Nahibalo Ka Ba?

Nganong 30 ka pirasong plata ang gibayad kang Judas sa pagbudhi kang Jesus?

Sa dihang nakigsabot si Judas Iskariote sa mga pangulong saserdote kon pila ang ilang ibayad kaniya sa pagbudhi kang Jesus, siya gitanyagag “katloan ka pirasong plata.” (Mateo 26:14, 15) Ang maong kantidad nagpakita nga wala silay pagtahod ug ubos kaayo ang ilang pag-isip kang Jesus.

Ang maong mga sensilyo lagmit maoy mga plata nga siklo, ang kuwarta nga gigamit sa mga Hudiyo. Unsa may mapalit sa 30 ka siklo? Sumala sa Balaod ni Moises, kini ang kantidad sa usa ka ulipon. Makapalit usab kinig gamayng luna.—Exodo 21:32; Mateo 27:6, 7.

Sa dihang nangayo ug suhol si manalagnang Zacarias sa dili-matinumanong mga Israelinhon alang sa iyang buluhaton ingong magbalantay sa katawhan sa Diyos, ila siyang gibayran ug “katloan ka pirasong plata.” Nagpakita kini nga nakamenos sila sa manalagna sa Diyos ug giisip nila si Zacarias nga samag ulipon. Busa si Jehova nagsugo kang Zacarias: “Isalibay kana ngadto sa tipiganan sa bahandi—ang halangdong bili nga gibili kanako pinasukad sa ilang panglantaw.” (Zacarias 11:12, 13) Ang pagsunod ni Zacarias sa maong sugo magpahinumdom kanato sa gihimo ni Judas sa salapi nga gibayad kaniya sa pagbudhi sa Usa nga gitudlo ni Jehova ingong magbalantay sa Israel.—Mateo 27:5.

Unsa ang “sulat-pamatuod sa diborsiyo” nga gihisgotan sa Bibliya?

Ang Balaod ni Moises nag-ingon: “Kon ang usa ka lalaki magkuhag babaye ug mangasawa kaniya, mahitabo usab nga kon ang iyang mga mata dili makakaplag ug kahimuot kaniya tungod kay iyang nakaplagan diha kaniya ang butang nga malaw-ay, siya magsulat usab ug sulat-pamatuod sa diborsiyo alang kaniya ug ibutang kini sa iyang kamot ug pabiyaon siya sa iyang balay.” (Deuteronomio 24:1) Unsa ang katuyoan niini nga dokumento? Ang Kasulatan wala maghisgot kon unsa ang unod niini, apan sa walay duhaduha kini nanalipod sa katungod sa babaye nga gibulagag bana.

Sa 1951-1952, daghang karaang mga butang ang nakaplagan diha sa mga langob sa amihanang bahin sa Wadi Murabbaat, nga usa ka patayng suba sa desyerto sa Judea. Usa sa mga manuskrito nga nakaplagan mao ang kasulatan sa diborsiyo sa pinulongang Aramaiko nga gipetsahag 71 o 72 K.P. Gihisgotan niini ang nahitabo sa unang adlaw sa bulan nga Marheshvan, sa ikaunom ka tuig sa pagrebelde sa mga Hudiyo batok sa Roma. Si Jose, nga anak ni Naqsan, nga taga-Masada, nakigbulag kang Miriam nga anak nga babaye ni Jonathan kang Hanablata. Mahimo nang makigminyo si Miriam sa bisan kinsang Hudiyong lalaki nga iyang maangayan. Giuli ni Jose ang bugay ni Miriam ug iyang gibayran ug upat ka pilo si Miriam sa mga butang nga nadaot. Gipirmahan kini ni Jose ug sa tulo ka saksi—si Eliezer, nga anak ni Malka; si Jose, nga anak ni Malka; ug si Eleasar, nga anak ni Hanana.

[Hulagway sa panid 25]

Mga langob sa Wadi Murabbaat

[Hulagway sa panid 25]

Kasulatan sa diborsiyo nga gipetsahag 71/72 K.P.

[Picture Credit Lines sa panid 25]

Caves: Todd Bolen/Bible Places.com; certificate: Clara Amit, Courtesy of the Israel Antiquities Authority