamiton ug pasidunggan?

Nganong Kinahanglang Magmapilion?

Ang pipila ka paghubad nga gisumaryo nag-usab sa moral nga mga sukdanan sumala sa orihinal nga pinulongan. Pananglitan, ang The Message: The Bible in Contemporary Language naghubad sa 1 Corinto 6:9, 10: “Wala ba kamo masayod nga dili kini mao ang dalan sa kinabuhi? Ang mga dili matarong nga wala moila sa Diyos dili mahiuban sa iyang gingharian. Kadtong mogamit ug mag-abuso sa usag usa, mogamit ug mag-abuso sa sekso, mogamit ug mag-abuso sa yuta ug sa tanang anaa niana, dili kuwalipikado ingong mga molupyo sa gingharian sa Diyos.”

Itandi kini sa mas tukma nga pagkahubad niana diha sa Bag-ong Kalibotang Hubad: “Unsa! Wala ba kamo mahibalo nga ang mga tawong dili-matarong dili makapanunod sa gingharian  sa Diyos? Ayaw pagpahisalaag. Walay mga makihilawason, ni mga tigsimbag idolo, ni mga mananapaw, ni mga lalaking gihuptan alang sa dili-kinaiyanhong mga katuyoan, ni mga lalaking makigdulog sa mga lalaki, ni mga kawatan, ni mga tawong dalo, ni mga palahubog, ni mga tigsultig pasipala, ni mga mangingilkil, nga makapanunod sa gingharian sa Diyos.” Matikdi nga ang gihisgotan ni apostol Pablo nga mga hiyas nga angay natong likayan wala gayod hisgoti diha sa hubad nga gisumaryo.

Ang tinuohan sa usa ka maghuhubad makaapektar usab sa iyang paagi sa paghubad. Pananglitan, ang Today’s English Version, nga sagad nailhang Good News Bible, naghubad sa giingon ni Jesus ngadto sa iyang mga sumusunod: “Sulod kamo agi sa sigpit nga dalan, tungod kay halapad ug haluag ang dalan padulong sa impiyerno, ug daghan ang nagalakaw agi niini.” (Mateo 7:13) Ang maghuhubad nagsal-ot sa terminong “impiyerno” bisan pag ang asoy ni Mateo tin-awng naghisgot ug “kalaglagan.” Nganong gihimo nila kini? Malagmit, tungod kay buot nilang ipasiugda ang ideya nga ang mga daotan paantoson sa walay kataposan, ug dili pagalaglagon. c

Pagkaplag sa Kinamaayohang Hubad

Ang Bibliya gisulat gamit ang komon nga mga pinulongan nga daling masabtan sa ordinaryong mga tawo, sama sa mga mag-uuma, magbalantay sa karnero, ug mga mangingisda. (Nehemias 8:8, 12; Buhat 4:13) Busa, ang usa ka maayong hubad sa Bibliya naundan sa mensahe nga daling masabtan sa sinserong mga tawo, bisag unsa pay ilang kagikan. Kini angayng mohimo usab sa mosunod:

◗ Kini tukma nga magpahayag sa orihinal nga mensahe nga giinspirar sa Diyos.—2 Timoteo 3:16.

◗ Kini literal nga mohubad sa kahulogan sa mga pulong kon ang pagkabalay sa mga pulong sa orihinal nga manuskrito mohaom sa pinulongan diin kana gihubad.

◗ Kini mopahayag sa haom nga kahulogan sa pulong o ekspresyon kon ang literal nga paghubad niana magpalubog o mag-usab sa kahulogan.

◗ Kini mogamit ug mga pulong nga natural ug daling masabtan sa magbabasa.

Aduna bay ingon niini nga hubad? Ang minilyon nga magbabasa niini nga magasin migamit sa Bag-ong Kalibotang Hubad. Ngano? Tungod kay miuyon sila sa paagi nga gigamit sa komite nga naghubad niini, sumala sa gihisgotan sa pasiuna niini diha sa unang Iningles nga edisyon: “Wala kami magsumaryo sa paghubad sa Kasulatan. Gipaningkamotan namo nga mahubad gayod kini sa literal nga paagi, basta dili lang malapas ang mga lagda sa modernong Iningles ug dili bakikaw ang paghubad aron dili matuis ang kahulogan niini.”

Ang katibuk-an o ang mga bahin sa Bag-ong Kalibotang Hubad gipatik sa kapig 60 ka pinulongan, ug kapin na sa 145,000,000 ka kopya niini ang naimprenta! Kon mabatonan kini diha sa inyong pinulongan, hangyoa ang mga Saksi ni Jehova aron makabaton kag kaugalingong kopya ug tagamtama ang mga kaayohan niining tukma nga hubad sa Bibliya.

Buot gayod nga masabtan sa sinserong mga estudyante sa Bibliya ang mensahe sa Diyos ug molihok uyon niana. Kon usa ka kanila, gikinahanglan nimo ang tukma nga hubad sa Bibliya. Sa pagkatinuod, angay gayod nimo kanang mabatonan.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 21]

Ang mga hubad nga gisumaryo mahimong madanihon sanglit sayon ra kining basahon. Apan kini mahimong magpalubog o mag-usab sa kahulogan sa orihinal nga teksto

[Blurb sa panid 22]

Ang katibuk-an o ang mga bahin sa Bag-ong Kalibotang Hubad gipatik sa kapig 60 ka pinulongan, ug kapin na sa 145,000,000 ka kopya niini ang naimprenta!

[Kahon/Hulagway sa panid 20]

ANG KARAANG GISUMARYO NGA HUBAD

Dugay nang naglungtad ang gisumaryo nga mga hubad sa Bibliya. Sa karaang panahon, gitigom sa mga Hudiyo ang nailhan karon nga Aramaikong mga Targum, o gisumaryo nga mga hubad sa Kasulatan. Bisan pag dili tukma ang pagkahubad niini, kini nagpakita kon unsay pagsabot sa mga Hudiyo sa pipila ka teksto ug nagtabang sa mga maghuhubad aron masabtan ang kahulogan sa pipila ka lisod nga mga teksto. Pananglitan, ang giingon sa Job 38:7 nga ‘mga anak sa Diyos’ gihubad nga “mga grupo sa manulonda.” Sa Genesis 10:9, gihisgotan sa mga Targum nga ang Hebreohanong pulong nga gigamit sa paglarawan kang Nimrod nagkahulogan ug “batok” o “supak kang” imbes mogamit sa pamulong nga “sa atubangan ni.” Kini nga gisumaryong mga hubad gigamit uban sa mga teksto sa Bibliya apan dili ingong kahulip sa Bibliya.

[Hulagway]

USA KA SEKSIYON SA “BIBLIA POLYGLOTTA,” NI WALTON NGA NAKOMPLETO NIADTONG 1657 JOB 38:1-15

Hebreohanong teksto sa Bibliya (nga may Latin Interlinear Translation)

Katugbang nga teksto sa Aramaikong Targum

[Hulagway sa panid 19]

USA KA SEKSIYON SA “THE KINGDOM INTERLINEAR TRANSLATION OF THE GREEK SCRIPTURES,” EFESO 4:14

Ang walang bahin nagpakita sa pulong-por-pulong nga hubad. Ang tuong bahin nagpakita sa hubad pinasukad sa kahulogan

[Picture Credit Line sa panid 18]

Background: Shrine of the Book, Israel Museum, Jerusalem