Tinuod nga Kagawasan sa Maya

ANG katawhan nga Maya gibantog sa ilang nahimo kaniadto. Kada tuig, libolibong turista ang mangadto sa Yucatán Peninsula sa Mexico ug mahingangha gayod sa nagbuntaog nga mga piramide, sama nianang sa Chichén Itzá ug sa Cobá. Talagsaon ang ilang abilidad ug kalamposan dili lamang sa natad sa engineering kondili sa natad usab sa pagsulat, matematika, ug astronomiya. Naugmad nila ang abanteng paagi sa pagsulat nga gitawag ug hieroglyphic, paggamit ug zero, ug kalendaryo nga may 365 ka adlaw.

Apan lahi kaayo ang kahimtang kon bahin sa relihiyon. Sila nagsimbag daghang diyos sama sa adlaw, bulan, ulan, mais, ug uban pang mga butang. Hanas kaayong molantaw ug posisyon sa mga bituon ang ilang mga pari. Ang ilang pagsimba naglakip sa paggamit ug insenso, mga imahen, pagsamad sa ilang lawas, rituwal sa pag-ulag dugo, ug paghalad ug mga tawo sama sa mga binilanggo, ulipon ug ilabina sa mga bata.

Pag-abot sa mga Katsila

Ugmad na ang ilang sibilisasyon sa dihang miabot ang mga Katsila niadtong ika-16 nga siglo. Ang mga konkistador, nga maoy pagtawag sa misakop nga mga Katsila, adunay duha ka tumong: ang pagpanag-iyag bag-ong kayutaan ug mga bahandi, ug ang pagkabig sa katawhan aron kono sila ipahigawas sa ilang linuog nga paganong mga buhat. Nakahatag bag tinuod nga kagawasan ang pagpangsakop sa mga Katsila, sa relihiyon man o sa uban pang paagi?

Ang mga Katsila nga naglakip sa mga paring Katoliko, nag-ilog sa yuta nga dugay nang gitikad sa mga tawo pinaagig kaingin, nga maoy ilang naandang paagi sa pagpanguma. Kini misangpot sa tumang kalisdanan ug kapintasan. Gikontrolar usab sa mga Katsila ang mga cenote, o dagkong lanaw, nga mao lamay tinubdan sa tubig sa Yucatán Peninsula. Misamot pa ang kalisdanan kay ang simbahan nagpahamtang ug tinuig nga buhis sa katawhan nga dose singkuwenta real  a alang sa matag lalaki ug nuybe real sa matag babaye, nga gidugang pagdat-og sa ilang bug-at nang buluhisan sa gobyerno. Gipahimuslan pa gayod sa mga Katsila nga nanag-iyag kayutaan  ang kahimtang. Gibayran pag-una sa mga Katsila ang buluhisan sa katawhan ngadto sa simbahan, ug dayon gipugos ang mga tawo sa pagtrabaho aron bayran ang ilang utang. Busa ang mga tawo nahisama nag mga ulipon.

Ang mga pari nagpabayad usab sa mga serbisyo sa simbahan, sama sa bunyag, kasal, ug lubong. Tungod sa ilang pagpangilog ug yuta, pagpangayog buhis, ug pagpabayad sa mga serbisyo, ang simbahan midato, nga nagtiti sa tanang kahinguhaan sa katawhang Maya. Ang mga mamumuo giisip nga mga matuotuohon ug mga ignorante. Busa ang mga pari ug ang uban pang dunay awtoridad mibati nga way daotan nga latigohon sila aron kono disiplinahon ug wagtangon ang ilang pagkamatuotuohon.

Ang Gubat

Sa sinugdan, ang katawhan mibalos pinaagi sa dili pagbayad sa mga buluhisan sa simbahan, pagpaundang sa ilang mga anak diha sa mga eskuylahan sa simbahan, dili pag-apil sa mga katekismo, ug dili pagtrabaho sa mga asyenda o mga plantasyon. Apan misamot lang hinuon ang kapintas nga ilang naagoman. Sa kataposan miulbo ang kagubot niadtong 1847 sa dihang sila mialsa batok sa mga “puti,” human sa mga 300 ka tuig nga pagdominar sa mga Katsila.

Ang mga lider sa mga rebelde naggamit sa gitawag nilag Krus nga Mosulti, diin dunay tingog nga mogawas pinaagig usa ka ventriloquist aron awhagon ang mga tawo sa pagpakig-away bisan hangtod sa kamatayon. Grabe ang kapildihan sa mga Maya. Sa pagkahuman sa gubat niadtong 1853, napatay ang mga 40 porsiyento sa mga Maya sa Yucatán. Sa gihapon, ang kapintasan nagpadayon sa popanahon sulod sa 55 ka tuig. Sa kataposan, ang katawhan nakalingkawas ra gayod sa yugo sa mga Katsila, ug ilang gibahinbahin ang yuta. Apan nakabaton ba silag kagawasan sa pagsimba?

Dili Tinuod nga Kagawasan

Ang Katolisismo nga gidala sa mga Katsila ug ang gubat wala gayod makahatag ug tinuod nga kagawasan sa mga Maya. Sa pagkakaron nagpabilin gihapon ang Katolisismo nga gisagolan sa mga tinuohan ug kinaiya sa mga lumad sa wala pa ang mga Katsila.

Maylabot sa mga Maya sa modernong panahon, ang librong The Mayas—3000 Years of Civilization nag-ingon: “Gisimba sa mga Maya ang ilang karaang mga diyos sa kinaiyahan ug mga katigulangan diha sa mga uma, langob, ug kabukiran . . . ug sa samang panahon ilang gisimba ang mga santos sa simbahan.” Busa ang diyos nga si Quetzalcoatl, o Kukulcán, ilang gitumbas kang Jesus, ug ang diyosa nga bulan ilang gitumbas kang Birhen Maria. Dugang pa, ang pagsimba sa sagradong kahoyng ceiba giilisan sa pagsimba sa krus, nga gibisbisan gihapon sa mga tawo nga morag usa ka buhi nga kahoy. Inay nga si Jesus ang gilansang diha sa krus, ila kining gidayandayanan ug mga bulak sa ceiba.

Tinuod nga Kagawasan!

Sa di pa dugayng katuigan, ang mga Saksi ni Jehova sa Mexico kaylap nga nagsangyaw bahin sa Bibliya ngadto sa katawhang Maya. Ang mga basahon bahin sa Bibliya, sama niining magasina, mabatonan na sa pinulongang Maya aron ilang masabtan ang katuyoan sa Diyos alang sa mga tawo. Unsay resulta? Sa pagsulat niining artikuloha, aduna nay mga 6,600 ka magmamantala sa maayong balita sa Gingharian sa Diyos nga nagsultig Maya diha sa 241 ka kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova sa maong dapit. Wala ba sila malisdi sa paghunong sa ilang naandang mga tinuohan aron ilang madawat ang mga kamatuoran sa Bibliya?

Nalisdan gayod ang daghang diyosnong mga Maya. Si Marcelino ug ang iyang asawa nga si Margarita nag-isip gayod sa ilang kaugalingon nga debotadong mga Katoliko. Isip pagtahod sa krus, matag tuig ila kining dad-on gikan sa simbahan ngadto sa ilang pinuy-anan, ug halaran kinig mga hayop. Human niana ilang kaonon ang mga halad uban sa ilang mga paryente ug  mga higala. Dayon giduaw silag mga Saksi ni Jehova ug sila nagsugod pagtuon sa Bibliya. “Among nasabtan nga kamatuoran gayod ang among gitun-an,” matod nila, “apan naghunahuna mi nga kon among biyaan ang among tinuohan, atakehon mi sa mga espiritu.” Apan nagpadayon gihapon sila sa pagtuon sa Bibliya. “Ang kamatuoran sa Bibliya inanay nga natisok sa among kasingkasing,” matod ni Marcelino, “mao nga nakabaton mig kaisog sa pagsulti sa among pamilya ug mga higala bahin sa among nakat-onan sa Bibliya. Nalipay mi nga nakalingkawas sa mga patuotuo nga nag-ulipon kanamo. Anugon nga wala dayon mi magtuon kaniadto. Mamawi mi karon ug maningkamot gyod mi sa pagsulti sa uban bahin sa kahibulongang mga kamatuoran sa Bibliya.”

Si Alfonso nga nagpangedarog 73, usa usab ka debotadong Katoliko. Sa ilang lungsod, siyay tig-organisar sa mga pista, Misa, bayle, ug pagpakaon ug pagpainom sa tanang nanambong. Diha poy bugno sa tawo ug baka. “Naanad na mi nga sa maong mga pista duna gyoy magkarambola nga mga hubog,” siya miingon. “Tinuod nga nalingaw ko sa mga pista, pero mibati pod ko nga dunay nakulang ning akong relihiyon.” Sa dihang gisangyawan siya sa mga Saksi ni Jehova, iyang gidawat ang pagtuon sa Bibliya. Bisan pa sa iyang kaluyahon, siya mitambong sa mga tigom sa Kingdom Hall. Karon iya nang gisalikway ang tanan niyang tinuohan kaniadto ug iyang gipahimuslan ang tanang kahigayonan nga ipaambit ang iyang nakat-onan bahin kang Jehova ngadto sa iyang mga bisita.

Pipila lamang sila sa sinserong mga Maya nga nakasinatig tinuod nga kagawasan sa relihiyon. Oo, buhi pa ang kaliwat sa mga magtutukod sa nagbuntaog nga mga piramide sa Yucatán. Mao ra gihapoy ilang pinulongan. Ang ilang mga pinuy-anan halos parehas ra sa ilang katigulangan, nga gama sa pawod ug gagmayng mga sanga nga gipangtapot ug gibulitan ug lapok. Nananom gihapon silag mais ug gapas sa yuta nga ilang gikaingin. Apan karon ang kamatuoran sa Pulong sa Diyos nagpahigawas sa daghang Maya gikan sa pagkaulipon sa kabakakan ug patuotuo sa ilang relihiyon. Sila mapasalamaton gayod sa puwersadong mga pulong ni Jesus: “Kamo mahibalo sa kamatuoran, ug ang kamatuoran magpagawas kaninyo.”—Juan 8:32.

[Footnote]

[Mapa sa panid 13]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Lugar nga impluwensiyado sa karaang katawhang Maya

Gulpo sa Mexico

MEXICO

Yucatán Peninsula

Chichén Itzá

Cobá

BELIZE

GUATEMALA

HONDURAS

EL SALVADOR

[Hulagway sa panid 13]

Kagun-oban sa Chichén Itzá

[Hulagway sa panid 15]

Si Marcelino ug ang iyang asawa nga si Margarita nga nagpaambit sa maayong balita sa Yucatán