Kahinlo—Nganong Hinungdanon?

Sulod sa libolibong katuigan, ang mga hampak ug kamatay nagsakit sa katawhan. Ang uban nagtuo nga kini maoy ilhanan sa kapungot sa Diyos aron silotan ang mga daotan. Apan gipakita sa makutihong pagtuon ug panukiduki, nga gihimo sulod sa daghang siglo, nga ang kasagarang hinungdan niini mao ang gagmayng mga linalang nga nagpuyo sa atong palibot.

Ang medikal nga mga tigdukiduki nakadiskobre nga ang mga ilaga, uk-ok, langaw, ug mga lamok mahimong makapasa ug sakit. Nakaplagan usab nila nga ang kakulang ug kahinlo maoy kasagarang hinungdan nga dali rang mataptan ug sakit ang uban. Busa, ikaingon nga ang kahinlo nagkahulogag kinabuhi o kamatayon.

Dayag nga managlahi ang mga sukdanan sa kahinlo. Kini magdepende sa mga kostumbre ug mga kahimtang. Sa mga dapit diin walay tubig sa gripo o walay maayong sistema sa paglabay sa hugaw, malisod ang pagmentinar sa kahinlo. Bisan pa niana, ang Diyos naghatag sa karaang Israel ug mga sugo bahin sa kahinlo samtang sila nagpanaw sa kamingawan—diin lisod kaayo ang paghupot sa kahinlo!

Nganong hinungdanon man sa Diyos ang kahinlo? Unsa ang praktikal ug hustong panglantaw bahin niana? Unsang simple nga mga lakang ang mahimo nimo ug sa imong pamilya aron dili kamo kanunayng masakit?

HUMAN sa iyang klase, ang batang si Max, a nga taga-Cameroon, mipauli sa balay. Siya gigutom ug giuhaw. Pagsulod niya sa ilang balay iyang gigakos ang ilang iro, dayon gibutang ang iyang bag diha sa lamesa nga kan-anan, milingkod, ug mahinamong nagpaabot sa iyang pagkaon.

Ang iyang inahan, nga tua sa kosina, nakamatikod sa pag-abot ni Max. Iyang gidad-an ang iyang anak ug init nga kan-on ug sud-an. Apan sa dihang iyang nakita ang bag ni Max ibabaw sa lamesa, nausab ang iyang panagway. Iyang gitutokan ang iyang anak ug miingon, “Maaaax!” Nasabtan siya sa iyang anak, mao nga nagdali-dali kini pagkuha sa iyang bag, ug nanghunaw. Human niana, mibalik si Max alang sa iyang  gikahinaman nga pagkaon. “Sori, Ma. Nakalimot ko,” siya miingon.

Ang usa ka mahangawaong inahan dakog mahimo aron mahuptan ang maayong panglawas ug kahinlo. Apan, iyang gikinahanglan ang kooperasyon sa tanang membro sa iyang pamilya. Sama sa gipakita sa kasinatian ni Max, taas nga panahon ang gikinahanglan sa pagbansay kay ang kahinlo nagkinahanglag paningkamot ug ang mga bata kinahanglang pahinumdoman kanunay.

Nahibalo ang inahan ni Max nga dali rang mahugawan ang pagkaon. Mao nga siya manghunaw pag-ayo sa dili pa maghikay. Iya pong tabonan ang pagkaon aron dili langawon. Kay iya mang giseguro nga dili mahugawan ang pagkaon ug mahuptang hapsay ug hinlo ang balay, wala kaayo siya maproblema sa mga ilaga ug uk-ok.

Naningkamot ang inahan ni Max nga mahuptan ang kahinlo tungod kay gusto niyang pahimut-an ang Diyos. “Ang Bibliya nag-ingon nga ang katawhan sa Diyos kinahanglang mahimong balaan tungod kay ang Diyos balaan,” matod niya. (1 Pedro 1:16) “Ang pagkabalaan kaamgid sa kahinlo,” siya midugang. “Busa gusto nako nga hinlo ang akong balay ug ang akong pamilya. Siyempre, mahitabo lamang kini kon magtinabangay ang tanang membro sa pamilya.”

Hinungdanon ang Pagtinabangay

Sama sa namatikdan sa inahan ni Max, gikinahanglan ang pagtinabangay sa tanang membro sa pamilya aron mahuptan ang kahinlo niini. May mga pamilya nga maggahin ug panahon aron hisgotan ang ilang mga panginahanglan ug kon sa unsang paagi mapauswag ang kahinlo sa ilang balay ug sa palibot. Kini makapahiusa usab sa pamilya ug magpahinumdom sa matag usa sa iyang kaakohan alang sa kaayohan sa tanan. Pananglitan, mahimong ipatin-aw sa inahan ngadto sa dagko nang mga bata kon nganong kinahanglan silang manghunaw human mangasilyas, o mogunit ug mga butang sama sa kuwarta, ug sa dili pa mokaon. Sa baylo, makatabang usab sila sa ilang mga manghod sa pagbuhat niana.

Mahimong bahinbahinon sa mga membro sa pamilya ang mga buluhaton sa balay. Tingali magkauyon ang pamilya nga manghinlo sa balay kada semana ug mag-eskedyul ug bug-os nga pagpanghinlo kas-a o kaduha sa usa ka tuig. Komosta ang palibot sa balay? Sa iyang komento  bahin sa Amerika, ang usa ka tigpanalipod sa kinaiyahan nga si Stewart L. Udall miingon nga kita nagpuyo sa usa ka kalibotan nga nag-anam ka ngil-ad, nag-anam ka piot, ug nag-anam kadaot tungod sa polusyon ug kabanha.

Mao ba usab kanay imong namatikdan sa imong palibot? Kaniadto ug bisan sa pipila ka lungsod sa Sentral Aprika karon, ang tigpahibalo sa lungsod mobagting sa kampana aron makuha ang atensiyon sa mga tawo. Siya mosinggit sa pagpahinumdom sa mga tawo nga sila kinahanglang manglimpiyo sa ilang palibot, manghinlo sa kanal, mamul-ong sa mga kahoy, mangibot sa mga sagbot, ug maglabay sa mga basura.

Ang basura maoy problema sa tibuok kalibotan ug sakit sa ulo sa daghang gobyerno. Dili na maato sa pipila ka lungsod ang pagkuha sa ilang mga basura mao nga magtipun-og na lang kana sa kadalanan. Ang gobyerno mahimong magpatabang sa ilang ginsakpan. Ingong maayong mga lungsoranon, ang mga Kristohanon mosanong ug motuman dayon sa mga balaod sa gobyerno ug dili magreklamo. (Roma 13:3, 5-7) Ang matuod nga mga Kristohanon andam mosakripisyo ug makigkooperar niining bahina. Gusto nila nga hinlo ang ilang palibot ug sila manghinlo gayod bisan pag walay magpahinumdom kanila sa pagbuhat niana. Sila nahibalo nga ang kahinlo maoy resulta sa maayong pagbansay ug pagkaresponsable. Kini magsugod diha sa matag indibiduwal ug sa matag pamilya. Ang yanong pagpanglimpiyo sa palibot sa balay makaamot sa maayong panglawas ug sa kanindot sa palibot.

Ang Pisikal nga Kahinlo Magpasidungog sa Diyos nga Atong Gisimba

Ang hinlo ug desente nga panagway maoy bahin sa atong pagsimba ug kasagarang makadani sa mga tawo. Usa ka grupo sa mga 15 ka batan-ong lalaki ug babaye nga mga Saksi ni Jehova ang nanulod sa usa ka restawran human manambong sa usa ka kombensiyon sa Toulouse, Pransiya. Ang edaran nga magtiayon nga nanglingkod duol sa ilang lamesa nagtuo nga magbanha ug maglangas-langas ning maong mga batan-on. Hinunoa, nakadayeg sila sa maayong pamatasan ug sinultihan niining desenteg-pamesti nga mga batan-on. Sa dihang molakaway na ang mga batan-on, ang magtiayon nagpasalamat kanila tungod sa ilang maayong pamatasan. Giingnan pa gani sa magtiayon ang usa kanila nga talagsa na lang kaayong makita ang maong panggawi karon.

Ang mga tawo nga moduaw sa mga sangang buhatan, imprentahanan, ug puy-anang mga pasilidad sa mga Saksi ni Jehova kasagarang makadayeg gayod sa kahinlo sa maong mga dapit. Ang mga boluntaryo nga nagtrabaho ug nagpuyo niining mga dapita kinahanglan nga hinlog sinina ug regular nga manghunaw ug maligo. Ang paggamit ug mga deodorant ug pahumot dili kapuli sa pagkaligo adlaw-adlaw. Sa dihang ang maong mga boluntaryo, nga bug-os-panahong mga ministro, mosangyaw sa ilang mga silingan sa magabii o sa mga hinapos sa semana, ang ilang hinlo nga panagway makahatag ug maayong pamatuod sa mensahe nga ilang gidala.

“Mahimong mga Tigsundog sa Diyos”

Ang mga Kristohanon giawhag nga “mahimong mga tigsundog sa Diyos.” (Efeso 5:1) Gisulat ni propetang Isaias ang usa ka panan-awon diin gihubit sa usa ka manulonda ang Maglalalang pinaagi sa mga pulong “Balaan, balaan, balaan.” (Isaias 6:3) Kini nagpasiugda sa dili-hitupngang kaputli ug kahinlo sa Diyos. Tungod niana, gisugo sa Diyos ang tanan niyang alagad nga mahimong balaan, o hinlo. “Kinahanglan kamong magmabalaan, tungod kay ako balaan,” siya miingon kanila.—1 Pedro 1:16.

Ang Bibliya nag-awhag sa mga Kristohanon sa pagsul-ob ug ‘hapsay nga sinina.’ (1 Timoteo 2:9) Busa, diha sa basahon sa Pinadayag, ang “magilakon, hinlo, pino nga lino” gikaingon nga naghawas sa matarong nga mga buhat sa mga tawong giisip sa Diyos nga balaan. (Pinadayag 19:8) Sa laing bahin, ang sala kasagarang gihulagway sa Bibliya ingong lama o hugaw.—Proverbio 15:26; Isaias 1:16; Santiago 1:27.

Minilyon karon ang nagpuyo sa mga dapit diin lisod ang paghupot sa pisikal, moral, ug espirituwal nga kahinlo. Kini masulbad lamang sa dihang ang Diyos ‘magabag-o sa tanang butang.’ (Pinadayag 21:5) Sa dihang matuman na kanang saara, ang tanang matang sa kahugawan mawala na hangtod sa hangtod.

[Footnote]

 [Kahon sa panid 10]

Gibaod sa Diyos ang Kahinlo

Panahon sa ilang pagpanaw sa kamingawan, ang mga Israelitas gisugo nga kinahanglan gayod nilang ilubong ang ilang mga hugaw. (Deuteronomio 23:12-14) Dili kini sayon tungod sa gidak-on sa kampo, apan ang ilang pagsunod niini nakatabang gayod nga malikayan ang mga sakit sama sa tipos ug kolera.

Ang mga Israelitas gisugo sa paghugas o pagguba sa bisan unsang butang nga nadapat sa usa ka patayng lawas. Tingali wala sila makasabot sa hinungdan niini, apan ang ilang pagtuman niining sugoa nakatabang kanila sa paglikay sa impeksiyon ug sakit.—Levitico 11:32-38.

Ang mga saserdote kinahanglang manghunaw ug manghimasa sa dili pa mobuhat sa ilang mga buluhaton diha sa tabernakulo. Dili sayon ang pagpunog tubig sa dulang nga tumbaga alang niini nga katuyoan, apan sila gibaoran nga manghugas gayod.—Exodo 30:17-21.

[Kahon sa panid 11]

Mga Pahinumdom Gikan sa Usa ka Doktor

Ang tubig mahinungdanon sa kinabuhi, apan ang hugawng tubig mahimong hinungdan sa sakit ug kamatayon. Si Dr. J. Mbangue Lobe, pangulo sa medikal nga departamento sa pantalan sa Douala, Cameroon, naghatag ug pipila ka praktikal nga mga sugyot panahon sa usa ka interbiyo.

“Kon dili ka segurado nga hinlo ang tubig nga imong imnon, pabukali kana.” Siya nagpasidaan usab: “Puwedeng mogamit ug kloroks ug ubang kemikal apan mahimong makadaot kana kon dili ka mag-amping sa paggamit niana. Panghunaw kanunay gamit ang sabon ug tubig sa dili pa mokaon ug human mangasilyas. Dili ka kinahanglang mogastog dako aron makapalit ug sabon, bisan ang mga kabos makaarang sa pagpalit niana. Labhi kanunay ang imong mga sinina, nga mogamit ug init nga tubig kon duna kay sakitsakit sa panit.”

“Kinahanglang huptan sa tanang membro sa pamilya nga hinlo ang balay ug ang palibot,” nagpadayon ang doktor. “Ang mga kasilyas kasagarang dili malimpiyohan mao nga puy-an kini sa mga uk-ok ug langaw.” Siya naghatag ug hinungdanong pasidaan sa mga bata: “Ayawg kaligo sa mga sapa-sapa sa inyong palibot. Naghitak kana sa makadaot nga mga mikrobyo. Hinloi ang inyong lawas ug panepilyo pag-ayo sa dili pa mo matulog, ug paggamit ug moskitero.” Kining maong mga sugyot nagpakita nga gikinahanglan gayod ang paghimog mga plano kon sa unsang paagi mahuptan ang kahinlo, ug kon ipadapat kana, malikayan gayod ang pipila ka problema.

[Hulagway sa panid 10]

Ang paglaba sa imong mga sinina makatabang aron malikayan ang sakitsakit sa panit

[Hulagway sa panid 10]

Ang mga Kristohanon manghinlo gayod sa ilang palibot

[Hulagway sa panid 10]

Dakog mahimo ang usa ka mahangawaong inahan aron mahuptan ang kahinlo sa iyang panimalay