“Ang mga Barko sa Tarsis”—Simbolo sa Usa ka Mauswagong Sibilisasyon

“Ang mga barko sa Tarsis nagtadlas sa kadagatan tungod sa imong negosyo.”—EZEQUIEL 27:25, THE JERUSALEM BIBLE

ANG mga barko sa Tarsis nakapadato kang Haring Solomon. Ang mga tawo nga naggama niini dakog natampo sa pagkamugna sa Grego ug Romanhong alpabeto. Kining mga tawhana nagtukod usab sa siyudad sa Byblos, nga maoy gikuhaan sa ngalan sa basahon nga nakaimpluwensiyag dako sa mga tawo sa tibuok kalibotan.

Kinsa ang naggama sa mga barko sa Tarsis ug kinsa ang mga marinero niini? Nganong nakabaton nianang ngalana ang maong mga barko? Ug sa unsang paagi ang mga panghitabo maylabot niining mga tawhana ug sa ilang mga barko nagpamatuod sa pagkakasaligan sa Bibliya?

Hawod sa Mediteranyo

Ang mga taga-Fenicia naggamag dagkong mga sakayan nga sa ngadtongadto  gitawag ug mga barko sa Tarsis. Mga usa ka libo ka tuig una pa sa panahon ni Kristo, sila hanas na sa paglawig sa kadagatan. Ang ilang nasod maoy hiktin nga yuta nga nag-ubay sa dagat nga mao karon ang Lebanon. Ang mga yuta sa amihanan, sidlakan, ug habagatan niini giokupar sa laing mga nasod. Sa kasadpan, nahimutang usab ang Dagat Mediteranyo. Aron makabatog daghang bahandi, sila naghunahuna sa pagpakignegosyo sa mga nasod palibot sa Dagat Mediteranyo.

Sa ngadtongadto, ang mga taga-Fenicia nakagamag mga barko alang sa negosyo. Tungod kay nagmauswagon ang ilang negosyo ug ang ilang kahanas, sila naghimog mas dagko pang mga barko nga makalawig ug lagyong mga distansiya. Sa dihang nakaabot sila sa Cipro, Sardinia, ug sa mga Isla sa Balearic, sila milawig pakasadpan ubay sa kabaybayonan sa amihanang Aprika hangtod nakaabot sila sa Espanya. (Tan-awa ang mapa.)

Ang mga taga-Fenicia naggamag mga barko nga may gitas-ong mga 100 piyes. Kini gitawag nga “mga barko sa Tarsis,” lagmit tungod kay kini makalawig sa distansiyang 4,000 kilometros gikan sa Fenicia ngadto sa Espanya—ang posibleng nahimutangan sa Tarsis. a

Sila wala magtinguha nga sakopon ang tibuok kalibotan, kondili interesado lamang sa pagnegosyo. Busa nagtukod silag mga dapit negosyohanan. Bisan pa niana, ingong mga negosyante, silay mihawod sa Mediteranyo.

Saylo Pa sa Mediteranyo

Aron modako pa ang ilang negosyo, ang mga taga-Fenicia milawig paingon sa Dagat Atlantiko. Ilang gisubay ang habagatang kabaybayonan sa Espanya hangtod nga nakaabot sila sa dapit nga gitawag ug Tartessus. Lagmit sa tuig 1100 B.C.E., ilang gitukod ang siyudad sa Gadir. Kining dunggoanan nga siyudad, nga mao karon ang Cádiz sa Espanya, nahimong usa sa unang dagkong siyudad sa Kasadpang Uropa.

Ang mga taga-Fenicia nagdalag asin, bino, bulad, sedro, kahoyng pine, mga butang nga hinimo sa puthaw ug bildo, mga panapton nga binordahan, mga panapton nga gitina ug purpura gikan  sa Tiro, ug dekalidad nga mga lino. Unsay ilang nakuha sa Espanya baylo niana?

Sa tibuok Mediteranyo, ang kinadaghanag plata ug uban pang bililhong mga metal mao ang Habagatang Espanya. Maylabot sa Tiro, ang pangunang dunggoanan sa mga taga-Fenicia, si manalagnang Ezequiel miingon: “Ikaw nakignegosyo sa Espanya ug nagkuhag plata, puthaw, lata, ug tingga ingong bayad sa daghan nimong baligya.”—Ezequiel 27:12, Today’s English Version.

Ang mga taga-Fenicia nakadiskobre ug abunda kaayong suplay niini nga mga metal duol sa suba sa Guadalquivir, nga dili ra layo sa Cádiz. Nagpadayon pa gihapon ang pagmina niining dapita, nga gitawag karon ug Río Tinto. Ang mga bato nga dunay mga metal nga taas ug kalidad gimina dinhi sulod na sa mga tulo ka libo ka tuig.

Sa dihang naestablisar na ang negosyo tali sa Espanya ug Fenicia, gikontrolar sa mga taga-Fenicia ang plata sa Espanya. Midaghan pag-ayo ang plata sa Fenicia ug bisan sa silingang nasod, ang Israel. Ang Hari sa Israel nga si Solomon nakigsosyo kang Hiram nga hari sa Fenicia. Tungod niana, sa adlaw ni Solomon ang plata giisip nga “wala lamay bili.”—1 Hari 10:21. b

Ang mga taga-Fenicia nahimong malamposong mga negosyante, apan sila usab nahimong mangtas nga mga tawo. Dihay mga taho nga ilang pasak-on sa barko ang mga tawo aron ipakita konohay ang ilang mga baligya, apan ang tinuod himoon nila sila nga mga ulipon. Sa ngadtongadto, ilang giluiban ang mga Israelitas nga kanhi kasosyo nila sa negosyo ug gibaligya aron mahimong ulipon. Busa, gitagna sa Hebreohanong mga propeta nga laglagon ang Tiro, nga usa ka siyudad sa Fenicia. Kining mga tagnaa natuman sa dihang ang maong siyudad gilaglag ni Alejandrong Bantogan sa 332 B.C.E. (Joel 3:6; Amos 1:9, 10) Tungod niana, napukan ang mauswagong sibilisasyon sa Fenicia.

Kabilin sa Fenicia

Sama sa ginahimo sa ubang maayong mga negosyante, isulat sa mga taga-Fenicia ang ilang mga kasabotan sa negosyo. Sila naggamit ug mga letra nga wala kaayoy kalainan sa mga letra sa karaang Hebreohanon. Nakita sa ubang mga nasod nga maayong gamiton ang alpabeto sa mga taga-Fenicia. Busa gisundog sa mga Grego ang ilang alpabeto nga naghimo lamag gamayng kausaban niini. Ang Gregong alpabeto mao usab ang gibasehan sa alpabeto sa mga Romano, nga gigamit karon sa daghang tawo.

Dugang pa, ang Byblos, nga usa ka pangunang siyudad sa Fenicia, nahimong pangunang tinubdan sa papiro—nga maoy sinugdanan sa paggamit ug papel. Ang paggamit ug papiro sa pagsulat mitultol sa pagkamugna sa mga libro. Gani, ang Cebuanong pulong nga Bibliya, ang labing kaylap nga napanagtag nga libro, gikuha sa ngalang Byblos. Oo, ang rekord sa kasaysayan sa Fenicia ug sa ilang mga barko nagpalig-on sa atong pagsalig nga ang Bibliya binase gayod sa kamatuoran.

[Mga footnote]

[Mapa sa panid 27]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

RUTA SA MGA NEGOSYANTE SA FENICIA

ESPANYA

TARTESSUS

Suba sa Guadalquivir

Gadir

Corsica

Isla sa Balearic

Sardinia

Sicily

Creta

Cipro

Byblos

Tiro

DAGAT MEDITERANYO

Ezion-geber

Pulang Dagat

APRIKA

[Hulagway sa panid 27]

Sensilyo sa ikatulo o ikaupat nga siglo B.C.E. nga may larawan sa barko sa Fenicia

[Hulagway sa panid 27]

Kagun-oban sa pinuy-anan sa mga taga-Fenicia sa Cádiz, Espanya

[Picture Credit Line sa panid 26]

Museo Naval, Madrid

[Picture Credit Lines sa panid 27]

Coin: Museo Arqueológico Municipal. Puerto de Sta. María, Cádiz; remains: Yacimiento Arqueológico de Doña Blanca, Pto. de Sta. María, Cádiz, España